Afscheid van Jan Vertonghen: Op het veld de nijdigheid zelve, naast het terrein een onverbeterlijke lolbroek

De bekerfinale nu zondag tussen Anderlecht en Club Brugge wordt een van de laatste hoogtepunten in de rijke carrière van Jan Vertonghen. Als zijn achillespezen het toelaten.

De Gouden Generatie verlaat stilaan de velden, en een afscheid doet altijd pijn. Ooit komt er nostalgie naar wat Kompany en co. voor het Belgische voetbal hebben betekend, en een grote waardering. De Gouden Generatie bestond uit vier talentenclusters, door een gelukkig toeval ongeveer in hetzelfde tijdvak.

Het begon met de doorbraak van Vincent Kompany en Anthony Vanden Borre bij Anderlecht in 2003. Daarna kwam het wonder van Germinal Beerschot: een groep jeugdspelers van wie niemand hoge verwachtingen had, maar die elk een grote carrière hebben gemaakt.

In 2008 maakten Axel Witsel, Marouane Fellaini en Steven Defour Standard Luik kampioen. Drie jaar later speelden Thibaut Courtois en Kevin De Bruyne hetzelfde klaar met Racing Genk. Hun generatiegenoten Eden Hazard en Romelu Lukaku hadden België toen al verlaten: zij werden als prille tiener al het hof gemaakt door elke Europese topclub.

Wie buiten die clusters viel, zoals Dries Mertens, Nacer Chadli en Thomas Meunier, heeft er doorgaans een hobbeliger parcours op zitten.

Jan Vertonghen, die over een paar weken bij Anderlecht zijn carrière afsluit, is een telg uit het superteam van Germinal Beerschot. Niemand begrijpt wat er bij die wonderlijke jeugdploeg is gebeurd. Begin jaren 2000 trainden Simon Tahamata en Marc Noë een eigen keurgroep die wekelijks verzamelde in het Veltwijckpark in Ekeren. Mousa Dembélé was het enige talent dat elke scout in zijn boekje had genoteerd.

Voor Thomas Vermaelen, Jan Vertonghen, Toby Alderweireld, Tom De Mul, Radja Nainggolan of Jelle Van Damme gold dat allerminst. De lichting Vermaelen-Vertonghen-Dembélé stak er niet bovenuit. Ze won geen enkel jeugdkampioenschap en kreeg regelmatig een bolwassing van de elitejongeren van Standard en Anderlecht.

Op zoek naar versterking polsten Tahamata en Noë Eden Hazard. Papa Hazard had een goed gesprek met de trainers van GBA, maar de jonge Eden voelde zich niet op zijn gemak tussen alleen maar Nederlandstaligen.

Ajax

Toevallig net toen sloot Germinal Beerschot een samenwerkingsakkoord met Ajax Amsterdam, waardoor de Nederlandse club eerste keus krijgt bij de jeugdspelers van GBA. Toptalent Dembélé was al basisspeler geworden bij Germinal Beerschot, en past daarom voor Ajax.

Radja Nainggolan botst met zijn trainers en vertrekt naar het beloftenteam van Piacenza in Italië. De anderen trekken allemaal naar Amsterdam. De verwachtingen zijn laag, maar de Belgische tieners floreren. Op hun zeventien, achttien jaar debuteren ze één voor één bij de A-ploeg van Ajax. Maar één speler steekt er bovenuit: Vertonghen, de meest Amsterdamse van de bende, voelt zich in Nederland als een vis in het water.

Anderen kampen met heimwee of zijn in de omgang net iets te Vlaams bedeesd. Niet Vertonghen. Die amuseert zich rot op school in de Bijlmer en vindt meteen een Amsterdams lief, vandaag zijn echtgenote.

Vertonghen wordt uitgeleend aan RKC Waalwijk en scoort tegen Ajax, waardoor zijn moederclub de titel mist. Van zijn interview na de match spat de branie af. Hij keert terug naar Ajax, en wordt er al snel kapitein. ‘Jan Vertonghen is god in Amsterdam. Ze hebben hem ongelooflijk hoog zitten’, vertelde ploeggenoot Toby Alderweireld in een interview met Knack.

‘Dat heeft te maken met zijn flair, zijn uitstraling, maar nog meer met zijn dominantie. Een echte mannetjesputter: helemaal waar Amsterdammers van houden. Bestaat er iemand die op een voetbalveld meer “ik ben de baas” uitstraalt dan Jan?’

Rood

Als kampioen en Speler van het Jaar verlaat hij Nederland in 2012 voor Tottenham Hotspur. De Spurs hebben een geweldige ploeg maar op de cruciale momenten loopt het altijd mis. In 2013 zijn ze favoriet om de Europa League te winnen, maar in de kwartfinale tegen het bescheiden FC Basel pakt Jan Vertonghen rood. De Zwitsers winnen na strafschoppen.

In 2015/2016 beleven de andere Engelse topclubs een rotseizoen. Tottenham heeft de titel voor het grijpen, maar het kleine Leicester City gaat ermee lopen. In 2019 spelen de Spurs de finale van de Champions League, maar na een domme handsbal in de tweede minuut maakt Liverpool de match dood. De Engelse pers lanceert de term spursy: struikelen met succes binnen handbereik.

Ook Jan Vertonghen krijgt die kwalijke trend niet gekeerd: na acht mooie seizoenen, met lof van de grootste Premier League-kenners, verlaat hij Londen zonder prijs.

Een merkwaardige constante bij de nochtans zeer coachbare Belg: hij botst bij Tottenham met iedere trainer die er passeert. André Villas-Boas laakte zijn lichaamstaal, Tim Sherwood vond zijn concentratie te slap, Mauricio Pochettino zei dat zijn instelling beter moest. Bonje met José Mourinho, net tijdens contractbesprekingen, is er te veel aan.

De 33-jarige Vertonghen verkast in 2020 naar Benfica. Blijkbaar zijn er geen wonden geslagen. Na Fenerbahçe-Anderlecht vroeg Mourinho, nu trainer bij de Turken, een truitje aan Vertonghen: ‘Jan is een geweldige voetballer en een nog mooiere mens.’

Leep

Als Rode Duivel maakt Jan Vertonghen ook de schrale jaren mee. Hij is international sinds 2007 en het duurt tot 2014 voor de Rode Duivels erbij zijn op een groot toernooi. Tussenin spelen de Belgen matchen waar ze niet graag aan terugdenken: een 2-1 nederlaag in Armenië, 2-0 verlies tegen Finland en een 2-2 gelijkspel tegen Kazachstan. De Duivels zakken naar de 71^e plek op de FIFA-ranglijst.

‘De resultaten vielen tegen, waardoor iedereen slechtgehumeurd rondliep’, herinnert Nicolas Lombaerts zich, Vertonghens concurrent links in de verdediging. ‘Je lette voortdurend op wat je zei of deed, want als iets verkeerd geïnterpreteerd kon worden, dan keerde dat zich tegen jou. En om het nog erger te maken, liet het publiek je vallen als een baksteen: wanneer je bij de bakker stond aan te schuiven, werd je uitgelachen omdat je Rode Duivel bent.’

Het oudere deel van de Gouden Generatie is gevormd door die jaren van tegenspoed. Het heeft banden gesmeed die later, toen de successen kwamen, alle klachten naar de achtergrond verdrongen. Vermaelen, Mertens en zelfs Lukaku en De Bruyne zaten ooit op de bank, maar boze krantenkoppen bleven achterwege.

Ook voor Vertonghen stonden sterke vervangers klaar, maar de Oost-Vlaming viel bij de Rode Duivels niet uit de ploeg te spelen. Tot aan het laatste EK voetbalden de Belgen zeer hoog, met enorme ruimtes achter de verdediging. De defensie moet dat kunnen belopen, maar ze moet het vooral ook durven. Daarin viel Vertonghen werkelijk niet te kraken: zijn leepheid, zijn gif en zijn dadendrang waren een cruciaal ingrediënt in de cocktail.

Buitenlandse media over de Rode Duivels: ‘België, de eeuwige schaduwfavoriet’

Candid camera

Op het veld was Vertonghen de nijdigheid zelve, naast het terrein kennen de andere internationals hem als een onverbeterlijke lolbroek. Thomas Vermaelen haakte in toen men hem belde om te zeggen dat Arsenal geïnteresseerd was: hij vermoedde een poets van Jan Vertonghen.

In de aanloop naar het WK in Brazilië organiseerde Vertonghen een uitgebreide candid-cameragrap: een acteur deed zich voor als bondsofficial, zogezegd woedend op Vincent Kompany omdat die zo vaak te laat kwam.

Spelletjesfanaat Vertonghen was ook de motor achter de eindeloze sessies Risk, Catan of kingen waarmee de Duivels hun dode uren vulden. Er zijn veel verloren momenten in het leven van een topvoetballer: Vertonghen was de man op wie je kon rekenen om de groepssfeer op peil te houden.

Met Weerwolven van Wakkerdam zijn ze wel moeten stoppen, op bevel van de bondscoach. In dat spel moet je medespelers beschuldigen de schurk te zijn. Dat dreigde af en toe persoonlijk te worden, of zo werd het toch aangevoeld.

Vertonghens laatste jaren bij Benfica en Anderlecht waren geen succes, afgemeten aan de prijzenkast. Het moet de volbloedwinnaar Vertonghen hebben gestoken, maar voor eremetaal waren het niet de juiste teams op het juiste moment.

Negentien jaar profvoetbal sloopten zijn lijf: zelfs traplopen doet pijn, zei hij bij het aankondigen van zijn afscheid. De last aan zijn achillespezen houdt Vertonghen al sinds zijn 26^e onder controle met inspuitingen en paracetamol. Daar is hij mee gestopt sinds hij besliste zijn carrière te beëindigen. De bekerfinale met Anderlecht, en hopelijk nog felle eindsprint in de play-offs, worden zijn laatste kunstje. Lichamelijk wordt het kantje boord.

Delirium

In het carrièreoverzicht van Jan Vertonghen moet ook zijn goal op het Wereldkampioenschap van 2018: een van de belangrijkste doelpunten van de Duivels in de laatste twintig jaar, bepalend voor de perceptie rond de Gouden Generatie. Het is de achtste finale. België staat onverwacht maar niet onverdiend 0-2 achter tegen Japan. Op het thuisfront doopt elke journalist zijn pen in vitriool. Weer de boot in tegen een haalbare tegenstander, twee jaar na het EK-debacle tegen Wales?

De Gouden Generatie staat op het punt de kop van Jut te worden, vertwijfeling sluipt in de benen. In de 68^e minuut vliegt de bal haast het stadion uit na een slecht verwerkte corner bij Japan. Vanuit een onmogelijke hoek, twintig meter van de goal, kopt Vertonghen. Een voorzet, dat kan niet anders van die afstand, maar de bal dwarrelt in doel.

De Duivels putten moed en zetten in twintig dolle minuten Japan opzij. Het vitriool verdwijnt in de gootsteen, het land leeft weer op hoop. En is het delirium nabij wanneer de Belgen korte metten maken met Brazilië. Vertonghen steekt in die match Philippe Coutinho, op dat moment de op een na duurste speler ter wereld, in zijn achterzak. Vier dagen later lapt hij hetzelfde bij de piepjonge Kylian Mbappé. Maar dit keer gaan de Belgen zelf jammerlijk in de fout bij een corner.

Wat nu voor Vertonghen? Trainer wordt hij niet, liet de recordinternational weten. Met 22 andere Rode Duivels volgde Jan Vertonghen nochtans de versnelde trainerscursus die in de coronajaren georganiseerd werd in de schoot van de nationale ploeg – hij stond daar bekend als een van de beste leerlingen.

Maar vandaag vindt Vertonghen het vak niet combineerbaar met zijn gezin, en dat heeft hij al zo veel moeten ontzeggen. Wanneer je hem vraagt wat zijn voornaamste nalatenschap is, dan verwijst de voetballer naar de Jan Vertonghen Foundation, die inclusieve speelveldjes bouwt en sportgerei koopt voor de kinderafdelingen van ziekenhuizen.