Op 11 mei jongstleden speelde er zich op het strand van het Noord-Franse plaatsje Bray-Dunes, vlak bij de grens met België, een scène af die zo uit Jaws had kunnen komen (de film was rampzalig voor de reputatie van haaien). Enkele mensen zagen een grote haaienvin in de golven en sloegen alarm. Het lijkt waarschijnlijk dat het om een reuzenhaai ging.
Het Bretoense strand werd ontruimd, maar nadien was er niets meer te zien. Na twee uur werd de plek opnieuw vrijgegeven. De sluiting was een wat bizarre demarche, want er komen geen gevaarlijke haaien voor in de Noordzee.
De kans is reëel dat de vin van een reuzenhaai was. De soort leeft in ons deel van de Noordzee maar wordt niet frequent gezien, ze verkiest de open zee. Ze heeft wel de gewoonte om vlak onder het wateroppervlak te zwemmen, waar grote concentraties van planktondiertjes aanwezig kunnen zijn – haar voornaamste voeding. Dan steken de rug- en soms ook de staartvin boven het water uit.
De reuzenhaai is dus geen jager maar een passieve filtervoeder. Hij heeft een enorme muil, die als een trechter onder aan zijn kop hangt. Tijdens het zwemmen stroomt er water in, dat via zijn kieuwen weer naar buiten gaat. Op de kieuwen zitten borstels, die het plankton uit het water filteren. Elke minuut gaat de muil één keer dicht en slikt het dier door wat het vergaarde.
Alles aan de reuzenhaai lijkt gigantisch, behalve zijn hersenen: die zijn amper 10 centimeter groot.
De reuzenhaai is de op een na grootste vis ter wereld, na zijn tropische neef de walvishaai. Hij kan 10 meter lang worden en 6 ton wegen. Per uur filtert hij zo’n 2000 liter water. Alles aan het dier lijkt gigantisch, behalve zijn hersenen, die zijn amper 10 centimeter groot. Als je leven vooral bestaat uit met je muil wijdopen schijnbaar doelloos in het water cruisen, heb je niet veel verstand nodig.
Een scherp contrast met de minuscule hersenen is de lever, die tot een derde van het lichaamsvolume van de vis kan omvatten. Hij heeft niets met alcoholverwerking te maken, wel met het reguleren van het drijfvermogen. Reuzenhaaien kunnen tot 1500 meter diep duiken. Meestal leven ze alleen, maar op plekken met extreem hoge planktonconcentraties worden soms meer dan 1000 dieren samen gezien.
Een reuzenhaai kan 50 jaar oud worden. Hij wordt, uitzonderlijk voor een vis, beschouwd als een warmbloedig dier dat zijn lichaamstemperatuur constant houdt.
De eitjes ontwikkelen in het lichaam van de moeder. De jongen worden ook in haar lichaam geboren en doen er zich tegoed aan onbevruchte eitjes. Wanneer alles op is, vertrekken ze naar buiten – ze kunnen dan al anderhalve meter lang zijn. Het ontwikkelingsproces kan drie jaar in beslag nemen. Het duurt ook meer dan tien jaar voor de jongen geslachtsrijp zijn. Die trage ontwikkeling maakt de soort kwetsbaar.
De voorbije eeuw is de reuzenhaaienpopulatie wereldwijd met 50 tot 80 procent afgenomen, als gevolg van visserij en aanvaringen met schepen. Sinds 2005 is het dier beschermd, maar desondanks werd het in 2018 als ‘in gevaar voor uitsterven’ gelabeld. Het zou wel profiteren van passieve bescherming in windmolenparken, waar niet gevist mag worden en waar geregeld reuzenhaaien worden waargenomen. Hopelijk biedt dat uitzicht op een rooskleuriger toekomst.
