Sinds de uitsluiting van Rusland in 2022 domineren de Oekraïners met grote voorsprong op de Deaflympics. Dat overwicht heeft meerdere oorzaken.
Iedereen kent de Paralympics, de officiële Spelen voor mensen met beperkingen. Daarnaast zijn er onder meer de Special Olympics, voor mensen met een verstandelijke beperking, en de Deaflympics, voor dove en slechthorende atleten. Die moeten een gehoorverlies van minstens 55 decibel in hun beste oor hebben en mogen tijdens wedstrijden geen hoorapparaten of implantaten dragen.
Dit jaar vinden de Zomer-Deaflympics plaats van 15 tot 26 november in Tokio, voor de 25e keer. Ze worden sinds 1924 elke vier jaar gehouden (behalve in 2022, toen het evenement door covid-19 van 2021 naar 2022 werd verschoven) en worden georganiseerd door het International Committee of Sports for the Deaf (CISS).
De Deaflympics begonnen in 1924 in Parijs als de International Silent Games, de eerste internationale competitie voor atleten met een beperking. De naam evolueerde in de loop der jaren van International Games for the Deaf naar World Games for the Deaf (1966–1999) en sinds 2001 naar Deaflympics. België behaalde in totaal 85 medailles, maar de laatste dateert al van 2005 in Melbourne, toen zwemmer Koen Adriaenssens brons won.
Opmerkelijk: sinds de editie van 2005 eindigden Rusland en Oekraïne, in wisselende volgorde, op plaats één en twee van de medaillerangschikking – vaak met ruime voorsprong op andere landen. Alleen op de jongste Deaflympics, in mei 2022, was dat niet zo, omdat Rusland toen werd uitgesloten nadat het eind februari van dat jaar Oekraïne was binnengevallen. Dat leidde tot een nog grotere dominantie van de Oekraïners: zij wonnen 64 keer goud, 44 stuks meer dan het nummer twee op de medailletabel.
Het Oekraïense en vroegere Russische overwicht heeft meerdere oorzaken. Beide landen hebben een grote dovenpopulatie, deels door genetische en omgevingsfactoren: in de Sovjettijd werden veel arbeiders blootgesteld aan lawaai in fabrieken, wat bijdroeg tot gehoorschade.
Daarnaast hebben beide landen een sterk uitgebouwd opleidingssysteem, geworteld in de Sovjettijd. In Oekraïne zijn er in elke regio scholen voor kinderen met gehoorbeperkingen, waar sport vanaf jonge leeftijd geïntegreerd wordt. Deze scholen identificeren en trainen talent van jongs af aan. Dat zorgt voor een gestructureerde pijplijn van atleten – al wordt die door de oorlog ook onder druk gezet.
Succesvolle Oekraïense Deaflympiërs worden niet toevallig onderscheiden met nationale eerbewijzen. President Volodymyr Zelensky prees na de jongste Deaflympics hun ‘Oekraïense doorzettingsvermogen’. Dat zal na de komende editie ongetwijfeld niet anders zijn.