In een woonzorgcentrum in Zaventem zijn zeven volledig gevaccineerde bewoners overleden aan het coronavirus. Zijn we ‘verraden’ door de coronavaccins of vragen we gewoon te veel van ze? En wat betekent dat voor de pandemie?
Volledig geïmmuniseerde mensen kunnen nog steeds geïnfecteerd raken met het coronavirus. Meer nog, het komt steeds vaker voor. De overgrote meerderheid test gelukkig enkel positief zonder ziekteverschijnselen, maar een klein deel wordt wel ziek met als belangrijkste symptomen hoofdpijn, een loopneus, niezen, keelpijn en het verlies van geur. In de Verenigde Staten ontwikkelen wekelijks zo’n 35.000 van de 162 miljoen gevaccineerden na een coronabesmetting ziekteverschijnselen.
Maar een kleine minderheid van gevaccineerden (in België is dat 2,3 procent van de patiënten) wordt opgenomen in het ziekenhuis (al kan dat ook te maken hebben met andere klachten) of krijgt lange covid, een syndroom waar we nog steeds heel weinig over weten. Uit een onderzoek in het New England Journal of Medicine blijkt dat in Israël 19 procent van de gevaccineerden ‘aanhoudende symptomen’ heeft na een doorbraakinfectie.
En we noteren helaas ook enkele zeldzame overlijdens bij gevaccineerden. In woonzorgcentrum Ter Burg in Zaventem zijn in twee weken tijd zeven bewoners overleden na een uitbraak. Alle gestorven bewoners waren volledig gevaccineerd tegen het coronavirus. In juni overleden twaalf volledig gevaccineerde bewoners van een woonzorgcentrum in Nijvel na een dubbele vaccinatie.
Wat is de oorzaak van deze zogenaamde “doorbraakinfecties”? En hoe verrassend zijn ze? Eerst en vooral werken de coronavaccins wel degelijk uitstekend, maar zijn ze geen gouden schild. Ze zijn gemaakt om ons uit het ziekenhuis en in leven te houden. Het probleem is dat de vaccins altijd als ‘wondermiddelen’ zijn gepresenteerd en dat we in de val getrapt zijn van de ‘overgeruststelling’. In al onze euforie zijn we namelijk vergeten dat een vaccin, van hepatitis tot mazelen, nooit 100 procent bescherming biedt tegen een infectie. Wat de coronavaccins wel beloven en ook waarmaken is dat de symptomen zo goed als altijd minder ernstig zijn en men sneller beter wordt.
Het is echter wel zo dat bij mensen van wie het afweersysteem minder goed werkt, er soms nog een aanzienlijk risico blijft na volledige vaccinatie. Sommige kankerpatiënten bijvoorbeeld maken na twee dosissen van een coronavaccin minder antistoffen aan dan gezonde personen. Als risicopatiënten gevaccineerd worden, is de respons op het vaccin dus suboptimaal. Bovendien blijkt nu ook dat de vaccins van AstraZeneca en Johnson & Johnson mogelijk iets minder werkzaam zijn dan Pfizer en Moderna. Uit onderzoek van de Koreaanse gezondheidsdienst blijkt het Janssen-vaccin verantwoordelijk voor de meeste doorbraakinfecties. De meeste vaccins zouden bovendien na zes maanden iets van hun effectiviteit kunnen verliezen.
Opnieuw onzekerheid troef
Hoe meer gevaccineerden, hoe meer doorbraakinfecties. Dat is evident. Toch zijn wetenschappers enigszins verrast door de frequentie van infecties van dubbel gevaccineerden. Een en ander heeft natuurlijk te maken met de deltavariant en sinds kort ook een zogenoemde Colombiaanse variant.
Uit een studie in Nature blijkt namelijk dat mensen met delta zo’n 1.260 keer meer virale lading hebben dan met de originele stam en dat ze vroeger besmettelijker zijn. De Amerikaanse gezondheidsdienst CDC noemt de deltavariant van het coronavirus in een intern document zelfs even besmettelijk als waterpokken. De beschermingspercentages van de vaccins die golden voor de vorige coronavarianten zijn dus niet meer van toepassing op delta.
Ook ons veranderend gedrag draagt bij tot de stijging van het aantal doorbraakinfecties. Het is zomer en vakantie, wat ons wat losser met de regels doet omgaan. Velen keken wellicht ook verrast op bij het zien van een vol Wembley-stadion tijdens de finale van het Europees kampioenschap voetbal. Bovendien is nog altijd een aanzienlijk deel van de bevolking niet gevaccineerd waardoor het virus vrij spel heeft, ook bij gevaccineerde mensen.
Aangezien de symptomen een stuk milder zijn, hoeven gevaccineerden zich geen zorgen te maken. De hamvraag is echter: ‘hoe groot is de kans dat positief geteste gevaccineerden het virus doorgeven aan anderen?’ Gevaccineerde mensen die toch besmet raken, hebben namelijk net zo veel virusdeeltjes in hun neus en keel als niet-gevaccineerde mensen, zo blijkt. Op bevolkingsniveau is dat belangrijk, want dat verandert de spelregels. Wanneer een groep gevaccineerden het virus doorgeeft, krijgen we immers opnieuw te maken met een grote bron van besmettingen waar aanvankelijk geen rekening mee werd gehouden. Bovendien stijgt de kans op varianten wanneer het virus zichzelf kan blijven repliceren.
Op individueel niveau zou het evenmin een goede zaak zijn aangezien het virus kan doorgegeven worden aan een dierbare die om medische redenen niet gevaccineerd is.
Wat betekent dit voor de pandemie?
De doorbraakinfecties zorgen opnieuw voor kopzorgen in deze pandemie. Aanvankelijk werd gedacht dat er in het najaar een golfje zou zijn, vooral onder de niet-ingeënten. Maar we zien het aantal besmettingen al eerder de hoogte in gaan. Dat betekent dat de pandemie zich nog even van zijn minder mooie kant zal laten zien. Maar juist dankzij de vaccinatiegraad, zullen we een golf zoals die in maart 2020 niet meer meemaken. Het is dan ook zaak om wereldwijd zoveel mogelijk mensen te vaccineren zodat het virus minder makkelijk voet aan de grond vindt.
Wel zouden de coronamaatregelen langer aangehouden kunnen worden, ook voor volledig gevaccineerden, zoals testen, social distancing, zoveel mogelijk activiteiten buiten, mondmaskers en ventilatie. De Amerikaanse gezondheidsdienst CDC wil bijvoorbeeld dat volledig gevaccineerden weer mondmaskers gaan dragen in publieke binnenruimtes in gebieden met veel coronabesmettingen. Dat zou voor heel wat ingeënte mensen weleens hard kunnen aankomen.
Biedt een derde prik tot slot een oplossing tegen doorbraakinfecties? Sommige experts denken van wel, anderen vinden het nog te vroeg om daar uitspraken over te doen. Er wordt onder andere geopperd om mensen die ingeënt zijn met AstraZeneca en Johnson & Jonhson een boostershot te geven met een mRNA-vaccin. En mensen met een zwak immuunsysteem zouden beter beschermd zijn tegen de deltavariant met een derde prik in het najaar. Ook al omdat blijkt dat bijvoorbeeld het Pfizer-vaccin een aantal maanden na het toedienen minder effectief wordt. Volgens lopend onderzoek is de bescherming tegen een besmetting na vier tot zes maanden nog 84 procent tegenover de aanvankelijke 95 procent.
Kortom, de werkzaamheid van de coronavaccins is nooit 100 procent geweest, en dat kunnen we ook niet van ze verwachten. Zonder de vaccins zou het aantal besmettingen ontegensprekelijk nog veel hoger liggen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
