Neil Harbisson is eerste cyborg ter wereld: ‘Als cyborg ervaar je de pijn van de aarde’

In 2004 liet de Brits-Catalaanse kunstenaar Neil Harbisson een antenne in zijn schedel inplanten waarmee hij kleuren kan horen. Sindsdien geldt hij als de allereerste cyborg ter wereld, een samensmelting van mens en machine.

Neil Harbisson is geboren met achromatopsie, een extreme vorm van kleurenblindheid, waardoor hij alles in zwart, wit en grijs ziet. Op zijn 22e besliste hij een antenne op zijn hoofd en in zijn schedel te laten implanteren. ‘Ik wou kleuren horen’, zegt hij. ‘Ik zat toen op de kunstacademie en het implantaat maakte deel uit van een kunstproject. Mijn kleurenblindheid speelde op dat moment in feite geen rol. De antenne verruimde mijn perceptie van de werkelijkheid. Sindsdien hoor ik meer kleuren dan er in het visuele spectrum aanwezig zijn, van infrarood tot ultraviolet. Ik hoor zelfs kleuren uit de ruimte.’

Als u continu kleuren ‘hoort’, dan wordt het toch nooit meer rustig in uw hoofd?

Neil Harbisson: Via mijn antenne ontvang ik in mijn schedel de trillingen van de lichtfrequenties, de trilling van kleur dus. Elke kleur heeft haar eigen frequentie en vibreert op een andere manier in mijn hoofd. Ik voel de kleuren non-stop in mijn schedel. Dat was in het begin inderdaad even wennen.

Is uw kijk op de wereld daardoor veranderd?

Harbisson: Zeker. De wereld is een veel interessantere plek geworden en ik voel me meer verbonden met andere diersoorten. Want veel dieren voelen exact wat ik voel. Infrarood is een kleur die de mens niet kan waarnemen. Een ratelslang wel, en dat creëert een band. Door ultraviolet waar te nemen, voel ik meteen ook de natuur op een diepere manier.

In 2004 moest ik mezelf nog regelmatig aan het stopcontact hangen. Nu laad ik mezelf draadloos via inductie op.

Wordt u met die antenne op uw hoofd vaak aangesproken op straat?

Harbisson: Ik val natuurlijk op en krijg vaak reacties. Ik beschouw het als een sociaal experiment dat intussen vijftien jaar duurt. In 2004 dachten de meeste mensen dat die antenne een leeslampje was. In 2006 dachten ze dat het een microfoon was. Drie jaar later zagen ze het als een handsfree telefoon en in 2009 als een GoPro-camera. In 2012 vroegen ze of ik voor Google Street View werkte. In 2015 riepen kinderen dat er een selfiestick op mijn hoofd stond. De constante is dat mensen het raar blijven vinden. Na vijftien jaar is het dus duidelijk nog steeds niet normaal dat een mens met technologie versmolten is.

Raadt u ons aan om ook cyborg te worden?

Harbisson: Ik wil mijn medemensen er in elk geval toe aanzetten om na te denken welk extra zintuig zij zouden willen. Er zijn veel ervaringen die wij moeten missen, maar die andere diersoorten wel hebben. Door te versmelten met de technologie wordt álles mogelijk. Het volstaat niet om de technologie via een smartphone of app te gebruiken. Wie een extra zintuig wil, moet ermee versmelten. Zintuigen zijn permanent; het hulpmiddel om die zintuigen te ervaren, moet dus ook permanent zijn. Het is de enige manier om je hersenen te laten wennen aan al die nieuwe prikkels.

Hebt u nog andere technologische zintuigen dan uw antenne?

Harbisson: Sinds vorig jaar heb ik een implantaat in mijn knie dat me het magnetische noorden wijst. Binnenkort wordt er een ander implantaat in mijn hoofd ingebracht waardoor ik de tijd zal voelen verstrijken. Ik zal dan telkens weer 24 uur lang de baan van de aarde rond de zon voelen, maar dan rond mijn hoofd. Dat nieuw geïmplanteerde orgaan zal ervoor zorgen dat ik een preciezere perceptie van de tijd krijg. Het ultieme doel is om zo Albert Einsteins relativiteitstheorie in de praktijk te ervaren.

Wilt u ooit u uw brein uploaden in een computer of in de cloud?

Harbisson: Waarom zou ik dat doen? Omdat dan het eeuwige leven lonkt? Dat interesseert me niet. Ik wil mijn zintuigen en mijn waarnemingen versterken tíjdens mijn leven. Het is zinloos om honderden jaren te blijven leven met dezelfde zintuigen.

Geen enkel bio-ethisch comité steunt wat ik doe. De chirurgen die mij opereren, doen dat dan ook anoniem.

Vindt u makkelijk chirurgen die al die toestellen bij u willen inplanten?

Harbisson: Geen enkel bio-ethisch comité steunt wat ik doe. De chirurgen die mij opereren, doen dat dan ook anoniem. Ik beschouw wat ik doe als een kunstvorm met risico’s. Maar ik ben niet uniek, want bergbeklimmen is ook niet helemaal zonder risico.

Ik begeef me op onontgonnen terrein en weet niet echt wat me te wachten sta. Ik aanvaard dat ik mijn lichaam of brein misschien schade berokken.

Moet u af en toe de batterijen in uw hoofd of knie vervangen?

Harbisson: In 2004 moest ik mezelf nog regelmatig aan het stopcontact hangen. Nu laad ik mezelf draadloos via inductie op.

U bent oprichter van de Cyborg Foundation. Leg eens uit?

Harbisson: De stichting is bedoeld voor mensen die cyborg willen worden of geïnteresseerd zijn in de achterliggende filosofie. Onze spin-off Cyborg Foundation Lab creëert nieuwe organen en zintuigen, want zo noemen we de technologische implantaten. Of je een cyborg wordt zodra je een pacemaker geïmplanteerd krijgt? Dat hangt ervan af of het een mechanische, elektronische of cybernetische is. Je bent pas een cyborg als je een cybernetisch implantaat hebt: zodra er die totale versmelting is tussen het biologische en het technologische. Daar komt het begrip ook vandaan: cybernetisch organisme. Als je een elektronisch implantaat hebt, ben je bionisch en met een mechanisch implantaat ben je mechatronisch. Echte cyborgs zijn er dus niet zo veel. Sommige mensen met cybernetische implantaten voelen zich geen cyborgs, terwijl anderen zonder implantaten zich net wel cyborg voelen. Het is een beetje zoals een man die zich een vrouw voelt of omgekeerd. Het is dus heel moeilijk om vast te stellen hoeveel cyborgs er precies zijn. Maar ik ben ervan overtuigd dat er in de nabije toekomst steeds meer mensen met nieuwe organen en zintuigen zullen bijkomen.

Omdat de technologie steeds beter wordt en de mentaliteit verandert?

Harbisson: Inderdaad. Steeds meer mensen raken psychologisch verzoend met technologie. Het wordt dus normaler om technologie te zien als deel van onze persoonlijkheid. Het wordt ook steeds makkelijker om technologie in het lichaam te integreren.

In de nabije toekomst bent u dus niet langer excentriek maar mainstream?

Harbisson: In sommige landen zal dat zeker zo zijn, in andere is er nog een lange weg te gaan. In Europa en de VS zal het toch minstens aanvaard worden om cyborg te worden en operaties te ondergaan.

De technologie helpt ons om de natuur dieper te voelen. Dat is precies wat we als samenleving nodig hebben. We hebben de planeet zo lang genegeerd. Ook al weten we dat ze lijdt, toch doen we niets. Dat komt omdat gewone mensen dat niet voelen. Als cyborg ervaar je de pijn van de aarde wel. Alleen zo kunnen we de wereld redden.