De goudjakhals is een van de vele predatoren die sluipend profiteren van beschermingsmaatregelen, nadat ze eeuwenlang meedogenloos zijn aangepakt door de mens. Mogelijk puurt hij ook voordeel uit de klimaatopwarming. Hij leeft vooral van muizen, ratten en konijnen, hoewel hij genoeg flexibiliteit in zijn levenswijze ingebouwd heeft om ook andere dieren en zelfs bessen te eten. Opportunisme is doorgaans een uitstekende overlevingsstrategie.
De soort leefde aanvankelijk vooral in het Midden-Oosten, met een areaal dat tot Centraal-Azië reikte. Halverwege de 20e eeuw bereikte ze de Balkan. Vanaf de jaren 1980 breidde ze haar leefgebied verder west- en noordwaarts uit. In 2016 werd ze voor het eerst in Nederland waargenomen door een wildcamera. Sinds 2020 worden daar bijna elk jaar goudjakhalzen opgemerkt, onder meer via detectie van DNA-stalen. Er zijn ook al dode dieren gevonden. Dat de goudjakhals in Nederland voorkomt, staat dus niet ter discussie.
Voor België ligt het anders. Op de waarnemingensite van Natuurpunt staan vijf meldingen sinds 2020, waarvan vier uit Wallonië. Op 23 mei 2023 zou er rond middernacht een individu gezien zijn in het Limburgse Beverst. De beschrijving luidde: ‘groter dan een vos, stuk kleiner dan een wolf, tweekleurig, slank’. Vooralsnog houden biologen het erop dat de kans reëel is dat er al goudjakhalzen in ons land gepasseerd zijn, maar dat er nog geen ondubbelzinnig bevestigde waarneming is.
Wolf, goudjakhals en vos vormen in die volgorde een carnivorenhiërarchie.
Het dier is discreet, en omdat verwarring met de vos niet uitgesloten is, bestaat de kans dat het over het hoofd wordt gezien. De goudjakhals biedt een mooie illustratie van het concept ‘niche’ in de natuur – een specifieke plek voor elke soort: hij staat in grootte inderdaad netjes tussen wolf en vos in. Zijn vacht is een mix van grijs en rossig. Hij heeft een hondenkop met grote oren en een staart met een zwarte punt die altijd naar de grond hangt.
Qua sociaal gedrag leunt de goudjakhals tegen de wolf aan, met roedels waarin jongen soms vrij lang bij het ouderkoppel blijven voordat ze zelf een leven gaan opbouwen. Ze helpen niet zelden met het grootbrengen van de volgende generatie.
Wolf, jakhals en vos vormen in die volgorde een carnivorenhiërarchie. Er is vastgesteld dat goudjakhalzen wolventerritoria mijden wegens te gevaarlijk, maar het is onduidelijk wat hun impact op de vos is. Het is niet zeker dat ze vossen aanvallen, maar voedselconcurrentie zou wel kunnen.
Een studie in Biological Conservation besloot dat goudjakhalzen niet als een pest moeten worden beschouwd – de kans dat ze vee doden is klein – maar als een zegen, omdat ze knaagdieren liquideren en karkassen van dode dieren opruimen. De studie schatte dat de Europese jakhalspopulatie tien jaar geleden goed was voor het ‘opruimen’ van 13.000 ton aan kadavers en 158 miljoen pestknaagdieren per jaar, wat een economische waarde van telkens een paar miljoen euro zou betekenen. De goudjakhals is dus een nuttig dier in plaats van een probleem.
