Factcheck: ‘Trucje’ om microplastics uit kraanwater te verwijderen werkt theoretisch, maar heeft weinig zin

‘Microplastic uit je water filteren? Met deze simpele truc is het klusje zo geklaard’, zo kopte Margriet. Uit onderzoek blijkt dat kraanwater koken en filteren de hoeveelheid microplastics kan beperken, maar in de praktijk heeft dit volgens experts weinig zin. We beoordelen de stelling als eerder waar.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op de website Margriet lazen we het artikel: ‘Microplastic uit je water filteren? Met deze simpele truc is het klusje zo geklaard’. Er wordt verwezen naar een Chinese studie waarvoor onderzoekers micro- en nanoplastics toevoegden aan kraanwater. Vervolgens kookten en filterden ze dat water, waarna een groot deel van de plasticdeeltjes was verdwenen. ‘Vooral hard water bleek effectief, omdat de kalk die vrijkomt bij het verwarmen de plasticdeeltjes als het ware insluit in een kalklaagje. Dat laagje kun je vervolgens wegfilteren.’

Volgens professor milieutoxicologie Jana Asselman (UGent) is een interessant onderzoek. ‘Maar er is toch wel wat nuance nodig. Ten eerste lijkt deze methode vooral te werken met zeer hard water, met tot 300 mg kalk per liter. In Vlaanderen is de hardheid gemiddeld een pak lager. Daardoor zal dit “trucje” dus amper iets uithalen. Verder is gewerkt met plastics waaraan kleurstoffen – fluorescerende moleculen – zijn toegevoegd.

Dat gebeurt vaak in dit soort studies, omdat je de microplastics anders niet ziet onder de microscoop. Alleen zijn die verbindingen niet altijd even stabiel, en kunnen die gekleurde moleculen loskomen van de microplastics. Mogelijk vonden de onderzoekers in de kalklaag dus wel de kleurstoffen terug, maar dreven de plastics zelf nog rond in het water.

Tot slot is de vraag hoe stabiel dat mengsel van kalk en microplastics is: wanneer je de waterkoker opheft en het water door een filter giet, kan een deel van de microplastics mogelijk weer worden opgelost in het water, puur door die beweging.

Bovendien zit er bijzonder weinig plastic in ons drinkwater. Het meeste kraanwater in ons land is gezuiverd oppervlaktewater dat gemiddeld 0,02 microplastics per liter bevat. Al blijft dat een schatting, omdat we de allerfijnste nanoplastics heel moeilijk kunnen meten. Maar er zijn heel wat andere bronnen waarlangs we veel meer microplastics binnenkrijgen – zelfs gewoon via de buitenlucht – waardoor de return on investment van deze methode me zeer klein lijkt.’

Dat beaamt professor moleculaire toxicologie Karen Smeets (UHasselt). ‘In een commentaar op de Chinese studie worden inderdaad enkele belangrijke nuances aangestipt, zoals het feit dat de hardheid van het water enorm kan verschillen per regio, maar ook dat plastics heel wat chemische additieven kunnen bevatten, die mogelijk sneller vrijkomen als je het water kookt, al blijft dat hypothetisch.

‘Het klopt dat microplastics overal zijn, denk bijvoorbeeld aan de grote hoeveelheden die vrijkomen door de slijtage van autobanden, en het is belangrijk dat de bewustwording hierover verhoogt. Intussen zijn er best wat alarmerende studies waaruit blijkt dat plastics terug te vinden zijn in ons lichaamsweefsel, dus het is cruciaal dat wetenschappers onderzoeken wat de nadelige effecten op onze gezondheid zijn en hoe we die zoveel mogelijk kunnen vermijden. Al lijkt het koken van kraanwater me, door die wijdverspreide aanwezigheid, niet de methode waarmee de meeste winst te behalen valt.’