Wat houdt straks het water tegen als de zeespiegel blijft stijgen? ‘Duinen kunnen een eerste verdedigingslinie vormen: je legt op een slimme manier een zandbuffer aan die de energie van de golven afremt’, zegt professor Pieter Rauwoens van de onderzoeksgroep Kustwaterbouw en Grondmechanica van KU Leuven, Campus Brugge.
Kennis kent geen einde: 600 jaar Wonderzoek
KU Leuven viert 600 jaar en Knack feest mee: een heel jaar lang vind je regelmatig op knack.be een artikel over een thema waarrond onderzoekers van KU Leuven sterk wetenschappelijk werk leverden.
Zet duinen in als eerste buffer in de strijd tegen het stijgende zeewater: dat is de boodschap van onderzoekers die in Oostende experimenteren met slimme zandbuffers. Om die defensieve rol verder uit te tekenen, bestudeert de onderzoeksgroep Kustwaterbouw en Grondmechanica (Campus Brugge) de groei en het ‘gedrag’ van aangelegde proefduinen.
Is bescherming tegen de zee nodig?
Kustbescherming moet met veel meer rekening houden dan alleen de stijgende zeespiegel. Pieter Rauwoens: ‘Door de klimaatopwarming krijg je ook andere meteorologische omstandigheden. Orkanen die over warmer zeewater trekken, hebben bijvoorbeeld veel meer energie. Ook in onze gebieden zal het stormniveau volgens de voorspellingen en berekeningen zwaarder worden, met hogere golven. De klimaatopwarming beïnvloedt daarnaast ook wat we de windopzetnoemen: de opstuwing van de watermassa door de wind – wat nog iets anders is dan de golven. Nog een extra factor is de getijdenwerking: het verschil tussen laag water en hoog water zal groter worden. Dat alles samen maakt dat we rekening moeten houden met een grotere kans op overstromingen.’
Duizendjarige storm
Bij het bepalen van het benodigde beschermingsniveau kijken beleidsmakers naar ‘terugkeerperiodes’ van stormen. ‘Met haar plan wil de Vlaamse overheid de kust wapenen tegen een zogenaamde “duizendjarige storm”: een stormvloed die zich één keer om de duizend jaar voordoet. Ter vergelijking: de storm van de watersnoodramp van 1953 was een 250-jarige storm. De kenmerken van zo’n storm worden met statistische analyses berekend. Er zijn delen van Nederland die zich zelfs op een tienduizendjarige storm voorbereiden. Die inschatting volgt uit een kosten-batenanalyse voor het gebied in kwestie: hoeveel schade is er bij een overstroming en weegt de kost van beschermingsmaatregelen daartegen op?
Steen & beton
Steeds meer beleidsmakers en onderzoekers zijn ervan overtuigd dat het antwoord op het wassende water niet alleen uit steen en beton kan bestaan. Omdat duinen dynamisch en veerkrachtig zijn, vormen ze een ideale eerste verdedigingslinie en een goede aanvulling op harde en statische maatregelen als dijken en stormmuren. Dat wordt het ‘duin-voor-dijk’-principe genoemd. Vergeleken met de harde vormen van zeewering hebben duinen het voordeel dat ze veerkrachtig zijn. Tijdens stormen worden er kliffen geslagen in de duinen, in kalmere periodes brengen de golven het zand weer naar het strand, waar de wind het in de duinen blaast. Zo krijg je geleidelijk een herstel van het oorspronkelijke profiel. Uiteraard heb je wel harde structuren nodig als finale verdedigingslijn, om voorbereid te zijn op hevige stormen waarbij een volledige duin weggespoeld kan worden. Hoe die hybride mix van harde en zachte maatregelen het best vorm krijgt, is de kernvraag van het onderzoek van professor Rauwoens en zijn team.
Als duinen in de toekomst een hoofdrol krijgen in de kustbescherming, is het ook belangrijk om te weten hoe ze groeien en hoe ze zich ‘gedragen’. Met simulatiesoftware stellen de onderzoekers numerieke modellen op die voorspellen hoe het landschap gaat evolueren. Die modellen voeden ze met historische meetgegevens uit databanken en met allerhande veldmetingen die ze in samenwerking met hun projectpartners uitvoeren. Zo bieden dronevluchten informatie over de hoogte van de duinen en de vegetatiedichtheid. En met behulp van de lasertechnologie lidar kunnen de onderzoekers 3D-hoogtekaarten maken van de stranden en duinen. Ook studenten trekken geregeld richting kust voor een wetenschappelijk verantwoord dagje aan zee.
Meer lezen?
stories.kuleuven.be/nl/verhalen/een-dijk-van-een-duin