Terwijl Russische troepen terrein winnen in Donetsk, bereiden Donald Trump en Vladimir Poetin zich voor op een historische top in Alaska op 15 augustus. Europese leiders vrezen dat de Amerikaanse president een deal zal sluiten die Oekraïne dwingt tot territoriale concessies, zonder dat president Volodymyr Zelensky aan tafel zit. Om de schade te beperken houden zij vandaag een virtuele, voorbereidende top.
Terwijl Donald Trump en Vladimir Poetin zich opmaken voor een historische top in Alaska, aanstaande vrijdag, lopen de spanningen op. Aan het front in Oekraïne boeken Russische troepen terreinwinst in Donetsk. Het lijkt erop dat het Kremlin op die manier terrein veilig probeert te stellen en Oekraïne voorafgaand aan de gesprekken onder druk wil zetten.
Na maanden van escalatie, dreigementen en koerswijzigingen, is Trumps standpunt over Oekraïne onduidelijk. Op 11 augustus zorgde de president met tegenstrijdige verklaringen voor nog meer verwarring. Hij zette het Kremlin onder druk door India een extra tarief van 25 procent op te leggen voor zijn aankopen van Russische olie, maar choqueerde Oekraïne tegelijk door te suggereren dat het in een akkoord meer grondgebied zal moeten afstaan. Twee rivaliserende speciale gezanten van het Witte Huis hebben de Amerikaanse diplomatieke koers door elkaar geschud, met chaos tot gevolg.
Poetin zal genieten van de vernedering van de Europese leiders, die erop hebben aangedrongen dat er niets over Oekraïne beslist mag worden zonder Oekraïne.
Europese landen zijn woedend dat Volodymyr Zelensky, de Oekraïense president, bij de top in Alaska niet aanwezig zal zijn. Ze vrezen dat Trump opnieuw lichtzinnige akkoorden zal sluiten met iedereen die met hem aan tafel zit. Om de schade te beperken, houden zij op 13 augustus een virtuele, voorbereidende top. Die wordt op het laatste moment georganiseerd door de Duitse bondskanselier Friedrich Merz en zal Europese leiders en Zelensky samenbrengen. Ook Trump en vicepresident JD Vance zullen even aanschuiven. Het idee is dat Europa en Oekraïne de grenzen vastleggen waarover zij niet zullen gaan en waaraan zij Trump willen binden. Evident wordt dat niet…
Poetins verlanglijstje
Voor Poetin is de top in Alaska op zich al een overwinning: een bewijs van Rusland als grootmacht. Hij ziet het conflict in Oekraïne als een proxyoorlog die door het Westen is begonnen, en verlangt al lang naar een ontmoeting waarin Amerika en Rusland hun invloedssferen verdelen, zoals in Jalta aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Hij zal genieten van de vernedering van de Europese leiders, die erop hebben aangedrongen dat er niets over Oekraïne beslist mag worden zonder Oekraïne.
Hoe Rusland leerde met Donald Trump om te gaan
Poetin heeft een verlanglijst. Hij wil dat Amerika de facto instemt met de erkenning van door Rusland veroverd gebied. Ook wil hij een verklaring dat Oekraïne geen lid mag worden van de NAVO, en hij kan eisen dat er limieten worden gesteld aan de militaire capaciteit van Oekraïne, aan de wapenleveringen én aan het houden van verkiezingen. Andere onderhandelingspunten zijn de opheffing van sancties en het bedrag van 300 miljard dollar aan bevroren Russische tegoeden, die ofwel definitief aan Oekraïne zouden kunnen worden toegewezen, ofwel aan Rusland teruggegeven. In gesprekken in februari hebben Amerikaanse en Russische functionarissen zelfs gesproken over een groter akkoord met ook economische deals in het Noordpoolgebied.
‘Het is moeilijk je een meer vernederende bijeenkomst voor te stellen dan in Alaska, in de uithoeken, waar rednecks met beren leven.’
Sommigen binnen de Russische elite voorzien een pragmatisch einde aan een oorlog die voor hen rampzalig is geweest. Een van hen noemt de keuze voor Alaska — een voormalig Russisch gebied dat in 1867 door Amerika werd gekocht — een vriendelijk symbolisch gebaar.
De Russische staatsmedia zijn voorzichtig optimistisch; een nieuwslezer op het zondagavondprogramma van Rossiya 1 beweerde dat de twee presidenten ‘een concreet plan hebben om de gevechten te beëindigen’. Een ander programma maakte Europese leiders belachelijk en raadde hen aan te ‘zwijgen’ en de onderhandelingen over te laten aan ‘twee grote kernmachten’.
Anderen zijn sceptischer. Vladimir Solovjov, een van Poetins propagandisten, waarschuwde dat de top de oorlog niet zal beëindigen. En nationalistische bloggers zijn bijtend. ‘Het is moeilijk je een meer vernederende bijeenkomst voor te stellen dan in Alaska, in de uithoeken, waar rednecks met beren leven,’ schreef Larkin, auteur van een Telegramkanaal. ‘Het lijkt op een uitgekiende spot — een ontmoeting op vijandelijk grondgebied dat bovendien ooit van ons was,’ aldus een bijdrage op Regnum, een ander Telegramkanaal.
Ontmoeting Trump en Poetin: hoe Europa alles op alles zet om het ergste scenario te voorkomen
Te midden van de onduidelijkheid over de Amerikaanse houding en de Russische propaganda, vrezen Europese leiders dat Trump in Alaska een goedkoop akkoord zal sluiten en dit als diplomatieke overwinning zal presenteren. Dat zou Oekraïne en zijn Europese bondgenoten voor een onmogelijke keuze stellen: het akkoord ondertekenen en accepteren dat de Europese veiligheidsorde boven hun hoofden wordt herschreven, of het verwerpen en riskeren dat Trump zich terugtrekt en de inlichtingen- en militaire steun aan Oekraïne afbouwt. Op 10 augustus zei Vance: ‘We zijn klaar met het financieren van de oorlog in Oekraïne.’
Europees stappenplan
De virtuele top is bedoeld om dat te voorkomen. De Europeanen hebben drie doelen. Het eerste betreft de volgorde van stappen. Hoewel ze erkennen dat een akkoord wellicht de facto erkenning van sommige Russische veroveringen vereist, willen ze dat gesprekken over het afstaan van grond pas beginnen na een staakt-het-vuren langs de huidige frontlijn — of op zijn minst een ‘vermindering van de vijandelijkheden’, zoals ze in hun verklaring van 10 augustus stelden. Trumps pleidooien voor land swaps hebben weinig vertrouwen gewekt. Een suggestie van NAVO-baas en Europees Trump-fluisteraar Mark Rutte om Europa voor te bereiden op ‘feitelijke erkenning’ viel slecht.
Europese leiders zullen Trump proberen te overtuigen om elke Russische schending van de wapenstilstand te bestraffen met nieuwe sancties.
Het tweede doel van Europa is een veiligheidswaarborg voor Oekraïne. NAVO-lidmaatschap is voorlopig uitgesloten, maar Zelensky kan geen wapenstilstand accepteren zonder garanties tegen nieuwe Russische agressie. In het bijzonder kan hij geen limiet op de omvang van de Oekraïense strijdkrachten accepteren, tenzij die zo hoog is dat ze betekenisloos wordt.
Op 12 augustus verklaarden alle EU-leiders, behalve de Hongaarse premier Viktor Orbán, dat Europese landen ‘bereid zijn verder bij te dragen aan veiligheidsgaranties’. Minimaal zullen de Europeanen Trump vragen te zorgen dat onderhandelingen over garanties gelijktijdig met het gesprek over het staakt-het-vuren plaatsvinden, en niet pas erna. Mogelijk proberen ze hem ook te overtuigen om elke Russische schending van de wapenstilstand te bestraffen met nieuwe sancties.
Het derde doel: Trump wapenen voor zijn ontmoeting met Poetin, een meestermanipulator, en hem adviseren geen overhaaste stappen te zetten. ‘De weg naar vrede in Oekraïne kan niet zonder Oekraïne worden beslist,’ luidde hun verklaring. Op 10 augustus waarschuwde Zelensky dat de Amerikaanse president ‘bedrogen’ kon worden.
‘Ik kan zeggen: “Veel geluk, blijf vechten.” Of ik kan zeggen: “We kunnen een akkoord sluiten.”’
Voor wie vreest dat Trump te happig is op een akkoord, liet hij op 11 augustus genoeg ruimte voor mislukking, door te zeggen dat het om een ‘verkennende ontmoeting’ ging en dat hij bereid was op te stappen. ‘Ik kan zeggen: “Veel geluk, blijf vechten.” Of ik kan zeggen: “We kunnen een akkoord sluiten.”’ Hij zei dat hij in zijn eerste termijn ‘het strengst’ tegen Rusland was geweest, door de Nord Stream 2-gaspijplijn stop te zetten en de eerste Javelin-antitankraketten aan Oekraïne te leveren. Hij beloofde om Zelensky en de Europese leiders vóór en na de bijeenkomst te raadplegen: ‘Ik ga ieders ideeën ophalen.’
Maar hij maakte ook duidelijk dat hij zelf zou bepalen wat een ‘eerlijk akkoord’ is, en leek de Europese oproepen om stand te houden tegenover Rusland van zich af schudden met de opmerking dat zij ‘sterk op mij rekenen’. Trump sloeg vreemde zijpaden in, noemde Alaska ‘Rusland’ en fantaseerde over het teruggeven van Oekraïnes verloren ‘oceanfront property’.
Ondanks zijn irritatie over Poetins voortzetting van de oorlog, liet Trump zijn bewondering voor Rusland doorschemeren, het land dat ‘Napoleon heeft verslagen’. Hij dreef ook de spot met Zelensky, die geen grondwettelijke bevoegdheid zou hebben om grondgebied af te staan. ‘Hij heeft toestemming om oorlog te voeren en iedereen te doden, maar hij heeft toestemming nodig voor een landruil — want er komen landruilen aan.’
En hij herhaalde zijn vijandige houding tegenover Oekraïne, dat hij de schuld gaf van de invasie. ‘Ik kan goed opschieten met Zelensky, maar ik ben het totaal, totaal oneens met wat hij heeft gedaan. Dit is een oorlog die nooit had mogen gebeuren.’ Dat moet Poetin als muziek in de oren klinken.
@ The Economist
