Wie is Frank-Walter Steinmeier, het nieuwe moreel kompas van Duitsland?

© BELGAIMAGE
Bjorn Gens
Bjorn Gens Freelancejournalist

Zaterdag werd de nieuwe Duitse bondspresident Frank-Walter Stenmeier officieel ingezworen. Dat de Duitse bondspresident niet louter een ceremoniële functie heeft, zal in het verkiezingsjaar 2017 snel duidelijk worden.

Op 12 februari werd het nieuwe staatshoofd van Duitsland verkozen. Nee, Angela Merkel heeft nog geen opvolger gekregen. Het gaat hier om de nieuwe bondspresident, Frank-Walter Steinmeier. Samen met zijn echtgenote Elke ontving hij op 19 maart de sleutels van de ambtswoning in Berlijn.

De socialistische politicus van de SPD, ook de partij van Martin Schulz was tot voor kort minister van Buitenlandse Zaken en volgt Joachim Gauck op. Zijn verkiezing gebeurde niet rechtstreeks. Voor de gelegenheid kwamen nationale parlementsleden en regionale afgevaardigden samen in de speciaal daarvoor ingerichte Bundesversammlung. De uitgebalanceerde vergadering zou een kandidaat moeten garanderen die een breed draagvlak kent.

Met de overwinning van Steinmeier lijkt dat doel behaald. De SPD’er was al jaren een van de populairste politici in Duitsland. In 2010 veroverde de koele Steinmeier de harten toen hij prompt een politieke pauze van onbepaalde duur aankondigde om een nier aan zijn zieke echtgenote te doneren.

In die Bundesversammlung zaten niet enkel politici. Tot de vertegenwoordigers van de deelstaten behoorden ook hoogwaardigheidsbekleders uit het maatschappelijke veld, zoals bondscoach van Die Mannschaft Joachim Löw. Als kandidaat van de SPD werd Steinmeier openlijk gesteund door CDU/CSU, FDP en Bündnis 90/Die Grünen, waardoor zijn verkiezing weken vooraf een formaliteit was. Van de 1239 uitgebrachte stemmen kreeg hij er in de eerste ronde meteen 931 achter zijn naam, ruim voldoende voor een overtuigende overwinning.

Door de onrechtstreekse verkiezing krijgt het staatshoofd bewust een plaats op de achtergrond, zodat alle aandacht naar de beleidsmakers kan gaan.

Bewaker van de democratie

Frank-Walter Steinmeier krijgt als Duits bondspresident geen grote uitvoerende bevoegdheden. Na de gefaalde Weimarrepubliek is zijn rol sinds de Tweede Wereldoorlog uitgegroeid tot het bewaken van de Duitse democratie. Door de onrechtstreekse verkiezing krijgt het staatshoofd bewust een plaats op de achtergrond, zodat alle aandacht naar de beleidsmakers kan gaan.

De regering van bondskanselier Angela Merkel legt verantwoording af aan het volk, terwijl de president de macht heeft om leden van de regering te benoemen en ongrondwettige maatregelen te blokkeren. Steinmeier heeft als belangrijkste taak de buitenlandse vertegenwoordiging van Duitsland. Hij is ook de man die de internationale verdragen ondertekenen.

Met zijn verleden als minister van Buitenlandse Zaken lijkt hier de grootste trendbreuk met zijn voorganger te ontstaan. Steinmeier liet al meermaals verstaan dat hij de dialoog met Rusland wil versterken en hij een duurzame Duits-Russische relatie als voorwaarde ziet voor stabiliteit in Europa.

Hij wil de uitdagingen van de toekomst niet vereenvoudigen, maar een bron van moed zijn voor degenen die de maatschappelijke complexiteit willen doorgronden.

De visie van Steinmeier staat in schril contrast met die van zijn voorganger. Joachim Gauck bracht tijdens zijn ambt geen enkel bezoek aan Rusland en was openlijk een koele minnaar van de Russische president Vladimir Putin. Met een toenadering tot Rusland kan Steinmeier zich opwerpen tot hoeder van de Minsk-akkoorden over Oekraïne, waarvan hij zelf een van de architecten was.

Misschien wel de meest zwaarwegende rol die Frank-Walter Steinmeier als bondspresident zal vervullen, is die van Duitslands morele gezaghebber. Traditioneel laat het nieuwe staatshoofd daarom enig partijlidmaatschap rusten.

Jongeren betrekken

De president is een graag gehoorde stem in het publieke debat en dat zal tijdens de vijfjarige legislatuur van Steinmeier niet anders zijn. In Die Zeit deed hij uit de doeken dat hij het tot zijn persoonlijke opdracht heeft gemaakt om jongeren opnieuw bij de politiek te betrekken. Steinmeier zegt geen Vereinfacher, maar Mutmacher te willen zijn. Hij wil de uitdagingen van de toekomst niet vereenvoudigen, maar een bron van moed zijn voor degenen die de maatschappelijke complexiteit willen doorgronden.

In de Duitse politiek is Frank-Walter Steinmeier geen onbesproken figuur. Onder Gerhard Schröder was hij in het begin van de 21ste eeuw een drijvende kracht achter de fel gecontesteerde ‘Agenda 2010’, het plan voor de hervorming van de Duitse welvaartstaat. Daarin was de liberalisering van de arbeidsmarkt het speerpunt, iets wat de huidige SPD-leider Martin Schulz in zijn verkiezingscampagne recent bekritiseerd heeft.

Ook in Duitsland kreeg Steinmeier veel krediet met beredeneerde publieke toespraken en verwierf zo het staatsmanschap dat nodig is.

Als kanselierskandidaat bereikte Steinmeier in 2009 met de SPD een historisch dieptepunt. De pijnlijke nederlaag onder zijn leiderschap weerhield er hem niet van om verder zijn stempel te drukken op de Duitse politiek. Sinds 2013 was hij in de Große Koalition onder Angela Merkel weer minister van Buitenlandse Zaken, nadat hij in de eerste legislatuur van Merkel al dezelfde functie had uitgeoefend.

Het is net zijn ervaring als minister van Buitenlandse Zaken die van Steinmeier de ideale kandidaat gemaakt heeft om Joachim Gauck op te volgen. Zijn diplomatieke optredens in tal van internationale conflicten gaven hem een aanzien dat tot ver buiten de landsgrenzen reikt. Ook in Duitsland kreeg Steinmeier veel krediet met beredeneerde publieke toespraken en verwierf zo het staatsmanschap dat nodig is om het hoogste ambt te bekleden. Steinmeier is geen emotioneel spreker, wel een vlot redenaar.

De buitenlandse dimensie die Steinmeier aan het presidentschap toevoegt, maakt voor vele partijen van hem de geknipte persoon om het woord te voeren in een veranderend geopolitiek landschap. Bovendien zal zijn rol in 2017 ook in het binnenland niet gering zijn: terwijl Angela Merkel in dit verkiezingsjaar de hete adem van Martin Schulz voelt en rekening zal moeten houden met verkiezingskoorts en partijpolitiek, zal Frank-Walter Steinmeier meer dan gewoonlijk richtinggevend zijn in het publieke debat.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content