Een nieuw internationaal consortium, geleid door het Nederlandse biotechbedrijf SpaceBorn United, onderzoekt of de mens zich veilig kan voortplanten in de ruimte. ‘Voor experts is dit geen sciencefiction.’
Commerciële ruimtevaart zit in de lift. Bedrijven als SpaceX, Blue Origin of Virgin Galactic bieden ritten voor (gegoede) particulieren aan. ‘Het is niet ondenkbaar dat toeristen binnenkort lange tijd in de ruimte zullen kunnen verblijven’, zegt Angelo Vermeulen, CTO van biotechbedrijf SpaceBorn United. ‘De technologische ontwikkeling gaat erg snel.’
Het wordt professionele astronauten vaak afgeraden om seks te hebben in de ruimte, maar ruimtetoeristen zullen zich waarschijnlijk niet altijd onthouden van seksuele activiteiten, staat in een rapport dat SpaceBorn United in 2023 publiceerde. Dat daaruit een kind kan voortkomen, is niet onrealistisch. Dat roept zowel medische onzekerheden als juridische en ethische vragen op, waarvoor nog geen beleid of strategie bestaat.
‘Als alles goed gaat, is het over anderhalf jaar mogelijk om eicellen te bevruchten in de ruimte.’
Een internationaal gezelschap van wetenschappers, technici, biologen, ingenieurs en beleidsmakers hield daarom afgelopen weekend voor het eerst een online symposium over menselijke voortplanting in de ruimte. UZ Gent is een van de partners die een onderzoekstraject op lange termijn willen uitwerken. ‘Met de symposiumreeks willen we kennis uit verschillende disciplines samenbrengen’, zegt Vermeulen. ‘We zitten nog in de beginfase, maar als alles goed gaat, zou het over anderhalf jaar mogelijk zijn om eicellen te bevruchten in de ruimte.’ En een volledige zwangerschap, van bevruchting tot bevalling? ‘Dat is eerder voor over vijftig tot honderd jaar. Maar voor experts is dit geen sciencefiction.’
Ivf
SpaceBorn United doet niet alleen onderzoek met het oog op verdere exploratie van de ruimte. ‘Ons onderzoek heeft twee doelen: we willen technologie ontwikkelen die voortplanting in de ruimte mogelijk maakt én de vruchtbaarheidszorg op aarde verbeteren.’
‘Vanwege de vele existentiële bedreigingen op aarde moeten we nadenken over de overleving van onze soort’, zegt Vermeulen. Volgens hem is het niet ondenkbaar dat de mensheid zich op termijn buiten de aarde zou vestigen.
Volgens wetenschappers kan de in de ruimte vergaarde kennis bijdragen tot vruchtbaarheidsbehandelingen op aarde. ‘Ivf is nog lang niet perfect. Inzicht in hoe embryo’s zich ontwikkelen in extreme omstandigheden kan leiden tot nieuwe technieken en een hogere slaagkans.’
Niet alleen de vruchtbaarheidszorg kan wel varen bij het onderzoek. In extreme omstandigheden, zoals die in de ruimte, treden processen op die we op aarde nauwelijks kunnen bestuderen, en dat kan de geneeskunde in het algemeen ten goede komen. ‘Denk bijvoorbeeld aan de Belgische experimenten met hartweefsel. In de ruimte veroudert dat weefsel sneller, waardoor je verouderingsprocessen beter kunt onderzoeken.’
Space wedding
Twee factoren maken voortplanting in het heelal moeilijk. ‘Ten eerste is de straling in de ruimte schadelijk voor het DNA van het embryo, maar dat valt op lange termijn op te lossen door middel van afgeschermde omgevingen.’ Zo heeft SpaceBorn United een prototype gelanceerd van een miniatuur-ivf-incubator. De incubator zou met pompjes de eicellen van muizen kunnen bevruchten. Na vijf dagen kunnen die eicellen vervolgens op aarde geanalyseerd worden. Omdat de experimenten dicht bij onze planeet plaatsvinden, is de straling beperkt. ‘Als alles goed gaat, zal de incubator in 2026 de ruimte ingestuurd worden met muizenembryo’s.’
Een tweede probleem is dat er in de ruimte minder zwaartekracht is, wat basisprocessen in het lichaam kan verstoren. ‘Tot nu toe heeft er nog nooit een zoogdier in de ruimte het proces van conceptie tot geboorte doorlopen. Maar door kleine deelstudies weten we dat er op verschillende momenten iets kan misgaan.’
‘Ethische en juridische overwegingen kunnen het onderzoek vertragen. Wat in China acceptabel is, is dat in Europa of het Midden-Oosten misschien niet.’
Dat roept ook ethische vragen op. Wat als een experiment met een menselijke embryo mislukt? Wat als een ruimtetoerist per ongeluk zwanger raakt en de ontwikkeling van de foetus moeizaam verloopt? Het consortium buigt zich ook over de ethische en juridische kant van het verhaal. Als er voldoende budget is, hoeft het volgens Vermeulen geen tientallen jaren te duren voor de gepaste technologie is ontwikkeld. ‘Maar ethische en juridische overwegingen kunnen het onderzoek vertragen. Wat in China acceptabel is, is dat in Europa of het Midden-Oosten misschien niet.’
Voor een vlucht van enkele minuten naar de rand van de ruimte leg je ongeveer 215.000 euro neer, een reis rond de aarde van een paar dagen kan meer dan tien miljoen euro kosten en voor een space wedding moet je per stoel meer dan 500.000 euro ophoesten. Voorlopig blijft ruimtereizen toch vooral iets voor de superrijken. ‘Daar zijn we ons van bewust’, zegt Vermeulen. ‘Maar technologische doorbraken zijn vaak in eerste instantie alleen beschikbaar voor kapitaalkrachtige groepen. Dat gold bijvoorbeeld ook voor gsm’s, of voor de luchtvaart.’