Rusland maakt aan een bijzonder hoog tempo wapentuig aan, maar kan het voorlopig nog niet opnemen tegen de NAVO.
Rusland heeft grote plannen. Het wil zijn strijdkrachten opkrikken naar 1,5 miljoen manschappen, komende van ongeveer 1,3 miljoen. Dat zal nog jaren duren, maar als het lukt, zal het zijn militaire capaciteit langs de westelijke grens met 30 à 50 procent opschroeven, vreest de Litouwse inlichtingendienst.
‘In 2024’, staat dan weer in een recent Deens defensierapport, veranderde de aanpak van het Russische bewapeningsprogramma ‘van wederopbouw naar geïntensiveerde opbouw’. Het doel zou zijn om ‘op gelijke voet te kunnen vechten met de NAVO’.
Volgens analisten hangt de ernst van de Russische dreiging af van twee variabelen: intentie en capaciteit. Wat het eerste betreft: er zijn momenteel geen tekenen dat Rusland de NAVO wil aanvallen. Maar intenties kunnen veranderen.
Vladimir Poetin heeft ook de oorlog tegen Oekraïne al op wisselende manieren gerechtvaardigd. De ene keer was het om Russischtaligen in de Donbas te verdedigen, soms was het om Oekraïne te ‘denazificeren’, dan weer om de NAVO op een afstand te houden.
Rusland maakt wapentuig aan een bijzonder hoog tempo.
In februari 2022, aan de vooravond van invasie, verweet Poetin Lenin dat die het Russische rijk had laten uiteenvallen. Daarmee trok hij impliciet de soevereiniteit in twijfel van niet alleen ex-Sovjetstaten zoals Oekraïne, maar ook van landen die ooit een deel waren van dat rijk, zoals Finland.
Twee, tweeënhalf, drie of vijf: hoeveel procent geven NAVO-landen straks het best uit aan defensie?
Wapentuig
Toch blijven Poetins appetijt voor oorlog en zijn capaciteit om er een te voeren twee aparte zaken. In Oekraïne hebben Russische troepen negen maanden lang vergeefs Pokrovsk trachten in te nemen, en vielen er elke dag meer dan 1000 doden en gewonden. Een hele generatie officieren is intussen weggevaagd. Het Russische leger is slecht in het uitvoeren van complexe manoeuvres. De luchtmacht waagt zich zelden in Oekraïne, en verkiest om vanop een veilige afstand glijbommen te lanceren.
Zolang de oorlog in Oekraïne duurt, heeft Rusland zeker niet de reserves om een serieuze bedreiging voor de NAVO te zijn. Zelfs als er een staakt-het-vuren komt, zou het zich ervoor hoeden om militaire capaciteit te verplaatsen, want dan zou Oekraïne in de verleiding kunnen komen om grondgebied te heroveren.
Dat verklaart de noodzaak, vanuit Russisch standpunt, om nieuwe eenheden uit te bouwen. Westerse inlichtingendiensten hebben onderzocht hoe lang dat zou duren. De Verenigde Staten spreken van tien jaar. De inlichtingendienst van Estland houdt het op drie tot vijf jaar, afhankelijk van het verloop van de Oekraïense oorlog, de staat van de Russische economie en in welke mate de internationale sancties gehandhaafd worden.
Rusland maakt weliswaar wapentuig aan een bijzonder hoog tempo. Jaarlijks produceert het meer dan 1.400 Iskander ballistische raketten en 500 KH-101 kruisraketten, volgens ramingen van Oekraïne en de Londense denktank Royal United Services Institute (RUSI). Aan de andere kant: van de 1500 tot 2000 tanks en 3000 gepantserde voertuigen die jaarlijks uit de fabriek komen, is maar 10 tot 15 procent nieuw, volgens RUSI. De rest wordt opgekalefaterd met oude Sovjetvoorraden.
En dan is er nog de kwestie van de getalsterkte. De Russische strijdkrachten kampen met zware verliezen. In april meldde generaal Chris Cavoli, opperbevelhebber van de NAVO in Europa, dat de Oekraïense oorlog naar schatting al 790.000 slachtoffers heeft geëist. Veel van de doden of gewonden zijn jonge officieren die nodig waren geweest om leiding te geven in de uitgebreide strijdmacht.
Een ‘beperkte aanval’ tegen een Baltische staat is volkomen denkbaar.
‘Absolute fantasie’
Om al die redenen vinden sommigen dat we ons geen overspannen voorstellingen mogen maken van de Russische dreiging. Nieuwe formaties, zoals een aangekondigd gloednieuw korps aan de Finse grens, zijn dikwijls ‘façade-eenheden’, zegt John Foreman, die voor Groot-Brittannië militair attaché was in Kiev en Moskou. Uit zijn tijd in laatstgenoemde standplaats herinnert hij zich dat Rusland toen beweerde 1 miljoen manschappen onder de wapenen te hebben; het werkelijke aantal was 880.000.
Bovendien heeft de toetreding van Zweden en Finland tot de NAVO de positie van Rusland aan de Scandinavische grenzen drastisch gewijzigd. Het script waarbij Rusland zich uit Oekraïne terugtrekt, zijn leger hervormt en ‘naar Warschau opmarcheert’, is ‘een absolute fantasie’, vindt John Foreman. Hij betwijfelt of Rusland überhaupt de intentie heeft om aan te vallen.
Anderen stellen dat het er vanaf hangt over wat voor oorlog je spreekt. De meeste waarnemers zijn het erover eens dat het op de middellange termijn onwaarschijnlijk is dat Rusland een grootscheepse oorlog tegen de NAVO aankan. Maar, stelt de Deense inlichtingendienst, ‘het zou Rusland slechts twee jaar kosten om zich voor te bereiden op een regionale oorlog tegen landen in het Oostzeegebied, en een schamele zes maanden om een lokale oorlog te voeren tegen één enkel land.’
Joris Van Bladel, expert van het Russische leger: ‘Het poetinisme kan niet zonder oorlog’
Transnistrië
Voorlopig gaan de Europese landen ervan uit dat de VS, zelfs onder Donald Trump, hun steun lang genoeg zullen volhouden opdat Europa zijn versterkte defensie op punt kan stellen. Als die aanname standhoudt, zal Rusland het waarschijnlijk niet wagen om daden te stellen die artikel 5 van het NAVO-verdrag (een aanval op één is een aanval op allen) zouden activeren. Maar Poetins bereidheid om risico’s te nemen zou kunnen groeien, vooral als hij inschat dat Trump kleine overtredingen door de vingers zou zien.
Denk bijvoorbeeld aan pesterijen zoals het hinderen van Britse, Franse of Amerikaanse verkenningsvliegtuigen, zoals de afgelopen tijd wel eens gebeurde. Of, iets ambitieuzer, mocht Rusland acties ondernemen in perifere gebieden zoals het Noorse eiland Spitsbergen. Dan zou het al moeilijker liggen om onder NAVO-bondgenoten tot een gemeenschappelijke reactie te komen.
Niet-NAVO-staten zijn ook een gemakkelijke prooi. ‘Stel dat Russische troepen vanuit Transnistrië naar een deel van Moldavië zouden oprukken’, zegt een insider uit het inlichtingenmilieu. ‘Ik denk dat dat een zeer, zeer moeilijke situatie zou zijn om mee om te gaan in de NAVO.’
De kans op een grote oorlog nabij Zweden blijft laag, oordeelt de spionagedienst van dat land. Maar een ‘beperkte aanval’ tegen een Baltische staat of NAVO-schepen is volkomen denkbaar, waarschuwt het Zweedse agentschap, en voegt eraan toe: ‘Het is belangrijk te benadrukken dat de Russische leiding beslissingen neemt op basis van haar eigen logica.’
‘Vladimir Poetin moet begrijpen dat een nieuwe oorlog met Oekraïne ook een oorlog met Europa betekent’
