De top van Xi Jinping in Tianjin, waar onder meer de Indiase minister-president Narendra Modi en de Russische president Vladimir Poetin aan deelnamen, bewijst niet dat China een nieuwe wereldorde regeert. Wel dat Trump enorm veel schade aanricht.
Je zou denken dat wereldleiders in Washington D.C. samenkomen om over de toekomst van de wereld te praten. Of in het VN-hoofdkwartier in New York. Maar nu president Xi Jinping meer dan twintig presidenten en premiers in China ontvangt, tekent zich een nieuwe realiteit af.
De formele reden voor de bijeenkomst is een top van de Shanghai Cooperation Organisation (SCO) in Tianjin, gevolgd door de herdenking van de tachtigste verjaardag van het einde van de Tweede Wereldoorlog, met onder meer een militaire parade op het Tiananmenplein in Peking.
Maar voor Xi betekent de samenkomst meer. Ze toont volgens hem dat China een wereldleider is geworden, een bron van stabiliteit en welvaart. Amerika is nu de onzekere factor, zo stelt hij, het ontketent handelsoorlogen met zowat iedereen en ondermijnt zijn eigen netwerk van militaire allianties.
Gepantserde trein
Xi’s gastenlijst is indrukwekkend. De top in Tianjin is een van de grootste samenkomsten van autocratische regimes sinds mensenheugenis. Onder meer de Russische president Vladimir Poetin, de Iraanse president Masoud Pezeshkian en de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko waren erbij. De Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un reisde per gepantserde trein voor zijn eerste bezoek aan China sinds 2019.
De meest verrassende gast is de Indiase minister-president Narendra Modi.
Nog opvallender is de aanwezigheid van leiders uit landen die de afgelopen decennia meer naar het Westen neigden, zoals Turkije, Egypte en Vietnam. Maar de meest verrassende gast is de Indiase minister-president Narendra Modi. Zijn aanwezigheid illustreert dat India wegschuift van Amerika, richting China. Het is het resultaat van twee catastrofale fouten van Donald Trump: hij zadelde India op met torenhoge tarieven én omarmde diens vijand Pakistan na een conflict in mei.
Xi’s aanspraak om een mondiale coalitie van Amerika-kritische machten te leiden, is minder surreëel dan je zou denken. Op het vlak van handel klinkt China’s claim om een anker van stabiliteit te zijn vandaag relatief geloofwaardig, en alle landen willen voorspelbaarheid. China is nu al de grootste handelspartner in goederen van de meeste aanwezige landen, en van nog eens een honderdtal andere staten wereldwijd. Nu Trump een handelsoorlog voert, lijken China’s zonden van mercantilisme en staatskapitalisme klein.
‘Mondiale euro’
De landen hebben elkaar gevonden in het verzet tegen sancties, waaronder de dreiging van Amerika om individuen, bedrijven en landen los te koppelen van het op de dollar gebaseerde financiële systeem en de bijbehorende technologische platforms. Het is een maatregel die vroeger vooral paria’s en schurkenstaten trof, maar die Trump nu met steeds minder terughoudendheid en zonder voorspelbaar juridisch proces of institutioneel kader hanteert. Rusland en in toenemende mate ook China stappen al af van betalingen in dollar. Het opbouwen van een betrouwbaar en efficiënt alternatief internationaal systeem is ontmoedigend en misschien zelfs onmogelijk, zeker voor regimes zonder rechtsstaat. Maar steeds meer landen willen andere opties verkennen. Zelfs Europa promoot een ‘mondiale euro’. En minder landen zullen geneigd zijn Amerikaanse sancties namens Washington te handhaven.
Op militair vlak is de eensgezindheid minder indrukwekkend. Slechts een kleine groep landen, voornamelijk autocratische, zal de parade op het Tiananmenplein in Peking bijwonen. India zal er niet bij zijn en verzet zich tegen China’s militaire groei na schermutselingen aan de Chinees-Indiase grens in de Himalaya.
De aanwezige landen hebben vaak weinig gemeen, op hun gezamenlijke afkeer van Trumps Amerika na.
Tijdens de parade zullen de autocraten meer dan genoeg vinden om over te kibbelen. Buurlanden van China zullen de nieuwste raketten en ander wapentuig van het Volksbevrijdingsleger met gemengde gevoelens aanzien. Toch werken de autocratieën steeds meer samen. Rusland en Noord-Korea werken samen aan ruimte- en satellietsystemen. En in ruil voor China’s steun in Oekraïne zou Rusland Peking steeds meer militaire technologie aanbieden, zoals raketafweersystemen.
Geen NAVO
De achilleshiel van Xi’s campagne betreft de internationale instellingen en regels. Hij verklaarde onlangs dat ‘mondiaal bestuur een nieuw kruispunt heeft bereikt’. Staatsmedia stellen dat China met ‘gelijkgezinde landen de doelstellingen en principes van het VN-charter verdedigt en een rechtvaardiger en evenwichtiger mondiaal bestuurssysteem opbouwt’. Het is een in de taal van multilateralisme verpakt pleidooi voor een wereldorde waarin grootmachten, waaronder de Volksrepubliek, invloedssferen domineren en daardoor meer rechten genieten dan kleine landen. Weinig landen in Azië willen een regio die door China wordt bestuurd.
Niet iedereen op Xi’s top is het over alles eens. De SCO lijkt in de verste verte niet op een NAVO-achtige alliantie. De landen hebben vaak weinig gemeen, op hun gezamenlijke afkeer van Trumps Amerika na.
Toch is het samenbrengen van partijen met verschillende belangen geen teken van zwakte. Het is wat supermachten bij uitstek kunnen doen. Vijf jaar geleden was het nog ondenkbaar dat China een groot deel van de wereld door Tianjin en Peking zou loodsen. Xi’s gastenlijst bewijst niet dat China al een nieuwe wereldorde regeert. Maar ze toont wel hoeveel schade Trump heeft berokkend aan de Amerikaanse belangen.
© The Economist
