Zimbabwe ziet aantal sekswerkers sterk stijgen door toedoen van covid-19

In Zimbabwe heeft de informele sector zwaar te lijden gehad onder de Covid-19 lockdowns en maatregelen. Veel mensen zijn hun inkomen kwijt. Sommigen zagen in sekswerk de enige uitweg.

De 36-jarige Thandiwe Mtshali* voelde zich machteloos toen haar import-exporthandeltje in elkaar stuikte. De autoriteiten van Zimbabwe hadden de grens met Zuid-Afrika in 2020 gesloten om de verspreiding van het virus tegen te gaan. ‘Ik was radeloos’, zegt ze.

Voor de lockdown reisde Mtshali tot vier keer per maand naar Musina en Johannesburg in naburig Zuid-Afrika, om goederen in te kopen, gaande van kledij tot elektrotoestellen, en die weer door te verkopen in Bulawayo, Zimbabwe’s tweede grootste stad. Ze verdiende er goed geld mee. ‘Ik kon er een heel huis mee huren in de randstad, en ik was van plan op lange termijn mijn eigen huis te bouwen,’ vertelt ze.

Vrachtwagenchauffeurs plezieren

Na maanden zonder werk, tipte een collega haar over een gemakkelijke uitweg uit haar geldproblemen. Vrachtwagenchauffeurs mochten nog wel de grens over tussen Zuid-Afrika en Zimbabwe en die zochten wel een verzetje, tijdens het dagenlange wachten aan de grenspost. Veel informele handelaars werden sekswerkers uit noodzaak. Voor informele handelaars zoals Mtshali leek het de enige oplossing.

Vandaag huurt Mtshali, die twee kinderen heeft in Bulawayo, een krot in de grensstad waar ze truckers ‘entertaint’ en andere mannen die bereid zijn te betalen voor seks. Commercieel sekswerk is verboden in Zimbabwe, maar door covid-19 en de maatregelen daarrond is het voor veel vrouwen toch hun nieuwe beroep. ‘Ik wou dit niet doen, maar het is beter dan niks,’ zegt Mtshali. ‘Mijn kinderen zijn bij mijn moeder. Ze weten enkel dat ik werk aan de grenspost in Beitbridge. Zolang ik ze maar geld en eten stuur is het goed; ik ga ze niet vertellen waar mijn geld vandaan komt.’

Geen steun voor informele handel

Lokale bewoners klagen inmiddels dat er sedert de lockdown en beperkingen een enorme toestroom van sekswerkers is in het grensstadje, die proberen te overleven door hun diensten aan te bieden. ‘We hebben altijd al sekswerkers gehad hier, jonge en oudere die met elkaar concurreren om klanten te lokken. Nu zijn ze echt met velen,’ zegt Dumisani Tlou, een lokale taxichauffeur. ‘Elke huiseigenaar weet dat hij zijn achterkamertjes kan verhuren aan vrouwen die vrachtwagenchauffeurs entertainen en andere illegale handelaren. Niemand doet er iets aan.’

Hoewel de autoriteiten in Zimbabwe inspanningen doen om financiële tegemoetkomingen te voorzien voor de informele sector, werd deze maatregel bekritiseerd als ruim onvoldoende om de miljoenen mensen aan de rand van de officiële economie uit de nood helpen. Nog veel meer handelaars zoals Mtshali hadden zelfs geen recht op de subsidies omdat hun onderneming nergens geregistreerd staan.

Volgens Fadzai Nyamande-Pangeti, woordvoerster van de Internationale Organisatie voor Migratie, is het dringend nodig een uitzondering te voorzien voor grenshandelaren, zodat zij goederen mogen blijven importeren gedurende de lockdowns en grenssluitingen. ‘Het is ook belangrijk dat de vrouwen hun bedrijfjes legaal maken, zodat ze minder kwetsbaar zijn bij tegenslagen zoals deze pandemie.’

Risico op HIV/Aids

Voor vele sekswerkers in de grensstad duiken er bovendien nieuwe risico’s op, zoals de kans om HIV/aids op te lopen. ‘Deze vrouwen hebben geen sociale zekerheid of andere redmiddelen om tegenslagen te kunnen opvangen,’ zegt Mary Mulenga van de Southern Africa Cross-border Traders Association (SACBTA). ‘Tijdens de pandemie is er een wereldwijde achteruitgang op het vlak van beschikbare HIV-behandelingen, doordat voorrang wordt gegeven aan de behandeling en het voorkomen van covid-19,’ stelt het Global Network of Sex Work Projects, een koepelorganisatie van sekswerkersverenigingen uit 96 landen, in een rapport aan de speciale VN rapporteur voor het Recht op Gezondheid.

‘Daardoor hebben sekswerkers met HIV het nog moeilijker om toegang te krijgen tot behandelingen en brengen ze hun gezondheid en hun kans op werk nog meer in gevaar,’ meldt het netwerk aan de Verenigde Naties. Vrachtwagenchauffeurs zijn al jaren geïdentificeerd als een hoogrisicogroep voor HIV/Aids in zuidelijk Afrika, wat tot bezorgdheid leidt bij de gezondheidsvoorlichters van het GNSWP. Hun fondsen worden immers ingezet voor de bestrijding van de covid-19-pandemie, terwijl sekswerkers in de kou blijven staan, zowel de ervaren vrouwen als de nieuwelingen in het vak zoals Mtshali.

Steun van de First Lady

Volgens de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) vertegenwoordigden de informele handelopbrengsten tot 40 procent van de grenshandel in zuidelijk Afrika. Tot de sluiting van de grenzen alles op z’n kop zette. De ooit bruisende grenshandel leidt nu tot nieuwe gezondheidsproblemen, nl. een hoger aantal HIV/Aidspatiënten. De afgelopen maanden heeft de Fist Lady van Zimabwe, Auxillia Mnangagwa, in het hele land zelfvoorzieningsprojecten voor sekswerkers opgestart. Toch wordt het een hachelijke strijd, nu de seksindustrie steeds meer nieuwelingen zoals Mtshali verwelkomt en gezondheidsexperten wereldwijd nog geen einde zien komen aan de COVID-19 pandemie.

* Om privacyredenen is de naam veranderd. Getuigenissen geregistreerd met steun van het Pulitzer Center on Crisis Reporting.