Zal Kim Jong-un zijn kernwapens opgeven in ruil voor vrede met een onbetrouwbare partner?

‘Een vertraagde versie van de Cubacrisis’, zo beschreef de Republikeinse senator John McCain de spanningen tussen de Verenigde Staten en Noord-Korea van de voorbije maand. Zitten we nu werkelijk dichter bij een oorlog, zoals de Amerikaanse nationale veiligheidsadviseur Herbert McMaster beweerde?

Dat lijkt er inderdaad op. Niet omdat Donald Trump ermee heeft gedreigd Noord-Korea ‘met furie en vuur’ te zullen treffen, maar omdat veel meer mensen in Washington een confronterende aanpak genegen zijn. En omdat Noord-Korea zijn kernwapens in geen geval zal opgeven zonder een verregaand vredesakkoord. Zal Trump ooit nog een hamburger eten met Kim Jong-un? Dat sluit ik niet uit. Maar van dat moment zijn we nog ver verwijderd.

Trumps agressieve uitspraken tegenover Pyongyang verrasten ook zijn eigen medewerkers. Minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson en minister van Defensie James Mattis spoedden zich om ze te relativeren. Maar ook als we voorbij Trumps temperamentvolle communicatie kijken, blijken een aantal zaken veranderd. Enerzijds boeken de Noord-Koreanen gestaag vooruitgang in de ontwikkeling van kernwapens die de VS kunnen treffen. Anderzijds versterkt Trumps onhandige beleid de perceptie dat het wereldwijde leiderschap van zijn land aftakelt. Daardoor deinzen andere landen er steeds minder voor terug om dat leiderschap te contesteren, en zullen de nationalisten in Washington die provocaties dus krachtiger moeten afschrikken.

Het heeft wat weg van David en Goliath: het kleine Noord-Korea dat het grote Amerika uitdaagt met een defensiebudget dat tien keer kleiner is. Toch vormt het Noord-Koreaanse kernwapenprogramma, waaraan het sinds zijn eerste nucleaire test in 2006 is blijven doorwerken, alle sancties ten spijt, vanuit Amerikaans perspectief wel degelijk een bedreiging. Noord-Korea produceert wellicht voldoende plutonium om zes tot twaalf kernkoppen per jaar aan zijn arsenaal toe te voegen. Het land is er ook in geslaagd om die kernkoppen klein genoeg te maken om ze op een raket te plaatsen, en om die koppen de hitte bij het neerkomen te laten weerstaan. Bovendien boekt het flinke vooruitgang in het bouwen van langeafstandsraketten. De Hwasong-12 heeft een reikwijdte van 6000 kilometer. De Hwasong-14, voor het eerst gelanceerd op 4 juli, heeft een bereik tot 10.000 kilometer – en kan daarmee het Amerikaanse continent raken.

Het Amerikaanse ministerie van Defensie en de inlichtingendiensten veronderstellen dat Noord-Korea binnen de tien jaar een klein aantal intercontinentale kernraketten op de VS zal kunnen afvuren. Op zich kunnen de Amerikanen zich daartegen verweren. Ze hebben satellieten om voorbereidingen op een lancering te detecteren. En afweergeschut om een Noord-Koreaanse kernraket mid-course boven uit de lucht te halen, middels zogenoemde Aegis-destroyers en in de toekomst wellicht ook laserwapens. Mocht een Noord-Koreaanse kernraket nog verder raken, dan hebben ze een hele keten van afweergeschut, zoals de Patriot-systemen en Terminal High Altitude Area Defense (THAAD), voor de terminale fase: het moment waarop een raket op de aarde inslaat.

De kans dat Noord-Korea door die muur raakt, is klein. Maar die muur is duur. Voor iedere dollar die een land als Noord-Korea aan kernraketten uitgeeft, moet Amerika er twintig voor zijn verdediging uittrekken. Dat kan tellen. Zeker op een moment dat Rusland en China ook hun kernwapenarsenaal moderniseren.

Noord-Koreaanse kernwapens zijn een militair probleem, maar hebben ook betekenis in een bredere, strategische context. Tolereren de Amerikanen Noord-Koreaanse kernwapens die hun land kunnen treffen, dan zou rivaal China daarin een teken van zwakte kunnen zien. Dat zou de Chinezen op hun beurt aanzetten om assertiever uit de hoek te komen in de Stille Oceaan. Het zou ook andere landen op het idee kunnen brengen om kernwapens te ontwikkelen. Daardoor zou het non-proliferatiebeleid ten onder gaan.

Het Noord-Koreaanse kernwapenprogramma tolereren en indammen? Dat zou moeilijk te aanvaarden zijn. De Noord-Koreanen moeten stoppen. Amerika zou daarvoor kunnen zorgen door Noord-Koreaanse nucleaire installaties preventief te vernietigen. Maar zo zal Noord-Korea met zijn artillerie onvermijdelijk honderdduizenden slachtoffers maken in Zuid-Korea. Die tol zullen de Amerikanen proberen te vermijden. Het kan eigenlijk alleen, zo begrijpen zij ook, als er een vredesakkoord komt. Een deal waarbij Pyongyang zijn nucleaire ambities opgeeft in ruil voor verregaande Amerikaanse veiligheidsgaranties. Donald Trump heeft al aangegeven persoonlijk met Kim Jong-un te willen onderhandelen, en ook de Noord-Koreanen blijven het signaal geven dat zij rechtstreeks met Amerika willen praten.

De voorwaarden om tot een akkoord te komen, liggen moeilijk. De Noord-Koreaanse ambassadeur in India opperde een week geleden dat de Amerikanen de eerste stap moeten zetten, door hun militaire oefeningen in de buurt te staken. Daarop zou zijn land dan de rakettesten stoppen, waarna er direct gesproken zou worden. De Amerikanen willen dat Pyongyang de eerste stap zet. In het verleden hebben de Noord-Koreanen onderhandelingen aangegrepen om tijd te winnen, klinkt het bij hen, en zijn ze ook op gemaakte afspraken teruggekomen.

Dat kwam ook naar voren in de evaluatie van het Amerikaanse Noord-Korea-beleid, dit voorjaar uitgevoerd door de Nationale Veiligheidsraad en de ministeries van Defensie en Buitenlandse Zaken. De vorige regeringen, zo luidde de conclusie, hebben zich te mak opgesteld en China had zijn verantwoordelijkheid onvoldoende genomen. Tijd, met andere woorden, voor een nieuw beleid. Susan Thornton, assistent-minister van Buitenlandse Zaken voor Oost-Azië, lichtte de aanpak nadien toe in het Congres. ‘Noord-Korea’, zei ze, ‘heeft nooit een lange periode van intense internationale druk moeten ondergaan. Wij zullen daar nu werk van maken. Met ongeziene economische sancties, diplomatieke isolatie en financiële drooglegging.’ Voorts moest vooral China krachtiger optreden, klonk het. De nieuwe sancties in de resolutie van 5 augustus van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties zijn voorlopig het belangrijkste resultaat van dat bijgestuurde beleid.

Het is alles of niets. Ofwel komt er een groot akkoord, een beetje zoals met Iran. Ofwel komen er andere maatregelen en valt een conflict niet langer uit te sluiten.

De reactie van Noord-Korea op het nieuwe Amerikaanse beleid en de VN-sancties is dubbelzinnig. Enkele dagen na de toespraak van Susan Thornton vond een nieuwe rakettest plaats en dreigden de Noord-Koreanen de volgende raket te zullen afvuren op het Amerikaanse eiland Guam. Het Noord-Koreaanse persagentschap sprak harde taal. Het stelde dat het land zijn kernwapens nooit zou opgeven en dat het niet dezelfde vernedering als Iran wilde ondergaan. Tezelfdertijd werd via de achterdeurdiplomatie door de Noord-Koreaanse gezant bij de VN duidelijk gemaakt dat gesprekken wenselijk zijn – opnieuw: op voorwaarde dat de Amerikanen ophouden met hun oefeningen. Impliciet werd de lancering van een raket in de richting van Guam gekoppeld aan Amerikaanse oefeningen in Zuid-Korea, gepland vanaf maandag 21 augustus.

Er lijkt, bij de Noord-Koreanen, sprake te zijn van wat brinkmanship heet: een poging om de grenzen af te tasten en zo vanuit een positie van sterkte onderhandelingen aan te vatten. Maar dan nog is het de vraag of ze hun kernwapens zullen opgeven in ruil voor een schoorvoetende vrede met een, in hun ogen, onbetrouwbare partner. Kan Noord-Korea decennia van anti-Amerikaanse propaganda overstijgen? Dat Kim Jong-un een persoonlijke ontmoeting met Donald Trump aan zijn bevolking als een overwinning uitlegt, kan ik me enigszins voorstellen. Maar het blijft een enorme stap.