Tien jaar geleden aanschouwde Mohamed El Gabas als tiener in Egypte de beelden van ‘nine eleven’. Hoe ervaart hij de ontwikkelingen sindsdien in de Arabische wereld en in het Westen?

Veertien jaar was Liersespits Mohamed ‘Dodo’ El Gabas (24) toen de vliegtuigen de twin towers binnenvlogen. Hij herinnert zich de beelden op de Arabische zender van CNN, op Al Jazeera, zelfs op de Egyptische staatstelevisie. “Wat het meest frappeerde, was de plek van de aanslag. Iedereen in Egypte dacht: de VS, die zijn sterk, daar kan zoiets nooit gebeuren. Maar het gebeurde wel. Vooral daarom was de impact van die aanslag groot in Egypte.”

Wat was je reactie na het zien van die beelden tien jaar geleden?

Dodo El gabas: “Ik weet dat er beelden zijn van mensen in de Arabische wereld die juichten. Zij vonden het fantastisch wat daar gebeurde, omdat ze op die manier hun frustratie uitten voor hun eigen problemen. Maar wraak lost niets op. Altijd draaien onschuldigen op voor politieke en religieuze conflicten. Geen enkele religie zegt dat je moet doden als je religie beledigd wordt. Religieuze extremisten van alle godsdiensten beweren het tegendeel. Zij creëren het probleem dat de andere godsdiensten dé vijand zijn die bestreden moet worden.”

Was Bin Laden populair toen jij jong was?

“Zeker. Nu nog. Hij zei: ‘Wij zijn sterk en iedereen die ons aanvalt of beledigt, zullen we aanpakken.’ Ik denk anders. Al wat je doet, komt op een of andere manier bij je terug. Als jij mij beledigt, ga ik je antwoorden, maar je niet vermoorden. Extremisten denken anders, hun ideeën beheersen hun leven. Maar de meeste van mijn vrienden denken zoals ik. De jongere generatie, waartoe ik behoor, is veel meer open minded dan de vorige, die erg strikt was, maar dat zal in de VS niet anders zijn. Voor mij is het normaal vrienden te hebben in verschillende landen, uit verschillende culturen en religies. De oudere generatie Egyptenaren leefde of leeft in haar eigen wereldje, waar men wantrouwig staat tegenover invloeden van buitenaf. Jonge mensen komen tegenwoordig overal.”

Beantwoordde het Westen aan het beeld dat je ervan had voor je komst?

“Het was anders dan ik het me had voorgesteld, het viel beter mee dan verwacht. In Egypte maande men me aan om discreet te zijn met het beleven van religie, om toch maar geen mensen te ontstemmen. Maar ik heb – zowel in Engeland ( waar hij bij Newcastle op proef was, nvdr) als hier – gewoon mijn ding kunnen doen. In Engeland werd ik opgevangen in een gastgezin. Die serveerden geen varkensvlees voor mij, ik kon bidden als ik wou. Ook hier kan ik naar de moskee, moet ik niet bang zijn dat men me varkensvlees serveert. In het Midden-Oosten vechten Israëli’s met moslims, in Antwerpen leven moslims naast de Joodse wijk. Natuurlijk voel ik soms dat mensen ongemakkelijk reageren of kijken naar mij, laat men me weleens aanvoelen dat ik geen Vlaming ben zoals zij, maar waarschijnlijk doen die mensen dat met iedereen die geen Vlaming is en zal een Franstalige hetzelfde gevoel hebben. Maar nog nooit heeft iemand iets onheus tegen me gezegd of me onheus behandeld.”

Vond je het oké toen je hoorde dat Bin Laden gedood was?

“Neen. Ik had gehoopt dat men hem voor de rechtbank zou brengen. Als die had beslist om hem de doodstraf te geven, dan kon dat wel voor mij, maar hem gewoon doden uit wraak lost niets op. Behalve dat zijn aanhangers nu absoluut hém willen wreken. Je blijft zo hangen in een spiraal van geweld.”

Klopt het dat veel ouders in de Arabische landen hun zoon Osama noemen als eerbetoon aan Bin Laden?

“Het klopt dat veel Arabische jongetjes Osama heten, maar dat is niet als eerbetoon aan Bin Laden, maar omdat het een gangbare Arabische naam is, zoals in Vlaanderen Jan of Peter.”

Hard werken

Als je ooit terugkeert naar Egypte, wat zul je dan in het Westen geleerd hebben?

“Dat jullie een systeem hebben. België zit al meer dan een jaar zonder regering, maar het land zit niet op zijn gat. Alles werkt. Mensen doen hun job, structuren blijven werken. In de Arabische wereld is geen systeem en geen continuïteit. Als er een nieuwe machthebber komt, verandert die alles. Je vindt dat in alle aspecten van het leven. Bij Lierse hangt een schema met het programma voor de komende weken. In Egypte bestaat dat niet. We hebben de beste spelers van Afrika op technisch niveau, we zijn al zo vaak Afrikaans kampioen geworden, maar dat succes stoelt niet op een systeem of een organisatie. Je moet altijd weer afwachten of een match plaatsvindt zoals gepland of verschoven wordt. Zelfs bij de topclubs is dat zo. Dat geldt ook voor het politieke bestel, de bedrijfscultuur.”

Wat heb je nog geleerd?

“Hier werkt iedereen hard. We zitten hier op een terras: straks zal iemand hier de stoelen weer op hun plaats zetten en alles opruimen. Als je hier tien uur hard doorwerkt, word je daar ook voor vergoed. Hoe harder je werkt, hoe meer je krijgt. Of je in Egypte nu je werk goed doet, vijf uur dan wel tien uur werkt, dat maakt geen verschil. Het kan niemand wat schelen. Dat frustreert mensen, het stimuleert ze niet om harder te werken of om te werken tout court. Wie zijn job zonder bezieling doet of niet gemotiveerd is, heeft ook geen respect voor het werk van een ander. Het is een mentaliteitsprobleem.

“Een ander verschil: hier betalen de meeste mensen zonder morren veertig procent belastingen, of meer. Omdat ze weten dat ze daar ook iets voor in de plaats krijgen: nieuwe wegen, een studiebeurs, de terugbetaling van je medische kosten. In Egypte betaal je twintig procent belastingen, maar je krijgt niets terug.”

Ramadan

Vond je de ramadan zwaar?

“Het is zwaarder dan in Egypte, waar de zon ondergaat om zes uur, terwijl dat hier afgelopen maand pas om halftien was.”

Trond Sollied stelde een paar jaar geleden bij Gent een speler, Christophe Grondin, niet op omdat hij vond dat hij op training door de ramadan een verzwakte indruk liet.

“Dat vind ik oké. Ik zou het geaccepteerd hebben als Chris Janssens had gezegd: ‘Vandaag laat ik je niet spelen, want je bent niet fit.’ Maar ik heb tijdens de ramadan alle wedstrijden negentig minuten gespeeld en ik was zelfs een paar keer man van de match. Dat betekent dat een moslim tijdens de ramadan goed kan presteren. Al kreeg ik het na Beerschot wel lastig, de laatste tien dagen was mijn lichaam moe.”

Je hebt niet even gedacht om aan de trainer te zeggen dat je je verzwakt voelde?

“Neen. Soms voel je je ook niet fit als het geen ramadan is. Dan gaat toch ook niemand tegen de trainer zeggen dat hij niet in topvorm is? Laat de trainer observeren en beslissen wie hij neemt. Als je geblesseerd bent, moet je wel de trainer op de hoogte brengen, vind ik.”

Je hebt niet overwogen om toch te eten of te drinken?

“Neen. Dan zou ik me mentaal slecht gevoeld hebben. God geeft ons zoveel, dus vind ik dat je tijdens de ramadan best een inspanning kunt doen om iets terug te geven. Voetbal is niet alleen een fysiek, maar ook een mentaal spel. Als je je niet goed voelt in je hoofd, ga je ook slecht trainen. Hoe sterker je in je hoofd bent, hoe beter je presteert. Ik heb dus elke dag getraind. Alleen de dinsdag wanneer we twee trainingen per dag hebben, sloeg ik samen met de andere jongens die de ramadan volgden de tweede training over.”

Minimumloon

In Europa en de VS staat alles nu in het teken van de herdenking van tien jaar 9/11. Leeft dat in de Arabische wereld ook?

“Neen. Het zal de headlines in het nieuws niet domineren, denk ik. Wij in Egypte hebben na de omwenteling onze eigen problemen.”

Waarom hebben Arabieren een haat-liefdeverhouding met het Westen? Ze haten Amerika, maar willen er ook graag heen.

“Om economische redenen. In Egypte leeft ongeveer veertig procent van de bevolking onder de armoedegrens. De meeste Europeanen en Amerikanen behoren tot de middenklasse. In Egypte ben je heel rijk of heel arm, zelden iets tussenin.”

Hoe komt dat?

“Omdat tot voor kort het land door en door corrupt was. In Europa wil wie geld heeft zich ook wel verrijken, maar er wordt tenminste gezorgd voor wie niets heeft.”

Waarom pikten de Egyptenaren dat zo lang?

“Ken je de geheime politie? Die ontstond om terroristen aan te pakken, later werd die ingezet tegen politieke opposanten, nog later tegen iedereen die kritiek had op het regime of er verdacht uitzag, met een lange baard of zo. Er heerste totale willekeur. Als ze ’s nachts kwamen aanbellen om je op te pakken moest je niet vragen of ze daar een schriftelijke toelating voor hadden. Dat mocht allemaal. Veel mensen verdwenen en je hoorde niets meer van hen. Als je een eigen zaak uitbouwde en men had de indruk dat je succes de belangen van de heersende families schaadde, sloten ze de zaak en verspreidden het gerucht dat je een drugsdealer of een terrorist was. Sommige mensen die opgepakt werden, waren gefolterd. Anderen keerden nooit meer terug. Die willekeur maakte mensen bang.”

Gaat het nu beter, denk je?

“Ja. De geheime politie bestaat niet meer. Wie een job had, doet nu zijn best, ook de overheid: straks komen er verkiezingen en iedereen wil nu een goeie indruk maken. Zelfs de politie, die voorheen gehaat was. Toen ze me afgelopen zomer in Egypte tegenhielden om mijn papieren te controleren waren ze zelfs vriendelijk en beleefd. Dat was even schrikken.

“Ook het toerisme gaat weer goed. Een paar weken geleden zei de minister van Toerisme dat het aantal bezoekers slechts twintig procent lager ligt dan vorig jaar deze tijd. Dat was een opluchting, iedereen dacht dat die cijfers nog altijd gehalveerd zouden zijn, zoals dat in april en mei het geval was.

“Er is nu zelfs een minimumloon van 200 euro per maand voor wie werkt. Tevoren had je mensen die maar 50 euro verdienden, of in de bouwsector maar een paar euro per dag.”

Toch vraagt men zich in het Westen af wat er straks zal gebeuren.

“Natuurlijk gaat het traag, maar de Egyptenaren weten dat veranderingen tijd nodig hebben, dat we niet in een paar maanden ons inkomen gaan verdubbelen. Positief is dat je vooruitgang ziet, hoe klein ook. Dat geeft hoop. Dat er geen corruptie meer is, dat alle strekkingen nu aan bod komen in het openbare leven. Iedereen mag nu, ook in het publiek, zijn mening verkondigen. Straks kunnen we kiezen voor wie we willen. Dat hebben we nooit meegemaakt. Gedaan met de verkiezingen waar ons gezegd werd voor wie we moesten stemmen, waardoor je een partij had die 99,9 procent van de stemmen haalde. Wat de uitkomst van de verkiezingen ook is, we moeten die respecteren. Dat is toch democratie?”

Als je de evolutie van de laatste tien jaar neemt, zie je het dan goed komen tussen de moslimwereld en het Westen?

“Op korte termijn zijn de spanningen toegenomen. Dat hoor ik ook van Arabische vrienden die in de VS wonen: na 9/11 is het leven voor moslims daar moeilijker geworden. Anderzijds merk je dat in het Westen de kennis van de islam en de Arabische wereld de laatste jaren is toegenomen. Op lange termijn gaat het de goeie kant uit. Je kunt tegenwoordig snel overal komen, met iedereen ter wereld contact nemen, in een ander land gaan werken: no problem. Ook in België en Engeland zie je alle huidskleuren en culturen door elkaar.”

Misschien zijn niet alle autochtone Belgen en Engelsen blij met zo’n samenleving.

“Je zult altijd mensen hebben die verkrampt vasthouden aan hun eigen wereldje. Ik denk niet dat zij die ontwikkeling kunnen tegenhouden. Die is niet meer terug te draaien.

“Het komt neer op respect tonen voor elkaar. Geen enkele religie zegt dat je mensen met een andere opvatting moet doden of misprijzen. Mij maakt het niet uit welke nationaliteit of religie jij hebt. Het enige wat mij interesseert, is: ben je een goed mens?”

DOOR GEERT FOUTRÉ

“Positief in Egypte is dat je vooruitgang ziet. Dat geeft hoop.”

“Mij maakt het niet uit welke nationaliteit of religie jij hebt. Het enige wat mij interesseert, is: ben je een goed mens?”