Precies twee jaar na het WK toonde de Duitse televisie een documentaire over Zuid-Afrika. Daaruit moest nog maar eens blijken dat er in dit land voor de bevolking niets is veranderd. Sterker zelfs: de kloof tussen rijk en arm blijft groeien, de sloppenwijken zijn pas nu goed uitgegroeid tot grimmige getto’s, haarden van onvrede en uitzichtloosheid. Want de hoop op betere tijden bleek uiteindelijk een illusie. Wat bleef is nieuwe wegen en prachtige stadions.
Het zal niet anders zijn wanneer de lichten van het EK in Polen en Oekraïne straks worden gedoofd. Betere wegen en nieuwe autostrades, zeker in Polen, hernieuwde luchthavens en prachtige voetbaltempels, het is niet echt iets waar de bevolking dagelijks van profiteert. Maar dat gebeurt nooit met dat soort evenementen die alleen bepaalde ontwikkelingen met tien jaar versnellen. En in het beste geval voor een nieuw zelfbeeld zorgen.
Juist aan dat laatste had zeker het van de Europese Unie afgesneden Oekraïne behoefte. Maar het land bleef in de aanloop naar dit EK gebukt gaan onder de arrestatie van Joelija Timosjenko en een eindeloze stroom verhalen over racisme dat in deze voormalige Sovjetstaat tot een nationaal discours is uitgegroeid. Dat premier Mikola Azarov vorige week riep dat er nauwelijks sprake is van racisme en dat iedereen heeft kunnen zien dat Oekraïne een democratisch land is waar iedereen kan zeggen wat hij of zij wil, was lachwekkend.
Veel meer dan Polen gebruikte en misbruikte Oekraïne dit EK om de prijzen naar een waanzinnige hoogte op te schroeven. Zelfs in een hotel van twee sterren valt volgend weekend geen hotelkamer te krijgen onder de 300 euro. De UEFA wilde daar tegenin gaan, maar bleek uiteindelijk machteloos.
Het is de vraag wat je als land met zo’n toernooi doet. Of je gebruikt het als al dan niet misplaatste propaganda, of je gaat er echt mee aan de slag. Toen Duitsland het WK van 2006 inrichtte, werd het voetbal daar als het ware geherstructureerd. Doorheen de jeugdopleiding liep een nieuwe visie waar het voetbal vandaag nog altijd van profiteert. De nieuwe en/of gerenoveerde stadions zorgden in de Bundesliga voor een explosie van toeschouwers. En vooral: het land kreeg een ander imago, open en vrolijk, in plaats van nors en afstandelijk. En de muur tussen oost en west stortte definitief in. Althans in de hoofden van vele mensen.
Ook voor Polen kan het anders worden, al blijken veel buitenlandse investeerders afgeschrikt te worden door de onthutsende bureaucratie die aan voormalige Oostbloklanden eigen is. Oekraïne dreigt dan weer verweesd achter te blijven, met vooral een herinnering aan politiek gekrakeel en woekerprijzen waarvoor een tol werd betaald. Dat amper 200 Fransen en 500 Spanjaarden de kwartfinale van hun ploegen bijwoonden, is een toernooi als het EK onwaardig.
Zo spurt dit EK de laatste rechte lijn in, na bijna drie weken waarin er goed werd gevoetbald, meestal zonder dwangbuis. Maar geen enkel land dat echt betoverend voetbal bracht en twee goeie wedstrijden na elkaar speelde. Ook Spanje niet, dat de wereld lang beroerde met een soort choreografisch voetbal waarin het combinatiespel tot kunst werd verheven. Daar blijft weinig van over, het sprankelende is voorlopig weggevloeid, al blijft de titelverdediger een moeilijk inneembare vesting.
Veel minder gratie is er ook bij Duitsland, dat tegen Griekenland een onrustwekkend aantal kansen de nek omwrong en slordigheden vertoonde bij de laatste pass. Portugal trekt zich op aan de zo aarzelend aan het toernooi begonnen Cristiano Ronaldo, de vedette die zich hautain blijft gedragen en blijft zweven tussen verafgoding en verkettering. En bij de Italianen is er bij momenten sprake van een stijlbreuk, gestuurd door een passionele bondscoach als Cesare Prandelli en een stille architect als Andrea Pirlo.
Tot wat het allemaal zal leiden, moet de komende dagen blijken. Waarna het circus maandag vertrekt en Polen en Oekraïne zich na vijf jaar voorbereiding weer schikken in de realiteit. Voor het ene land is die wat grimmiger dan voor het andere.
DOOR JACQUES SYS
Veel is er niet overgebleven van de Spaanse choreografie.
