De waarnemingensite van Natuurpunt is een geweldige informatiebron over dieren en planten in Vlaanderen, maar ze is niet voor alle soorten volledig. Als je bijvoorbeeld ‘schaamluis’ ingeeft in de zoekfunctie, krijg je exact één waarneming, uit oktober 2013.
Navraag leerde dat de bioloog die ze ingaf, de schaamluis te zien kreeg van een vriend die wilde weten wat het was. Hij had het diertje graag gekregen voor zijn collectie, maar dat vond zijn vriend erover. Hij had thuis al genoeg uit te leggen.
Weinig mensen komen ervoor uit dat ze besmet zijn of waren met schaamluizen. De beestjes leven bij voorkeur in schaamhaar. Ze worden bijna exclusief doorgegeven tijdens seksueel contact – ze klauteren dan van het ene bosje schaamhaar naar het andere. Uitzonderlijk kunnen besmette lakens of handdoeken een transfer mogelijk maken.
Het diertje veroorzaakt irritante jeuk, maar staat niet bekend als overdrager van ziektes. Met medicatie raak je er gemakkelijk van af.
Geschat wordt dat 2 procent van de mensen ermee besmet is. De besmettingsgraad varieert naargelang de omstandigheden, maar in principe is niemand er immuun voor. De tendens om schaamhaar af te scheren als cosmetische ingreep zou wel een negatief effect op de luizenpopulatie kunnen hebben.
De schaamluis veroorzaakt irritante jeuk, maar staat niet bekend als overdrager van ziektes.
Schaamluizen zijn ronde insecten van maximaal 2 millimeter groot. Ze leven exclusief van mensenbloed en voeden zich zo’n vijf keer per dag. De vrouwtjes leggen een drietal eitjes per dag, meestal in de anaalstreek. Na een week komen de eitjes uit, na twee weken zijn de jongen volwassen. De luizencyclus wordt dus in drie weken afgehaspeld. Een volwassen schaamluis leeft een maand, dus de turn-over in de populatie is groot.
Uitzonderlijk kunnen schaamluizen ook tussen andere haren leven, zeker bij harige mannen. Een verslag in het gespecialiseerde vakblad Acta Dermato-Venereologica beschreef een wereldprimeur: de vondst van twee schaamluizen in een oor van een sterk behaarde man met een flinke populatie van ‘tientallen’ schaamluizen op zijn lichaam. Een schaamluis legt in haar leven maximaal 25 centimeter af. De beestjes kunnen niet vliegen of springen.
Genetisch onderzoek wees uit dat de schaamluis, die alleen bij mensen voorkomt, verwant is aan een gorillaluis. De twee soorten zouden zich zo’n 3 miljoen jaar geleden van elkaar hebben afgesplitst. Dat is veel later dan de 7 miljoen jaar oude split van de voorouderlijke lijnen richting respectievelijk mens en gorilla. Dat de luizentransfer later gebeurde, impliceert waarschijnlijk dat voorhistorische mensen ooit besmet raakten met gorillaluizen, mogelijk door hergebruik van slaapnesten van gorilla’s, misschien tijdens het slachten van gorilla’s voor vlees.
De schaamluis is slechts ver verwant aan een tweede mensenluis, die vooral in onze hoofdharen leeft. Tot 6 miljoen jaar geleden deelden onze voorouders haar met de voorouders van de chimpansee. Nadien is ze in de twee evolutionaire richtingen haar eigen weg gegaan en kreeg elke soort haar luis.
