Wie was de man naar wie het Rector Pieter De Somerplein in Leuven is vernoemd? Rector, ja. Prof in de geneeskunde. Én midden jaren vijftig pionier in de virologie in zijn gloednieuwe laboratorium in het Rega Instituut. Het was De Somer die ervoor zorgde dat België in 1956 als een van de eerste landen in Europa kon vaccineren tegen polio.
Kennis kent geen einde: 600 jaar Wonderzoek
KU Leuven viert 600 jaar en Knack feest mee: een heel jaar lang vind je regelmatig op knack.be een artikel over een thema waarrond onderzoekers van KU Leuven sterk wetenschappelijk werk leverden.
Als je aan polio denkt, dan denk je aan zwart-witfoto’s van verlamde kinderen in een rolstoel of met beugels rond hun benen, aan reusachtige ijzeren longen waarvan mensen hun leven lang afhankelijk bleven. Dat is in ons land gelukkig voorgoed verleden tijd. Met dank aan Pieter De Somer.
De ene epidemie na de andere
Vanaf de 19de eeuw braken er geregeld polio-epidemieën uit in Europa en de VS. Na de Tweede Wereldoorlog volgden ze elkaar steeds sneller op. En dat had – al klinkt het misschien vreemd – alles te maken met de verbeterende levensomstandigheden. Het poliovirus wordt overgebracht via de stoelgang. Naarmate mensen in de geïndustrialiseerde wereld hygiënischer gingen leven, werd de kans kleiner dat ze als baby met polio besmet geraakten. Een besmetting gebeurde dan vaak pas op latere leeftijd. En dat was een probleem. Als je als baby polio krijgt, zijn de risico’s klein én ben je nadien levenslang immuun. Maar voor schoolgaande kinderen en tieners kan de ziekte erg gevaarlijk zijn. Zij lopen een veel hoger risico op mogelijk permanente verlamming. Ook de ademhalingsspieren kunnen worden aangetast. Patiënten werden dan – soms levenslang – afhankelijk van een beademingstoestel, de ‘ijzeren long’.
Eindelijk: een vaccin
Begin jaren vijftig kwamen er in de VS twee poliovaccins beschikbaar. Eén daarvan werd ontwikkeld door de Amerikaanse wetenschapper Jonas Salk. In 1954 konden artsen in de States beginnen met vaccineren. In datzelfde jaar werd in de Minderbroedersstraat in Leuven het Rega Instituut opgericht, onder impuls van de jonge arts Pieter De Somer. Hij correspondeerde met Salk en besloot een productielijn voor het vaccin op te zetten in zijn gloednieuwe laboratorium voor virologie, toen een opkomende discipline. Op korte tijd slaagde hij erin om genoeg vaccins te produceren om België en later ook andere Europese landen te bevoorraden.
Sterk staaltje wetenschap
Om een vaccin te maken, moet je de ziektekiem kweken. Tot dan gebeurde dat in proefdieren, maar het besef raakte net ingeburgerd dat je het beter kan doen in dierlijke cellen die je in vitro kweekt. Vandaag kan je kweekvloeistof gewoon aankopen, maar De Somer en zijn team moesten die nog helemaal samenstellen, met onder meer kalfsserum, dat ze ook weer zelf moesten bereiden. Daarvoor gingen ze in slachthuizen bloed ophalen.
Beroemde rector
Wat De Somer en zijn collega’s deden, was baanbrekend. In mei 1956 was het eerste lot vaccins klaar; datzelfde jaar startte de overheid een massale vaccinatiecampagne op. Een jaar later zou in België de allerlaatste polio-epidemie plaatsvinden. Tien jaar later was ons land volledig vrij van de ziekte. In 1968 werd Pieter De Somer de eerste lekenrector van de Leuvense universiteit. Hij zou dat blijven tot aan zijn dood in 1985. Onder zijn leiding groeide UZ Leuven uit tot het grootste ziekenhuis van België, en één van de grootste van Europa. In 2012 werd het Fochplein omgedoopt tot het Rector De Somerplein.
Meer lezen?
stories.kuleuven.be/nl/verhalen/huzarenstukje-van-het-rega-instituut-in-de-jaren-vijftig