Obscure geldstromen, oneerlijke concurrentie en de politiek in het Midden-Oosten: de megatransfer van Neymar naar PSG heeft meerdere redenen en gevolgen.
Het lijkt wel de lancering van een wereldwijd gehypet topproduct. En de verhalen die eromheen gehangen worden zijn navenant. Neymar die voor Barça scoort in New York en Washington DC tijdens de Intercontinental Champions Cup, Neymar die op training in Miami een robbertje vecht met een ploegmaat die hem heeft uitgescholden voor pesetero (geldwolf), Neymar die een reclametournee maakt in Sjanghai, Neymar met zijn vrienden in Dubai, Neymar opnieuw in Barcelona of zelfs Neymar die op doktersbezoek (!) gaat in Porto. Je zou er geen seconde van willen missen, ook al weet je al hoe de film afloopt. Gedurende deze maanden van het tussenseizoen, wanneer er geen voetbal is, verkoopt men schimmigheden, fantasieën, eindeloze feuilletons en ja, ook gebakken lucht. ‘Het is een periode van hoop en van dromen voor de supporters’, nuanceert Laurent Nicollin, de voorzitter van Montpellier. ‘Het is de enige periode dat alles mogelijk is. Nadien komt de werkelijkheid weer op de proppen om ons met de voetjes op de grond te zetten.’
Net zoals vorig jaar Paul Pogba een artificiële hype creëerde via zijn sociale netwerken, vooraleer hij van Juventus naar Manchester United verkaste voor 105 miljoen euro, zorgde ook de entourage van Neymar voor een suspense die al even groot was als bij de toewijzing van de Olympische Spelen 2024 aan … Parijs. De Braziliaan arriveerde uiteindelijk in de Lichtstad op vrijdag 4 augustus, op de vooravond van de openingsspeeldag van de Ligue 1, voor wat ‘de transfer van de eeuw’ heet (ter waarde van 222 miljoen euro). Al kan dat etiket volgend jaar alweer achterhaald zijn, of zelfs nog deze maand als de concurrentie aangescherpt wordt (Manchester City, United, Barça, Chelsea) rond het Monegaskische wonderkind Kylian Mbappé, voor wie naar verluidt al een bedrag van 180 miljoen werd geboden door Real Madrid. De betaling van de fameuze clausule, een Spaanse specialiteit, heeft in elk geval alle mentale barrières opgeblazen. ‘PSG volgt hier een drievoudige logica. De sportieve politiek, de marketing en de uitstraling van een merk. Met dien verstande dat het voetbal een echte wereldmarkt is geworden met nieuwe afzetgebieden die moeten veroverd worden, zoals Azië of Noord-Amerika. Het Europese voetbal is dus een consumptieproduct geworden dat de hele wereld bestrijkt en dus is het logisch dat de prijzen door het dak gaan’, analyseert Michel Desbordes, professor sportmarketing aan de universiteit van Parijs-Zuid.
Winstgevende industrie
Sinds ze in Parijs neerstreken, hebben de Qatari nooit een geheim gemaakt van hun ultieme doel: de Champions League winnen, van PSG de beste club ter wereld maken en van de weeromstuit de positieve communicatie gebruiken voor de toekomst van hun land en om machtige vrienden te maken. Qatar Sports Investment, de hoofdaandeelhouder van de Franse club, had vorig jaar al geprobeerd om O Ney naar de oevers van de Seine te halen. Tevergeefs. De vader en makelaar van de auriverde maakte handig gebruik van de Parijse belangstelling om in Catalonië een contractverlenging en een beter salaris te bekomen. Dat de Principe do Gol (de doelpuntenprins) nu toch naar Frankrijk trekt, weerspiegelt de belangen aan beide zijden van de onderhandelingstafel. De oud-speler van Santos moest uit de schaduw van Lionel Messi zien te geraken om de beste speler ter wereld te worden en aanspraak te maken op de Ballon d’Or. ‘De contracten van de beste spelers van de wereld worden geïndexeerd aan de hand van hun prestaties en individuele bekroningen’, zegt een kaderlid van Nike in Europa. ‘Als je niet de beste speler van je ploeg bent, dan bots je tegen een soort glazen plafond op. Zowel op sportief als op contractueel vlak moest Neymar loskomen van Messi (onder contract bij Adidas). Iedereen wint daarbij: de speler, PSG en wij.’
Een visie die vorige week werd bijgetreden door Tostão, de Braziliaanse legende uit de jaren 70, in een column voor Foha de São Paulo: ‘Het is geen contradictie dat iemand aan de ene kant blij is dat hij voor een van de beste ploegen ter wereld mag spelen en daarbij bewondering en vriendschap koestert voor Messi, en aan de andere kant ook het verlangen heeft om een nog grotere ster te worden.’ Sinds zijn eerste contract bij Santos toen hij elf (!) jaar was, weet Ney net als veel andere Braziliaanse iconen dat het voetbal een winstgevende industrie is die de toekomst van hemzelf en enkele generaties nakomelingen zal verzekeren. Dat neemt niet weg dat de tijd tikt en dat de nieuwbakken Parijzenaar, die op zijn 25e aan zijn tiende profseizoen begint, ook eens achteruit kijkt. Zijn landgenoot Ronaldo werd drie keer door de FIFA verkozen tot beste speler van de wereld (de eerste keer toen hij 20 was), Rivaldo werd uitverkoren in 1999, Ronaldinho in 2004 en 2005 en Kaká in 2007. En dan tellen we Romário in 1994 nog niet mee. Hij is ook nóóit vergeten hoe het idool van zijn jeugd, Robinho, in Europa mislukte, ook al zei Walter Casagrande, de voormalige aanvaller van Brazilië in de jaren 80, over hem dat hij ‘de beste speler in onze geschiedenis na Pelé‘ was.
Langs Parijse kant beantwoordt de komst van de speler uit de Seleção aan minstens drie doelstellingen. Ten eerste een grote slag slaan op de transfermarkt na een gemist seizoen – het verlies van de titel na vier jaar hegemonie, de vernedering in Barcelona (6-1) – en een rekruteringscampagne die beneden peil was (Jesé, Ben Arfa, Krychowiak, Guedes – de geslaagde uitzonderingen waren Meunier, Draxler en Lo Celso). ‘Kluivert en Létang, de sportief directeurs, werden opzijgeschoven om plaats te maken voor Antero Henrique (ex-Porto), een Europese grootheid op dat vlak’, verzekert een bron die dicht bij de club staat. ‘Daniel Alves en Berniche van Real Sociedad zijn al gekomen, Juan Foyth van Estudiantes gaat niet lang meer op zich laten wachten en misschien komen er nog anderen, zoals Oblak, de keeper van Atlético. Men zal Henrique ook beoordelen op zijn capaciteit om het vertrek van enkele spelers te regelen (Aurier, Matuidi, Lucas, Di María?) om PSG zo weer in regel te laten zijn met de financial fair play na de transfer van Neymar die door voorzitter Nasser al-Khelaïfi werd gearrangeerd.’
Salafisme
Naast de sportieve dimensie heeft de verhuis van Neymar van Catalonië naar het Ile-de-France ook een belangrijke politieke dimensie, gezien de crisis die Qatar al enkele maanden in haar greep houdt. Begin juni hebben Saudi-Arabië, Bahrein, de Verenigde Arabische Emiraten en Egypte alle diplomatieke banden met Doha verbroken. Ze verwijten de Qatari dat die er dubbelzinnige banden op na houden met internationale terreurorganisaties en groeperingen zoals de Moslimbroederschap en dat ze goede relaties onderhouden met Iran. Het land is ook geïsoleerd geraakt door de blokkades over land en zee en door de lucht. ‘Saudi-Arabië, dat steeds meer moeite heeft om zijn leiderschap te doen gelden in de soennitische wereld tegen het salafisme, apprecieert de uitingen van grootsheid van Qatar maar matig’, analyseert wetenschappelijk onderzoeker Pierre-Jean Luizard. Een van de dertien eisen die door de Golfstaten aan Qatar werden opgelegd om de quarantaine op te heffen, is zelfs de sluiting van informatiekanaal Al-Jazeera. ‘De buurlanden willen Qatar terugdringen. Het diplomatieke en politieke activisme van het kleine emiraat, dat sinds jaar en dag zijn deuren en zijn antennes openstelt voor tegenstanders van de meeste Arabische landen, met name islamistische, is onacceptabel voor de grote landen in de regio’, gaat Luizard verder.
Ook het vooruitzicht van het WK 2022 in Qatar speelt een rol in de transfer van Neymonstro. ‘Qatar wil niet dat het embargo schade toebrengt aan het WK in 2022’, onderstreept Luc Dayan, gewezen aandeelhouder van Lille OSC, die al in 2006 voor PSG onderhandelde over de komst van de Qatari, wat toen niet doorging. ‘Zoals ze daar zeggen, zal het ‘een historisch WK’ worden, het eerste georganiseerd door een Arabisch moslimland in het Midden-Oosten. Neymar contracteren is een manier om zichzelf te beschermen, om het blazoen op te poetsen en iedereen eraan te herinneren wat ze al tien jaar verwezenlijken bij PSG.’ Anderen, zoals professor Jean-Christophe Gallien van de Sorbonne, beweren zelfs dat de transfer van Neymar een geschenk is aan Frankrijk: ‘Qatar zit midden in een crisis en zoekt, zoals het dat altijd doet, naar bondgenoten. Op deze manier wordt de Franse partner gepord om deel te nemen aan de onderhandelingen met de Golfstaten.’ De Franse regering, die tussen twee vuren zit, Riyad en Doha, zou zo in de komende onderhandelingen, geleid door Koeweit, de rol van verzoener kunnen opnemen.
‘Qatar is een belangrijke speler in de voetbaleconomie door Be In Sports, de aankoop van uitzendrechten, de sponsoring – Qatar Airways is partner van de grote toernooien van de FIFA tot in 2022 – en het WK 2022… Die invloed gaat op een bepaald moment een rol spelen’, zegt Luc Dayan. De transfer van Neymar naar PSG heeft ook de tegenstellingen tussen bepaalde Europese traditieclubs (Bayern, Juventus, Barcelona…) en de nieuwe rijken die door een land worden gesponsord (Manchester City, PSG) weer op scherp gezet. Dat is vooral zo bij Real, om evidente redenen van concurrentie met de historische rivaal Barça, en de grote Engelse clubs, die destijds ook Chelsea ervan betichtten de markt te verstoren. Zij moeten dus niks weten van die XXL-coup. ‘De financial fair play werd niet alleen ingevoerd om te vermijden dat clubs een enorme schuldenput zouden delven, maar ook opdat nieuwe superrijke indringers niet zomaar met schimmige fondsen de mooiste competities ter wereld zouden kunnen opkopen’, legt een bestuurder van een grote Franse club uit. Het is dan ook geen verrassing dat Jean-Michel Aulas, de voorzitter van Lyon, zich aan de zijde schaart van de Europese aristocratie, waar hij eigenlijk geen deel van uitmaakt: ‘De komst van Neymar zet de Franse competitie wel in de schijnwerpers, maar het gaat hier om een onredelijke ontregeling. Die toename van attractiviteit compenseert het inkomstenverlies van de Champions League niet. Als Paris Saint-Germain, door de inzet van disproportionele middelen, en Monaco, dankzij een voordelig fiscaal regime, altijd de twee kwalificatieplaatsen bezetten, dan zal er geen spanning meer zijn’, verklaarde Aulas onlangs. Wrede ironie als je weet dat hij zelf de nieuwe verdeling van de plaatsen voor de Champions League vanaf volgend jaar heeft onderhandeld – waarbij Engeland, Italië, Spanje en Duitsland elk verzekerd zijn van vier ploegen in de poulefase, dat is de helft van de beschikbare plaatsen…
Agressieve commerciële politiek
Al de getallen die in de Europese pers verschenen rond de transfer van Neymar, zijn niet na te trekken, behalve de clausule van 222 miljoen euro. La Gazzetto dello Sport becijfert de transactie op 532 miljoen euro over vijf jaar, maar zegt dat het commissies inbegrepen kan oplopen tot 600 miljoen. Getallen die doen duizelen, net als het budget van PSG. Toen de Qatarezen in 2011 neerstreken, bedroeg dat slechts 101 miljoen, transfers niet inbegrepen. In het seizoen 2015/16 (het laatste dat beschikbaar is), was dat al opgeklommen tot 542 miljoen, een van de grootste vijf van het continent. Onder de hoede van QSI is PSG een ‘wereldmerk’ geworden dat tot de top behoort. Drieëntwintig sponsoringcontracten vertegenwoordigen 150 miljoen euro per seizoen (een stijging met 622 procent), de audiovisuele inkomsten bedragen 124 miljoen per seizoen (176 procent meer) en de ticketing en dergelijke leveren 43 miljoen per jaar op (139 procent meer). Op termijn zou de relatieve beperktheid van het Parc des Princes (47.000 plaatsen) een probleem kunnen vormen voor de exponentiële groei van de Parijse club. ‘Sinds de komst van QSI heeft PSG zich op dezelfde hoogte gehesen als de top vijf van de Europese clubs. De business gaat sneller dan de sportieve ontwikkeling, vanwege een agressieve commerciële politiek. De komst van Neymar doet hen een nieuwe dimensie binnengaan. Hij is jong, performant en heeft een ongekend marketingpotentieel’, zegt spelersmakelaar Bruno Satin.
De Ligue 1 verkeert volop in evolutie. De buitenlandse aandeelhouders vermenigvuldigen zich, net zoals de trainers met renommee (zie het artikel daarover elders in dit blad). Idem voor de sportief directeurs: Zubizarreta (ex-Barcelona, nu Marseille), Henrique (ex-Porto, nu PSG), Cordon (ex-Villarreal, nu Monaco), Campos (ex-Monaco, nu Lille) en binnenkort ongetwijfeld Juninho naar Lyon. Heel Frankrijk droomt groots sinds de komst van Neymar. Wesley Sneijder wordt genoemd bij Nice, waar MarioBalotelli bleef. De Brazilianen Dani Alves en Luiz Gustavo (Marseille) tekenden in Frankrijk, net zoals Adil Rami en Steve Mandanda. Tezelfdertijd hield Marcelo Bielsa grote kuis bij Lille om dertien nieuwe (jonge) spelers te kunnen halen, terwijl Monaco (kampioen en halvefinalist in de Champions League) en Lyon (vierde in de Ligue 1 en halvefinalist in de Europa League) de helft van hun titularissen verkochten aan de hoogste bieder. Maar ondanks Neymar en PSG, ondanks Monaco en zijn wonderkinderenfabriek, ondanks Nice en zijn recyclagebedrijf, ondanks Lyon en zijn ambitieuze jongeren, is de Ligue 1 nog altijd niet meer dan het grootste van de kleine Europese kampioenschappen. De uitschakeling van Bordeaux tegen het Hongaarse Videoton en de moeizame kwalificatie van Olympique Marseille tegen KV Oostende in de derde voorronde van de Europa League illustreren dat.
door rico rizzitelli – foto’s belgaimage
‘Sinds de komst van QSI heeft PSG zich op dezelfde hoogte gehesen als de top vijf van de Europese clubs.’ spelersmakelaar Bruno Satin
‘Qatar zit midden in een crisis en zoekt bondgenoten. De transfer van Neymar is een geschenk aan Frankrijk.’ professor Jean-Christophe Gallien
