Tien jaar geleden kocht Qatar Paris Saint-Germain. Nasser Al-Khelaïfi (48) werd het gezicht van de club. Vanwege zijn drukke buitenlandse agenda doopten de Fransen hem om tot spookvoorzitter, maar hij is dan wel een heel machtig spook.
Door Tom Knipping (Voetbal International)
Hoe een lunch in Parijs het voetbal veranderde. Het zou een film waard zijn. Fransman Michel Platini was nog de baas van de UEFA. Zijn chauffeur zette hem af voor het Élysée-paleis en een uur later zou alles anders zijn. De WK-verkiezingen voor 2022 waren in aantocht. Platini had de indruk gewekt dat hij als alleszins redelijke voetbalbestuurder natuurlijk op de Verenigde Staten zou stemmen en niet op een zomertoernooi in de bakoven van een onbeduidend voetballand. Niemand twijfelde eraan. Platini viel best het een en ander te verwijten, maar hij presenteerde zich toch ook als een romanticus. Een gelauwerde spelmaker die zich afzette tegen de verzakelijking van het voetbal en hamerde op de belangen van de spelers. Hij was tevens de geestelijk vader van Financial Fair Play. Hoewel het in de praktijk niet goed werkte, probeerde hij zo de droom levend te houden voor clubs als Ajax en FC Porto.
Maar dat was allemaal vóór het etentje en petit comité met de Franse president en de kroonprins van Qatar. Hoewel hij een causaal verband zelf altijd heeft ontkend, stemde hij negen dagen na de rendez-vous in het paleis tot verbijstering van alles en iedereen op een WK in Qatar, op dat moment de nummer 112 van de wereldranglijst. Het was het begin van de val van Platini, maar vooral ook van de lancering van het oliestaatje als nieuwe macht in het wereldvoetbal. Toeval of niet, in de maanden erna kwamen er behoorlijk wat opmerkelijke deals tussen de Fransen en Qatarezen tot stand. Qatar Airways bestelde vijftig vliegtuigen bij het Franse Airbus, het Qatarese tv-station Al Jazeera kocht voor een recordprijs de uitzendrechten van de Ligue 1, en het fonkelnieuwe miljardenfonds Qatar Sports Investments deed zijn eerste grote aankoop: Paris Saint-Germain.
American way
Tot dan toe was het verhaal van de voetbalclub uit het zestiende arrondissement vrij simpel. In een notendop fuseerden Paris FC en Stade Saint-Germain in 1970, en sindsdien was er behoudens wat successen in de jaren negentig weinig gebeurd. Parijs was geen voetbalstad. Zou het ook nooit worden. Voor voetbal moest je in Frankrijk naar Marseille, Lyon of Saint-Étienne. Maar alles veranderde met de komst van Qatar. In no time ontpopte de club zich als de nieuwe diva op de catwalk van het mondiale voetbal. De website kende al snel zeven talen. Sterspelers haalden online tientallen miljoenen nieuwe volgers binnen. Nike zette de beste designers op de nieuwe look. In het eerste decennium is er een slordige anderhalf miljard euro doorheen gegaan op de spelersmarkt. Zeven landstitels, zes nationale bekers en één verloren Champions Leaguefinale leverde het op. Bij het tienjarige jubileum trakteerde de clubeigenaar zichzelf op Lionel Messi en geen Parijzenaar kijkt er meer van op als de Eiffeltoren in de clubkleuren wordt uitgelicht.
De man die verantwoordelijk is voor de succesvolle lancering van PSG naar de nouveau riche van het moderne voetbal: Nasser Al-Khelaïfi (48). Kortweg NAK. Zoon van een parelvisser. Voor deze viervoudige vader lag een carrière die zich grotendeels afspeelt in een Bombardier Global Express, de Rolls Royce onder de zakenjets, bepaald niet voor de hand. Qatar mag dan schathemeltjerijk zijn, NAK werd niet met een zilveren lepel in de mond geboren. Zijn levensverhaal is eerder Amerikaans. Zijn sobere familiehuis lag toevallig tegenover de tennisbanen van Doha, waar hij als jochie wat probeerde bij te verdienen als ballenjongen. Op een dag liet de tennisleraar de jongens wat ballen slaan en Al-Khelaïfi was verkocht. Hij was veertien jaar, getalenteerd en vastberaden om het tot de eerste tennisprof van Qatar te schoppen. Het trainingsmaatje dat hij kreeg toegewezen: de toenmalige kroonprins, inmiddels de emir.
Überhip
Zijn opmars op de wereldranglijst stokte op plaats 995. Twee keer figureerde NAK op een ATP-toernooi als verliezer van een partij in de eerste ronde. Wimbledon haalde hij niet, maar de vriendschap met het latere staatshoofd katapulteerde hem alsnog naar een adrenalinecarrière. Topsport, maar dan aan de bestuurstafels. Op jachten aan de Côte d’Azur werden de plannen gesmeed voor de oprichting van een sportzender. Om te beginnen promoveerde de kroonprins hem vanuit het niets naar de directiekamer van Al Jazeera, de Arabische nieuwszender die vanaf midden jaren negentig opereerde vanuit Doha en wereldwijde bekendheid zou vergaren door als enige de oorlog in Afghanistan live uit te zenden. Er werd een sporttak opgezet en Al Jazeera wilde flink wat rechten gaan kopen om alle uren tv te vullen. Als afgestudeerd econoom was NAK de man die dit moest gaan regelen.
Waar een vriendschap al niet toe kan leiden. In de jaren erna zou El Khelaïfi in Europa en de VS uitgroeien tot het gezicht van alle Qatarese investeringen in sport en entertainment. Ambassadeur, diplomaat en zakenman in één. Zijn functies passen nauwelijks meer op een visitekaartje. Als voorzitter van Qatar Sports Investments gaat hij ook over de andere beleggingen in de portefeuille, zoals het Zwitserse sportkledingmerk Burrda. Als baas van beIN is hij tevens verantwoordelijk voor filmproducenten in Los Angeles, hij leidt de tennisbond van Qatar en is ook nog minister, zij het zonder bevoegdheid. Maar bij het grote publiek is hij natuurlijk bekend geworden door zijn dropping in Parijs, in 2011. Bij zijn entree zette Al-Khelaïfi direct de toon: ‘Ons grote doel is het winnen van de Champions League. Niet één keer, maar meerdere malen.’
Al snel zoemde en bruiste het als nooit tevoren. Rode lopers werden letterlijk uitgerold. Een avondje Pee Es Gee werd meer dan salonfähig. In 2013 pakte PSG de eerste landstitel in vijftien jaar, maar de komst van David Beckham bleek dat jaar voor de mannen uit de Golfstaat een minstens zo relevant ijkpunt. Ineens was PSG überhip. De Engelsman was een van de eerste globale voetbalsterren. Een vedette die niet alleen goed kon voetballen, maar bovenal zichzelf had neergezet als commercieel merk. Beyoncé kwam kijken. Jay Z kwam kijken. President Sarkozy beklom regelmatig de tribunes. Ook de houders van de toeristenwinkels op de Champs-Élysées wisten niet wat ze meemaakten.
Het bleek allemaal het begin van een commercieel mega-succes. De Amerikaanse basketbalcompetitie NBA werd een inspiratiebron voor de Qatarezen. Via een samenwerking met Air Jordan – een label van Nike dat is vernoemd naar voormalig superster Michael Jordan – liftte de voetbalclub mee met de populariteit van de NBA op de Amerikaanse en Aziatische markten. PSG veroverde binnen enkele jaren een vaste plek bij de G8-clubs die het meeste geld ter wereld genereren.
Kind aan huis bij UEFA
De Champions League is nog niet gewonnen, maar in de tien jaar onder zijn leiding transformeerde PSG wel tot een superclub met een geschatte waarde van twee miljard. En belangrijker: wat op het veld nog niet lukte, lukte achter de schermen al wel. De machtigste van Europa worden.
In 2014 stopte Al Jazeera met zijn sportactiviteiten en alle rechten werden ondergebracht bij de beIN Media Group. De voorzitter van deze groep: NAK. De ex-tennisser is nu niet alleen de bestuurder van een topclub, maar ook de grootste klant van de UEFA. Afgelopen juni kocht beIN voor 600 miljoen dollar de rechten om tot 2024 de Champions League exclusief te mogen uitzenden in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Eerder shopte de PSG-voorzitter ook al in Nyon zodat hij in zijn thuisregio Euro 2024 live op de buis kan brengen. In Frankrijk zit hij eveneens aan beide kanten van de tafel. De clubs kozen hem in het bestuur van de competitie-organisatie die de Ligue 1 en Ligue 2 leidt. Bij diezelfde organisatie is beIN een van de voornaamste afnemers van de rechten om de Ligue 1 te mogen uitzenden.
NAK is zo uitgegroeid tot een machtige, vooruitgeschoven pion van Qatar. De klusjesman van de emir. Hij kan uiteraard niet op eigen houtje Thomas Tuchel ontslaan en Mauricio Pochettino aanstellen, maar hij heeft wel de zware opdracht om de belangrijkste investeringen in sport en entertainment te runnen. De ene avond zetelt hij in Parc des Princes op de comfortabele stoelen die een paar jaar geleden voor 75 miljoen zijn vernieuwd om de billen van de sjeiks wat meer comfort te bieden, de volgende dag zit hij in Hollywood om de door zedendelinquent Harvey Weinstein opgerichte filmproducent Miramax – sinds 2016 eigendom van beIN – weer op koers te krijgen. Tussendoor trad hij ook nog even toe tot het uitvoerend comité van de UEFA, het machtigste orgaan van de Europese bond. Gezien al zijn petten is het logisch dat hij niet zo vaak in het stadion wordt gesignaleerd. De Franse pers doopte hem vanwege zijn volle internationale agenda om tot spookvoorzitter.
Burn-outs
Hij woont in Londen, Parijs en Doha. Nasser Al-Khelaïfi pakt het vliegtuig zoals een gewone sterveling de auto neemt. Altijd keurig gekleed in pak en gestoken in glimmende schoenen. Ook bij PSG ziet het er op het eerste gezicht allemaal buitengewoon gelikt uit, met onder meer de romp van een Airbus 380 die is verwerkt in de Emirates Lounges van het stadion. Maar intern is de situatie wat minder glamoureus, zo kwam naar voren uit onderzoek van de Franse krant Le Monde. Het dagblad meldde dat de club kampt met een golf van burn-outs en dat een psycholoog het overspannen personeel bijstaat.
Vanuit alle hoeken van de wereld schijnt NAK met staccato telefonische tekstberichten zoals ‘Ik ben niet blij’ en ‘Het is niet genoeg’ medewerkers aan te sturen. Een opvallende onthulling was ook dat rekeningen van onder meer hotels en de busmaatschappij open blijven staan als Al-Khelaïfi niet aanwezig is. De piloot van een gecharterd vliegtuig zou zelfs eens hebben geweigerd de ploeg naar Oostenrijk te vliegen voor een voorbereidingstoernooi, tenzij ter plekke de kerosinekosten zouden worden voorgeschoten.
Van meer kanten werd hij onder vuur genomen. ‘Ze zijn gesnapt terwijl ze aan het pissen waren in het zwembad’, stelde de baas van de Spaanse competitie, die het wel heel weelderige uitgavenpatroon van Nasser Al-Khelaïfi bij PSG continu in twijfel trekt. Reactie op alle aanvallen komt er nauwelijks. Áls hij al iets zegt, zijn het vriendelijke, oppervlakkige formuleringen zonder bijvoeglijke naamwoorden. Een zwijgzame, maar bikkelharde strateeg.
Niet alleen voor het eigen personeel is de preses met de timide uitstraling moeilijk te peilen, ook voor de autoriteiten is hij ongrijpbaar. De afgelopen jaren werden twee onderzoeken geopend. In Frankrijk kwam naar buiten dat onderzoeksrechters hem linkten aan een illegale betaling van drie miljoen om het WK atletiek naar Qatar te halen, maar volgens het juridische team van de voetbalbaas ging het om een vergissing. Er is inderdaad niets meer vernomen van dit onderzoek. De Zwitsers begonnen een zaak naar aanleiding van een villa die de voormalige secretaris-generaal van de FIFA gratis bewoonde op Sardinië. Vermoed werd dat dit een presentje was geweest van Al-Khelaïfi om de topman aan te moedigen WK-rechten toe te kennen aan beIN, maar dat bleek niet het geval. Vorig jaar werd NAK na vier jaar onderzoek vrijgesproken. ‘Een totale rechtvaardiging’, reageerde hij na het vonnis.
Tentakels
Beide onderzoeken noch de interne kritiek hebben de vriend van de emir gehinderd bij het beklimmen van de voetballadder. Integendeel. Hij is alleen maar machtiger geworden en afgaand op de selfieverzoeken lijkt zijn populariteit bij de achterban gegroeid. Hij schroomde ook niet om ondanks de reserves van de autoriteiten de banden aan te halen met de gevreesde ultra’s, die in 2016 voor het eerst in zes jaar weer werden toegelaten in het stadion, omdat het vermoeden bestond dat meer fanatisme op de tribunes het laatste zetje zou kunnen geven naar Europees succes. Eerder dit jaar kreeg hij vanuit de voetbalwereld nog alle lof toegezwaaid toen uitgerekend de hemelbestormer uit Qatar de plannen voor een Super League torpedeerde. Het leverde hem niet alleen publieke complimenten op van UEFA-voorzitter Aleksander Ceferin (‘Dankjewel Nasser, je bent een groot man’), maar ook alweer een nieuw baantje. Nasser Al-Khelaïfi is nu ook voorzitter van het clubverbond European Club Association (ECA). Deze groep zit met de UEFA aan de onderhandelingstafel om toekomstige competitieformats en verdeelsleutels te bedenken.
Als een octopus omklemt deze man het Europese voetbal. In feite is er niemand anders met tentakels die zo ver reiken als die van deze clubvoorzitter, mediatycoon en UEFA-bestuurder ineen. Ook de mensen die met hem samenwerken, zullen zich toch weleens afvragen welke belangen hij nou eigenlijk behartigt. Er is geen andere industrie te bedenken waar de klant tevens in de besturen zit van de organisaties waarmee hij zaken doet. De Qatarees is verkoper en koper van voetbalrechten ineen. Wie doet hem nog wat? Bij de presentatie van Lionel Messi werden weer vragen gesteld over Financial Fair Play. Zelfverzekerd en luchtigjes hoonde hij de kwestie weg. Áls er al wat aan de hand zou zijn, is de vraag wie het bij de UEFA in zijn hoofd haalt een van de grootste klanten te gaan aanpakken. Een eigen bestuurslid en medebondgenoot tegen de Super League bovendien.
Droom groter is het motto van PSG. Dit adagium gaat ook zeker op voor de voormalige tennisser die zich op wonderlijke wijze heeft ontpopt tot de machtigste man in het voetbal. Voor Qatar en PSG is de visserszoon een uitstekende pion gebleken, maar het is zeer de vraag of zijn nogal gezaghebbende positie voor het internationale voetbal wel zo gezond is. Het ultieme doel dit seizoen is duidelijk: met PSG de Champions League winnen in hetzelfde jaar dat Qatar het WK organiseert. Het zou op het veld duidelijk maken wat achter de schermen allang klip en klaar is: niemand kan nog heen om Qatar.
