Ook al spettert hij niet echt op dit EK, Mesut Özil is de beste voetballer van Duitsland. Maar naast het veld blijft hij onzichtbaar.

Drie dagen voor de match van Duitsland tegen Griekenland dribbelde bondscoach Joachim Löw handig rond de kritische vragen over de optredens van Mesut Özil heen. De middenvelder had tot dusver niet slecht, maar zeker niet denderend gespeeld. “Hij zal verderop in het toernooi nog ontploffen”, sprak Löw met vaderlijke bezorgdheid en het klonk alsof hij daar niet aan twijfelde.

Een paar dagen later stuurt Mesut Özil zijn ploeg mee naar de halve finale. Hij strooit in de kwartfinale tegen Griekenland een paar goede voorzetten rond, zondert in de eerste tien minuten twee ploegmaats alleen voor de goal af, maar laat op andere momenten het spel aan zich voorbijgaan. Dit is niet echt de Özil die velen hadden verwacht.

Maar Mesut Özil houdt er niet van daarover te praten. Hoe gracieus hij zich vaak over het veld beweegt, hij is zo gesloten als een oester. Het is geen pretentie want mensen die hem kennen zeggen dat hij niets van zijn vroegere onbekommerdheid heeft verloren. Hij is gewoon niet gemaakt voor een leven in de spotlights. Daarom ontwijkt hij microfoons. En als hij al eens een interview geeft, dan stapelen de clichés zich op, zit hij er wezenloos bij. Zoals hij zich eigenlijk ook over het veld beweegt: een artiest zonder charisma.

Ballerina

Mesut Özil was de afgelopen maanden de meest afgeschermde Duitse international. Interviewaanvragen van de meest gezaghebbende Duitse kranten bleven liggen of werden niet beantwoord. Zo was en is de Turkse Duitser in de media onzichtbaar. Hooguit duiken er al eens verhalen over hem op dat hij in Madrid met een Ferrari rijdt en discotheken bezoekt, of dat hij graag kookt voor zijn beste vrienden bij Real, Sami Khedira en Sergio Ramos. Noedels met knoflook zou zijn specialiteit zijn. Mesut Özil is kunstenaar en kok.

Dat klinkt mooi, maar het is niet echt flitsend. Het maakt van Mesut Özil niet echt een goed marketingproduct. Ook al niet omdat hij bij Real, hoe vreemd het ook klinkt, in een zekere anonimiteit voetbalt. Geen enkele Duitse televisiezender toont de wedstrijden van de Spaanse competitie, zodat het product Özil nog veel potentieel heeft. Een voetballer die als een ballerina over het veld glijdt, als weinig anderen structuur en ritme in het spel brengt, maar daarbuiten zeer oninteressant is. Een bizar dualisme.

Vandaar dat Mesut Özil net voor het WK met zijn manager brak. Of beter: zijn vader heeft dat gedaan. Hij besloot zelf zijn zoon te begeleiden. Om het geld in de familie te houden. Maar hij liet zich wel adviseren door mediaspecialist Roland Eitel. Die werkt, in de coulissen en in alle stilte, ook voor Joachim Löw. Dat de bondscoach de afgelopen jaren nadrukkelijker en beter op de voorgrond treedt, dankt hij mee aan Eitel. Die weg wil hij nu ook met Özil uitstippelen. Dat kun je bijvoorbeeld doen door zelf op de media toe te stappen.

Champagne

Een week of twee voor het EK nodigde Mustafa Özil de media uit in een café in Leipzig. Madrid heette het etablissement en dat was niet toevallig. Vader Özil liet champagne aanrukken en wilde zijn zoon als merk positioneren. Dat klonk vreemd voor een voetballer die twee jaar geleden tijdens het WK in Zuid-Afrika met briljant voetbal uitpakte en met zijn lichtvoetigheid en technische perfectie het symbool werd van het nieuwe, offensieve Duitse voetbal. En het paradepaard van een geslaagde integratie. Özil ging voor 18 miljoen euro naar Real en betoverde daar het koninklijke publiek. Toch klonk er nu vanuit een café in Leipzig een smeekbede naar erkenning.

Mesut Özil laat het allemaal aan zich voorbijgaan. Hij beleeft het voetbal nog zoals vroeger, toen hij met zijn speelkameraadjes achter een bal liep in een buitenwijk van Gelsenkirchen, op een veldje van zestig bij dertig, tussen hoge woonblokken. Voetballen voor tien man of voor 100.000, het maakt hem niet uit. Hij kent zijn status, weet dat er rond hem een betere publicitaire campagne moet gevoerd worden, maar zal zelf nooit koketteren met zijn prestaties. Tenzij die ene keer, tijdens dit EK, toen iemand Özil voorlegde dat José Mourinho vond dat hij de beste nummer tien van de wereld was en hem vroeg of hij dat zou tegenspreken. Özil lachte en zei hij het niet waagde om tegen de mening van Mourinho in te gaan.

Vrijheden

Veel liever staat hij stil bij dat wat beter moet. Mesut Özil vindt zichzelf niet doelgericht genoeg, ook al was hij in de Spaanse competitie goed voor achttien assists. En het verlangen om op het EK te schitteren, brandde al lang in hem. De Mannschaft op sleeptouw nemen, de lijnen uitzetten, hij zag zich zo functioneren. Maar niemand die dat als dusdanig accentueerde. Want in de hiërarchie van de nationale ploeg staat Özil niet eens in de top vijf. Als bijvoorbeeld de eventuele invoering van technologische middelen weer een discussiepunt vormt, zoals na een niet toegekend doelpunt van Oekraïne tegen Engeland, zullen de Duitse media naar de mening van tal van internationals informeren. Maar niet naar die van Mesut Özil.

Anders is het op het veld. Daar krijgt hij vrijheden die anderen niet genieten. Alleen kan hij daar niet altijd weg mee. Hij mag het defensieve werk verwaarlozen, maar hij doet het niet. Omdat hij het niet langer kan. Bij Real Madrid wil hij wel mee terugplooien, daar is Cristiano Ronaldo op het veld de enige voetballer met privileges. Dus werkt en wroet de regisseur voor de Mannschaft, en probeert hij tussendoor zijn technisch repertoire open te trekken.

Geen toeval was het dat hij in de wedstrijden tegen Portugal en Nederland voortijdig van het veld werd gehaald. Met hangende schouders en treurige ogen zag hij eruit als iemand die dringend nood had aan troost. Terwijl hij bij Real Madrid toch sterker was geworden en meer spieren kreeg, hij die vroeger met zijn fragiele constitutie de indruk gaf dat iedere felle windstoot hem omver zou blazen. En terwijl hij bij Real Madrid ook had geleerd om rustiger aan de bal te zijn, naar zijn grote voorbeeld Zinedine Zidane, op wiens positie hij nu speelt. Hij werd in de Spaanse hoofdstad volwassener, zelfstandiger en professioneler.

Maar op het EK is hij vooralsnog een schakel in het radarwerk van Joachim Löw. Een zeer nuttige schakel. Die in de wedstrijd tegen Griekenland op een gegeven moment toch verbaasde: toen hij na de 3-1 de supporters om nog meer steun vroeg. Alsof hij eindelijk eens uit zijn schelp wilde kruipen.

DOOR JACQUES SYS

Vreemd dat Mesut Özil moet smeken om erkenning.