Vicewereldkampioen Nederland kwam naar Polen en Oekraïne om Europees kampioen te worden, maar keerde als eerste ploeg met nul punten naar huis terug. Euro 2012 zal de boeken ingaan als het slechtste eindtoernooi uit de geschiedenis van Oranje.

Harry Houdini was geen Nederlander. De ontsnappingsroute die Oranje na twee nederlagen richting kwartfinales restte, leidde slechts naar huis. Winst in de slotpartij van de eerste ronde tegen Portugal was sowieso niet vanzelfsprekend voor onze noorderburen. De Selecção bleek de voorbije jaren immer een echte kwelgeest voor Oranje. In tien interlands werd tegen de Portugezen zes keer verloren en slechts één keer gewonnen: in 1991 in een EK-kwalificatiewedstrijd.

Het is van het EK van 1980 geleden dat Oranje de groepsfase niet overleeft en het was nog nooit voorgevallen dat het in de eerste ronde van een eindtoernooi twee keer verloor, laat staan drie keer.

Misschien was het maar goed dat er tegen Portugal geen mirakel inzat. Nederland was afhankelijk van Duitsland, een bijna ondraaglijke gedachte. Met slechts drie punten naar de volgende ronde dankzij de welwillende steun van de aartsvijand, dat zou de ultieme vernedering zijn geweest.

Oranje ging in Oekraïne met de billen bloot. Niet alleen bondscoach Bert van Marwijk en de spelers, maar het hele Nederlandse voetbalbestel ging af als een gieter. De Leeuw stond in zijn ‘hempie’, want in alle voorbeschouwingen behoorde een tweede Europese titel tot de mogelijkheden. In 2012 zou er geoogst worden.

Blamage

Winnende teams op landentoernooien zijn gemiddeld tussen 26 en 29 jaar, was berekend. De huidige selectie paste volkomen in dat profiel. De ploeg was rijp, gelouterd en gelauwerd en had meer ervaring dan twee jaar geleden, toen zilver werd behaald op het WK in Zuid-Afrika. Oranje baadde in de weelde, met de topschutters van Engeland en Duitsland in zijn rangen. “Alles minder dan de titel is een teleurstelling”, verklaarde Rafael van der Vaart tijdens de eerste oefenweek in Krakau.

Het draaide anders uit. In een uitzonderlijk zware groep ging het al meteen mis tegen de op papier gemakkelijkste tegenstander. Tegen Denemarken werd nochtans niet onaardig begonnen – beter dan twee jaar terug in Johannesburg – maar Oranje verprutste de doelkansen die naar logische winst hadden moeten leiden. Tot overmaat van ramp scoorde de bij Ajax afgekeurde Michael Krohn-Dehli uit zowat de enige kans voor de formatie van Morten Olsen. 17 miljoen Nederlanders balanceerden van het ene moment op het andere op de rand van een depressie.

Na nauwelijks één duel in het bloedhete Charkov verdampte het optimisme en klonken de reclameboodschappen op televisie hol en bespottelijk. Er deugde plots niets meer aan het elftal en bondscoach Bert van Marwijk verloor alle krediet.

Na het verlies tegen Duitsland werden de hakbijlen pas echt bovengehaald. In bijna alle media viel het woord ‘blamage’. “Oranje faalt en hangt aan dun draadje”, heette het op de website van Voetbal International. “In braadpan Charkov viel Oranje uit elkaar als te lang sudderend draadjesvlees”, klonk het in de Volkskrant. Volgens De Telegraaf was het elftal twee jaar blijven stilstaan en had Van Marwijk geen plan B. Het Algemeen Dagblad meende dat de bondscoach met zijn eigen voetbalvisie was ten onder gegaan. Gegokt en verloren. Nederland kwam niet verder dan de tegenaanval, ooit het wapen van de Duitsers. Vrij vertaald: dieper kan je niet vallen. Wesley Sneijder ging diep door het stof: “Ik bied mijn excuses aan aan het hele Nederlandse volk.”

De helden van 2010 waren weer verwende miljonairs. De ego’s hadden de bovenhand gehaald op het teambelang. Bondscoach Van Marwijk werd een eigenzinnige stijfkop genoemd, omdat hij tot vervelens toe aan dezelfde lijn vasthield. Zijn starheid en onbuigzaamheid werd de nationale voetbaltrots fataal.

Overtuiging

Een voorspelbare conclusie, want het enige alternatief was dat miljoenen Nederlanders zich twee jaar lang verkeken hadden op de sterkte van het eigen elftal. En nochtans is dat de realiteit. De tweede plaats op het WK in Zuid-Afrika was niet meer of minder dan een mirakel.

Oranje verbaasde in Zuid-Afrika vriend en tegenstander met het zilver. Wie toen kritiek had op het behoudende, soms zelfs behoorlijke potige spel werd weggehoond.

Van Denemarken werd toen wel gewonnen, maar Daniel Agger maakte de opdracht met een eigen goal een stuk lichter. Tegen Japan viel er in de hele eerste helft maar één schot te noteren en werd gewonnen dankzij een blunder van de Japanse doelman. Kameroen werd pas zeven minuten voor tijd bedwongen. Brazilië werd met meer geluk dan wijsheid opzijgezet in de kwartfinales.

Het hele land geraakte verblind door de resultaten. Iedereen – de spelers op kop – geloofden echt dat ze het op één na sterkste team ter wereld waren. Die overtuiging werd nog versterkt, toen Oranje zowat een jaar geleden heel even op de eerste plaats van de FIFA Ranking belandde. Het moet ook gezegd dat het Nederlandse elftal in de voorronde van Euro 2012 overtuigend presteerde. Van Marwijk liet Nigel de Jong – de man van de karatetrap in de WK-finale – een tijdje thuis, nadat hij in de Engelse competitie het been had gebroken van de Fransman Hatem Ben Arfa. Van Bommel kreeg met Van der Vaart een creatieve controleur naast zich. Oranje voetbalde dominanter en wandelde door de kwalificatieronde, maar koppelde vooral eindelijk weer schoonheid aan resultaten.

Weinig mensen hadden in de gaten dat de tegenstanders slechts Zweden, Hongarije en San Marino waren. Oranje kreeg een eerste verwittiging toen Zweden in het slotduel van de voorronde een einde maakte aan de onaantastbare status (3-2). De ploeg van Van Marwijk was echter al geplaatst voor de eindronde en de Vikings hadden de drie punten nodig om de barragewedstrijden te bereiken.

In november van vorig jaar deelde het jonge Duitsland een mokerslag uit (3-0), maar ook dat signaal werd genegeerd. Er ontbraken enkele vaste waarden, heette het. Ook de povere prestaties in de voorbereiding, met verlies tegen Bulgarije, werden weggewuifd. Integendeel, dit was een goed voorteken. In 1988 was in de aanloop naar de Europese titel ook vriendschappelijk verloren van de Bulgaren. Helaas, de geschiedenis herhaalde zich niet.

Basiskamp

In het beleidsplan van de KNVB staat het bereiken van de halve finales op een groot tornooi als minimale betrachting. De bond hield na de nederlaag tegen de Denen de hand boven het hoofd van Van Marwijk, wiens contract onlangs tot 2016 was verlengd. “Beide partijen hebben met het volle verstand de overeenkomst verlengd”, zei Bert van Oostveen, directeur betaald voetbal. “En dat is gebaseerd op twee uitstekende kwalificatiereeksen en een mooi toernooi in Zuid-Afrika. Wij kijken naar de lange termijn.”

Van Marwijk is nog altijd de Nederlandse bondscoach met het hoogste percentage gewonnen wedstrijden, maar lijkt na het debacle in Charkov nog moeilijk te kunnen overleven. Nochtans werd daar het gelijk van de bondscoach aangetoond. Dit Nederland is niet sterk genoeg om met open vizier de strijd aan te gaan met Europese topformaties.

Wellicht was de spelersgroep minder hecht dan in Zuid-Afrika, maar bovenal was er minder kwaliteit. Zoals al tegen de Denen al bleek. Scoren of niet scoren, is ook een kwestie van kwaliteit. Ibrahim Afellay miste ritme na zijn langdurige afwezigheid en Arjen Robben liep als een dolende Don Quichote achter de bal aan na zijn pijnlijke ervaringen bij Bayern München. Klaas-Jan Huntelaar maakte nog eens duidelijk dat hij volstrekt afhankelijk is van de aanvoer, die er nooit kwam. Robin van Persie was een schim van de onvolprezen Arsenalspits.

Op het middenveld was Wesley Sneijder goed na een teleurstellende campagne bij Inter, maar lang niet zo goed als twee jaar terug in de Regenboognatie. De Jong en Van Bommel werden achter hem overlopen. De 35-jarige aanwinst van PSV leek na acht titels in vier landen (met PSV, Barcelona, Bayern München en Milan) tegen Duitsland een bejaarde man.

Voor deze defensie van Oranje zijn twee balveroveraars echter nodig. De terugkeer van Joris Mathijsen loste niets op. De centrale verdedigers voetballen ‘slechts’ bij Everton (Heitinga) en Málaga. Rechtsback Gregory van der Wiel werd de voorbije weken bij Chelsea genoemd, maar kan dat niveau niet aan. Op links liet Giovanni van Bronckhorst een gat achter. De 18-jarige Jetro Willems is een groot talent, maar voorlopig ook een noodoplossing.

De internationals werden ook niet geholpen door de beslissingen van de bond. Nederland was, samen met Spanje, de enige formatie die zijn drie wedstrijden in de eerste ronde in hetzelfde stadion mocht afwerken. Dat voordeel werd verkwanseld. Teammanager Hans Jorritsma opteerde voor een basiskamp op 1300 kilometer van Charkov. In een ander land, een andere tijdzone en een ander klimaat. De vliegreizen van het natte Krakau naar het broeierige Charkov bleken energieverslindend. Oranje hapte letterlijk en figuurlijk naar lucht.

Sterk voetballand

Euro 2012 draaide op een blamage uit voor Oranje, maar onze noorderburen moeten zich geen zorgen maken over de status van het Nederlandse voetbal in de toekomst. Geen land ter wereld brengt per hoofd van de bevolking meer goede spelers voort dan Nederland.

“Wij behoren structureel tot de sterkste voetballanden op aarde”, stelde Van Oostveen niet onterecht. Van Bommel zien we niet meer terug op een groot toernooi en wellicht geldt dit ook voor Mathijsen en mogelijk zelfs voor Van der Vaart en Robben. De andere spelers kunnen nog zeker twee jaar mee en jonge spelers als Jetro Willems, Luciano Narsingh en Siem de Jong waren er op dit EK al bij. Urby Emanuelson, Vurnon Anita, Adam Maher en Luuk de Jong vielen maar net af en met Davy Klaassen, Bram Nuytinck, Jordy Clasie, Ricardo van Rhijn en Stefan de Vrij staat al een nieuwe lichting toptalenten in de wachtrij.

Misschien staat Nederland er beter voor dan ooit, nu de meeste clubs de Ajaxopleiding gekopieerd hebben en overal nieuwe namen zich aanmelden. Of zij nog met Bert van Marwijk als bondscoach te maken krijgen, is zeer de vraag. Vooral de machtige Telegraaf is van oordeel dat wie verliest, moet boeten.

DOOR FRANÇOIS COLIN – BEELDEN: IMAGEGLOBE

Niet alleen bondscoach Bert van Marwijk en de spelers, maar het hele Nederlandse voetbalbestel ging af als een gieter.

Dit Nederland is niet sterk genoeg om met open vizier de strijd aan te gaan met Europese topformaties.