Woensdag buigt het Vlaams Parlement zich in een eerste hoorzitting over de aanhoudende onrust binnen de atletiekwereld en over de werking van Atletiek Vlaanderen. Daarbij zal vooral topsportcoördinator Rutger Smith (43) onder vuur liggen.
Hoe kwam Rutger Smith in opspraak?
Rutger Smith, topsportcoördinator van Atletiek Vlaanderen, wordt door zijn critici gezien als de boeman van de huidige controverse en als hoofdverantwoordelijke voor een reeks problemen binnen de federatie.
Vorig jaar voerde hij het veelbesproken centralisatieplan in, dat de werking van de Vlaamse atletiek vooral concentreert in het Topsportcentrum Gent. Dat leidde tot onvrede bij Jacques Borlée en 22 andere trainers, die in een open brief hun zorgen uitten.
In intern mailverkeer verzette Smith zich afgelopen zomer ook tegen een deelname van Nafi Thiam aan het WK omdat zij de gedragscode van Belgian Athletics niet had ondertekend. Hij reisde daarom ook niet naar Tokio, omdat hij de beslissing om Thiam toe te laten niet openlijk wilde verdedigen.
Smith kreeg in dat dossier, in de doorvoering van het centralisatieplan, en in andere praktische en logistieke kwesties, ook kritiek op zijn gebrekkige communicatie.
Daarnaast gaf de rechtbank van eerste aanleg van Waals-Brabant hem, samen met Atletiek Vlaanderen, onlangs ongelijk. Smith en de federatie hadden Jacques Borlée aangeklaagd voor laster en vroegen bescherming van hun eer en reputatie. Volgens de rechter vielen Borlées kritische uitspraken echter onder de vrijheid van meningsuiting.
Wie zijn de grootste critici van Rutger Smith?
Jacques Borlée is de luidste stem. Met de ex-coach van de Belgian Tornados leeft Smith al in conflict sinds hij in de zomer van 2024 zijn landgenoot Bram Peters aanstelde als de opvolger van Borlée. Die ging toen met pensioen.
Borlée haalde afgelopen zondag op Facebook nog eens fel uit naar Smith, naar algemeen directeur Ludwig Peetroons en naar het gevoerde beleid. Hij stelde zijn eigen actieplan voor. Anders dan de open brief van vorig jaar ondertekende hij dat voorstel dit keer alleen. Een andere coach, Patrick Himschoot, hekelde al openlijk het centralisatieplan en Smiths aanpak.
Oppositieleden in het Vlaams Parlement bekritiseerden Smith de voorbije maanden ook in commissievergaderingen. Ze beschuldigen hem van ‘machtsmisbruik’ in de zaak-Thiam en zullen hem tijdens de hoorzitting van woensdag naar verwachting stevig aanpakken.
Verkeerde quote van Gwendolyn Rutten: Rutger Smith wilde Nafi Thiam geen ‘lesje leren’
Zal Rutger Smith ontslagen worden of zelf ontslag nemen?
Door de controverse legde Gery Follens, voorzitter van Atletiek Vlaanderen, eind oktober zijn mandaat neer. Hoewel hij in de Vlaamse atletiekwereld op veel respect kon rekenen, woog de aanzwellende kritiek naar eigen zeggen op zijn fysiek en mentaal welzijn.
Ondanks Follens’ beslissing en de kritiek op zijn persoon is Rutger Smith volgens zijn omgeving niet van plan om zelf op te stappen.
Vorige week sprak hij tijdens de stage van het BOIC in het Turkse Belek met beleidsverantwoordelijken van Sport Vlaanderen, het BOIC en met minister van Sport Annick De Ridder (N-VA). Dat waren naar verluidt ‘positieve en constructieve’ gesprekken. Smith voelt zich nog gesteund, ook binnen Atletiek Vlaanderen.
Tenzij er nieuwe bezwarende elementen opduiken, zal hij ook niet ontslagen worden of gedwongen worden tot ontslag. Alleen het bestuur van Atletiek Vlaanderen kan hem officieel afzetten, maar dat staat volledig achter hem.
Sport Vlaanderen of de minister kunnen hoogstens achter de schermen druk uitoefenen, bijvoorbeeld door subsidies te schrappen, maar daarvan is voorlopig geen sprake.
Annick De Ridder verklaarde vorige week tijdens de stage in Belek dat ze ‘niemand zomaar onder de bus wil gooien’, en riep in de aanloop naar de parlementaire hoorzittingen op tot rust en kalmte.
Waarom zal Rutger Smith geen ontslag nemen of zijn ontslag niet krijgen?
Het controversiële standpunt dat Smith innam in de zaak-Thiam kan hem niet officieel worden aangewreven: de Waalse atlete valt niet onder zijn bevoegdheid als topsportcoördinator van Atletiek Vlaanderen.
De beslissing om haar eerst niet en nadien wél tot de WK-selectie toe te laten, werd genomen door de besturen van Atletiek Vlaanderen en de LBFA (die samen Belgian Athletics vormen).
Smith wees er, vanuit zijn functie, intern op dat de eerder gemaakte afspraken over de code moesten worden nageleefd en dat er ‘een voorbeeld moest worden gesteld’. Alle Vlaamse atleten hadden de code immers wel ondertekend.
Het centralisatieplan dat Smith uitvoerde, gebeurde daarnaast op verzoek van Sport Vlaanderen en staat ook zo in het Topsportactieplan vermeld: centralisatie moet expertise, talent en samenwerking op één locatie bundelen en zo zorgen voor een efficiënte en resultaatgerichte werking.
Na een jaar staat dat plan, zoals verwacht, wel nog niet op punt. Niet alle atleten en trainers volgen het helemaal. Vooral belofte- en jongere elite-atleten zoals Jente Hauttekeete, Merel Maes en Elie Bacari maken er gebruik van. Maar ook gevestigde waarden als Noor Vidts en Bashir Abdi.
Wat betreft resultaten kan Smith weinig worden aangewreven. Het aantal medailles en topachtplaatsen op grote kampioenschappen is sinds zijn aantreden als topsportcoördinator in 2019 gestegen.
Ondanks de blessures van Noor Vidts en Bashir Abdi, twee medaillewinnaars op de Spelen in Parijs, veroverden Isaac Kimeli en de Belgian Waffles (met door Vlaanderen gesteunde atleten) zilver en brons op het voorbije WK in Tokio.
De twee andere aflossingsploegen op de 4×400 meter (Tornados en Cheetahs) werden vierde. Critici als Jacques Borlée werpen wel op dat Smith weinig verdienste heeft aan die successen.
Wat zal er veranderen in het beleid?
In de onmiddellijke nasleep van de heisa vroeg minister De Ridder alle betrokkenen binnen Atletiek Vlaanderen om structureel werk te maken van verbeterde transparantie, communicatie en werking.
Die boodschap gaf ze mee tijdens gesprekken met de betrokkenen, onder wie Rutger Smith. De Ridder verwacht dat iedereen zich aan de afspraken houdt en een goede doorstart maakt. Pas als dat niet lukt, is dat ‘een andere realiteit’.
Smith is naar verluidt bereid om zich qua communicatie en aanpak flexibeler op te stellen, zonder alle wensen van alle atleten te voldoen.
De kernpunten van het centralisatieplan blijven zo behouden, maar opmerkingen van atleten over individuele stages, accreditaties van persoonlijke coaches op kampioenschappen, logistiek en reizen worden meegenomen.
Atleten vulden daarvoor anoniem een enquête in, afgenomen door de KU Leuven. Daarnaast volgen nog individuele gesprekken met atleten en trainers.
Ook de veelbesproken gedragscode wordt herbekeken, in overleg met alle betrokken partijen, inclusief atleten en managers.
De hoofdlijnen blijven behouden, enkele elementen zouden veranderen. Mogelijk het verbod op socialemediaberichten met privésponsors tijdens kampioenschappen, want daar maakten atleten on en off the record het meest hun beklag over.
De looptijd van de vorige code, tot en met de Spelen van Los Angeles 2028, wordt wellicht ingekort tot één of twee jaar.
De vorige code is intussen geschrapt. Zodra een nieuwe versie, in samenspraak met de atleten, is goedgekeurd – uiterlijk voor het WK indoor in maart – moet de nieuwe worden ondertekend.
© Belga
Een ander dossier dat veel stof deed opwaaien, is dat van Hanne Maudens. Zij beschuldigde haar ex-coach van grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik. De zaak werd onderzocht door het onafhankelijke tuchtorgaan van Atletiek Vlaanderen, waarvan geen leden deel uitmaken van de federatie. Omdat er geen bewijzen werden gevonden, werd het dossier geseponeerd.
Om elke schijn van partijdigheid in de toekomst te vermijden, zal Atletiek Vlaanderen zich – zoals de meeste sportfederaties – wellicht aansluiten bij het Vlaams Sporttribunaal, waar tuchtzaken voortaan zullen worden behandeld.
WK atletiek: ondanks commotie over Nafi Thiam presteerde België nooit zo goed in de breedte