Als het aan de regering-Trump ligt, gaat het asielbeleid flink op de schop. Het ministerie van Justitie wil geen asiel meer verlenen aan de duizenden migranten die maandelijks illegaal de zuidelijke grens oversteken. Maar kan dat zomaar?
Eerder deze maand besloot de regering van president Donald Trump om alleen nog asielaanvragen te verwerken op officiële grensovergangen. Nu is het nog zo dat veel migranten op andere plekken de grens oversteken, en vervolgens asiel aanvragen als ze worden opgepakt door agenten die langs de grens patrouilleren.
Volgens experts kiezen veel migranten voor een illegale oversteek, omdat het bij officiële grensovergangen wekenlang wachten kan zijn totdat een aanvraag wordt geaccepteerd. Uit onderzoek van Texas Tribune bleek eerder dit jaar bovendien dat veel migranten niet weten dat ze zich bij een grensovergang kunnen melden om asiel aan te vragen; veel vluchtelingen betalen smokkelaars die ze via-via hebben leren kennen.
Het nieuwe asielbeleid van Trump volgt op de hielen van zijn uitspraken over de ‘invasie’ door een migrantenkaravaan uit Centraal-Amerika, in aanloop naar de tussentijdse verkiezingen. Hoewel het aantal migranten in die karavaan klein is vergeleken met de aantallen die op eigen houtje de VS binnenstromen, presenteerde Trump de groep van enkele duizenden vluchtelingn als een bedreiging van de nationale veiligheid. Er zouden wel eens terroristen in de karavaan kunnen zitten, claimde hij zonder enig bewijs.
De beleidswijziging werd meteen aangevochten door verschillende organisaties die migranten bijstaan, en deze week besloot een rechter om de regelwijziging voorlopig ongedaan te maken. Het ligt voor de hand dat de kwestie uiteindelijk terechtkomt bij het Hooggerechtshof, waar de recente aanstelling van Brett Kavanaugh heeft gezorgd voor een conservatieve meerderheid.
‘Regering niet geïnteresseerd in ordelijk proces’
Experts zijn er niet van overtuigd dat het beleid van Trump juridisch overeind kan blijven. ‘In de immigratiewet worden heel duidelijk de rechten beschermd van iedereen die de VS binnenkomt, op welke manier dan ook’, reageert Susan Akram, hoogleraar immigratierecht aan Boston University. ‘De relevante bepaling stelt dat iedereen die fysiek aanwezig is in de Verenigde Staten of die daar arriveert, of dat nou op een officiële grensovergang is of niet, asiel kan aanvragen.’
‘De doorn in het oog van de president is dat het Congres een wet heeft aangenomen die hem niet zint’, zegt rechtenprofessor Hiroshi Motomura van de universiteit UCLA. Die Amerikaanse wet komt bovendien voort uit het VN-vluchtelingenprotocol van 1967, dat door de VS en 145 andere landen is ondertekend.
Motomura denkt dat asielprocedures onder Trumps beleid chaotischer zouden worden, ‘omdat mensen worden omgeleid naar plekken waar ze het systeem kunnen overbelasten’.
‘De doorn in het oog van de president is dat het Congres een wet heeft aangenomen die hem niet zint’
Volgens hem is dat niet toevallig: ‘De regering is niet geïnteresseerd in een ordelijk proces, ze zijn geïnteresseerd in het ontmoedigen van asiel. Ze zien de hele asielbescherming als een uitzondering op immigratiebeperkingen. En dat is het natuurlijk ook, omdat landen na de Tweede Wereldoorlog bij elkaar kwamen en een internationale standaard creëerden om mensen te beschermen die op de vlucht waren voor vervolging. En de Verenigde Staten waren het daarmee eens.’
Haïti en Libië-deal
Toch is het niet voor het eerst dat een Amerikaanse president probeert om het aanvragen van asiel moeilijker te maken. Toen in de jaren ’90 een vluchtelingenstroom uit Haïti op gang kwam, na een militaire coup, besloot president George H.W. Bush om hun boten in internationale wateren te onderscheppen en de vluchtelingen terug te sturen naar hun thuisland.
In 1993 oordeelde het Hooggerechtshof uiteindelijk dat dit geoorloofd was, omdat de migranten zich nog niet op Amerikaans grondgebied bevonden, en daarom nog niet in aanmerking kwamen voor asiel. Alleen vluchtelingen die met succes de kust van Florida wisten te bereiken, konden daar asiel aanvragen.
Dat was ‘politiek gezien vergelijkbaar’ met het nieuwe beleid van Trump, zegt Motomura. Het doel was immers om de instroom van asielzoekers te verminderen. ‘Maar het is juridisch en geografisch gezien anders, omdat het ruim buiten de Verenigde Staten plaatsvond.’ Desalniettemin werd het beleid van Bush en de goedkeuring van het Hooggerechtshof later ‘ernstig bekritiseerd door experts als een schending van de Amerikaanse verplichtingen onder het vluchtelingenprotocol’, aldus Akram.
Hetzelfde geldt nu voor de deals die de Europese Unie heeft gesloten met Libië en Turkije, om vluchtelingen te onderscheppen en op te vangen buiten de Europese grenzen. Ook daar zijn de juridische beperkingen minder streng, omdat migranten worden tegengehouden voordat ze het land bereiken waar ze asiel willen aanvragen.
Sinds de crisis in Haïti heeft de Amerikaanse regering niet meer geprobeerd om op vergelijkbare wijze de toestroom van vluchtelingen te blokkeren, al is illegale immigratie sindsdien wel veel lastiger gemaakt door de constructie van hekken aan de zuidelijke grens met Mexico.
‘De hoeveelheid migranten is kleiner dan het aantal troepen dat is gestuurd.’
Ook is het de regering-Trump dit jaar gelukt om zijn inreisverbod voor mensen uit voornamelijk islamitische landen door het Hooggerechtshof te loodsen. De hoogste rechtbank van de VS besloot dat de president kan voorkomen dat bepaalde migrantengroepen naar de VS komen, om de nationale veiligheid te garanderen. Volgens de regering-Trump was er te veel risico dat immigranten uit landen als Iran, Syrië en Somalië van plan waren om terroristische daden te plegen.
Soldaten aan de grens
Bij de nieuwe asielbeperking baseert Trump zich opnieuw op de nationale veiligheid, maar volgens Akram en Motomura ligt nu minder voor de hand dat die redenering geaccepteerd zal worden door de rechtspraak. President Trump stuurde tijdens de verkiezingscampagne duizenden soldaten naar de zuidelijke grens, en gaf de troepen zelfs toestemming om dodelijk geweld te gebruiken, maar van een echte dreiging lijkt geen sprake te zijn.
‘Ten eerste gaat het hier niet om mensen die uit een situatie komen die met terrorisme in verband wordt gebracht’, zegt Motomura. ‘Ten tweede is er geen bewijs dat mensen deze karavaan infiltreren. En ten derde zijn de aantallen heel klein. De hoeveelheid migranten is kleiner dan het aantal troepen dat is gestuurd.’
In de komende tijd zal de vraag zijn of hogere rechtbanken – en uiteindelijk het Hooggerechtshof – wél denken dat Trump zich mag beroepen op de nationale veiligheid om het asielsysteem naar zijn inzicht aan te passen. De nieuwe samenstelling van het Hof, inclusief de controversiële Kavanaugh, maakt het lastig om te voorspellen hoe over de kwestie zal worden geoordeeld.
‘Het zou een significante uitbreiding zijn van de macht die de president in noodgevallen kan uitoefenen’, zegt Motomura. ‘Het zou de president in staat stellen om de immigratiewetten die door het Congres zijn aangenomen te negeren, als hij dat wil. Dat zou voor het Hooggerechtshof een grotere stap zijn dan werd genomen rond het inreisverbod.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
