Op het slagveld zijn er nauwelijks vorderingen, de economie kraakt en de publieke opinie keert zachtjesaan, schrijft The Economist, maar president Vladimir Poetin zal blijven vechten en de overwinning claimen.
Als je op de woorden van Vladimir Poetin afgaat, dan lijkt het alsof Rusland op weg is naar een overwinning in Oekraïne en moeiteloos elke economische uitdaging aankan dankzij de onwankelbare steun van een patriottisch volk.
Op 30 november verscheen Poetin in militaire uitrusting op de staatstelevisie tijdens een bezoek aan een commandopost, waar hij rapporten ontving over het nieuwste offensief. ‘De Russische troepen rukken vrijwel overal op’, zei hij tegen zijn generaals. Twee dagen later verklaarde hij op een investeringsconferentie dat ‘ons land en onze economie alle problemen met succes aanpakken’. Rusland, voegde hij eraan toe, was klaar voor een oorlog met Europa.
De werkelijkheid ziet er heel anders uit. De militaire vooruitgang is bloedig en traag. De economische problemen zijn ernstig en nemen toe. En misschien wel het belangrijkste: de publieke steun voor de oorlog brokkelt af. Dat is cruciaal in Poetins dictatuur, die sterk leunt op het beeld van brede volkssteun om gehoorzaamheid af te dwingen.
Voor veel Russen wordt de kloof tussen propaganda en realiteit steeds duidelijker.
Poetins propaganda en zijn voortdurende drone- en raketaanvallen zijn erop gericht Europa en de VS te overtuigen dat steun aan Oekraïne nutteloos is. Recente uitspraken van de Amerikaanse president Donald Trump lijken aan te tonen dat die strategie effect heeft. Maar in werkelijkheid is het Poetin in vier jaar tijd nog steeds niet gelukt de Donbas volledig te veroveren. En voor veel Russen wordt de kloof tussen propaganda en realiteit steeds duidelijker.
Moeilijke opmars
Rusland stuurt kleine groepjes soldaten op pad om Oekraïense posities te infiltreren en snel video’s te maken voordat die weer worden vernietigd. Volgens open-source-informatie en Russische militaire bloggers is de werkelijke vooruitgang veel minder spectaculair. Oekraïense troepen, uitgeput en zwaar in de minderheid, houden nog stand in Pokrovsk, een stad waarvan Rusland weken geleden al beweerde dat ze ingenomen was. De Russische opmars is echt, maar verre van overtuigend of glorieus.
Economisch verval
Rusland stort niet in, maar de spanningen nemen toe. Zowel optimisten als pessimisten verwachten dat volgend jaar het moeilijkste wordt sinds de grootschalige invasie. De olie- en gasinkomsten zijn het afgelopen jaar met 22 procentpunten gedaald. De economische impuls van de enorme militaire uitgaven loopt terug. Het begrotingstekort nadert 3 procent van het bbp – bescheiden naar Europese normen, maar problematisch voor een land dat nauwelijks buitenlandse investeringen ontvangt en niet op internationale markten kan lenen, zegt Alexandra Prokopenko van het Carnegie Russia Eurasia Centre. Om de oorlog te financieren moet de regering binnenlands lenen, wat inflatie kan aanjagen, én de belastingen verhogen.
Het Kremlin besteedt inmiddels de helft van zijn budget aan het leger, het militair-industriële complex, binnenlandse veiligheid en schuldenaflossing. Volgens Prokopenko maakt oorlog de economie weliswaar intensiever, maar ook armer: banen en productie blijven op peil, maar er ontstaan nauwelijks duurzame investeringen of productiviteitsgroei. Materieel gaat verloren, soldaten sterven.
Om de oorlog te financieren, trekt de overheid geld weg bij de bevolking – een duidelijke schending van het informele sociale contract dat Poetin jarenlang met de Russen had.
De hogere belastingen belasten de civiele economie extra, en die kampt al met hoge rentevoeten en arbeidstekorten. Wapenfabrieken draaien op volle toeren, terwijl autofabrikanten juist diensten moeten schrappen. De industriële en militaire sectoren hebben een plafond bereikt. Om de oorlog te financieren, trekt de overheid steeds meer geld weg bij de bevolking – een duidelijke schending van het informele sociale contract dat Poetin jarenlang met de Russen had.
De publieke opinie kantelt
Op een conferentie in oktober van de Weense denktank Re:Russia schetsten experts hoe de economie en de publieke opinie het afgelopen jaar zijn veranderd. Oleg Vjoegin, voormalig onderminister van Financiën, zei dat het Kremlin in het begin van de oorlog de militaire uitgaven kon verhogen, de levensstandaard op peil kon houden en degenen die aan het front zaten financieel kon belonen. Maar dat lukt niet meer zonder pijn: ‘In 2026 zullen de gevolgen onmiskenbaar worden’, aldus Vjoegin.
Russen merken dat nu al. Uit een recente enquête, vertelt socioloog Vladimir Zvonovski uit Samara, blijkt dat drie keer zoveel mensen zeggen dat hun welzijn erop achteruitgaat als dat er verbetering melden. Het pessimisme is op het hoogste niveau sinds het begin van de oorlog.
De grote meerderheid van de Russen zwijgt en concentreert zich op het dagelijks leven, niet op ideologie.
Dat betekent niet dat Poetin vrede zoekt. Maar het verandert wel de omstandigheden waaronder hij de oorlog kan voortzetten. Volgens sociologe Jelena Koneva heeft het aantal harde voorstanders van de oorlog nooit meer dan 25 procent van de bevolking bedragen – hetzelfde geldt voor de actieve tegenstanders. De grote meerderheid zwijgt en concentreert zich op het dagelijks leven, niet op ideologie. In peilingen lijken ze de oorlog te steunen, maar die steun is oppervlakkig, zegt Rusland-expert Sam Greene van het Londense King’s College: ‘Zeggen dat je de oorlog steunt is de beste manier om te voorkomen dat de oorlog je leven binnendringt.’ Het gaat niet om overtuiging, maar om conformisme.
Geen trots, geen hoop
Toch is de perceptie van de meerderheid gekanteld. In mei 2023 dacht de gemiddelde Rus, met 57 procent tegenover 39 procent, dat de meeste mensen in zijn of haar omgeving de oorlog steunden. In oktober 2025 was dat omgeslagen: 55 procent dacht dat zijn sociale kring vooral tegen de oorlog was, of een verdeelde mening had. Onwil om mee te vechten is inmiddels socialer geaccepteerd dan enthousiasme, zegt Kirill Rogov, oprichter van Re:Russia.
Die verandering blijkt nog sterker uit de houding tegenover veteranen van de ‘speciale militaire operatie’. De propaganda portretteert hen als helden, maar volgens een recente peiling van het onafhankelijke Levada-centrum ziet slechts 40 procent van de Russen hen zo. De meerderheid ervaart hen eerder als bedreigend of als slachtoffers. De oorlog, die in januari langer zal duren dan de strijd van Rusland tegen de nazi’s van 1941 tot 1945, wekt noch trots, noch hoop.
In een recent experiment splitsten onderzoekers de respondenten in twee groepen: aan respondenten van de ene groep werd gevraagd wat ze wensten, aan de andere wat ze verwachtten. Van de eerste groep wilde 88 procent dat de oorlog zou eindigen en de aandacht zou verschuiven naar sociale en economische problemen. Maar slechts 47 procent verwachtte dat Poetin dat ook daadwerkelijk zou doen.
Het Kremlin, dat voortdurend eigen peilingen laat uitvoeren, kent deze sentimenten maar al te goed. Het weet ook dat de beëindiging van de oorlog of de verlaging van de militaire uitgaven Rusland economisch niet zomaar zal redden. Doordat de economie afhankelijk is geworden van militaire productie, zal vrede op korte termijn juist nieuwe problemen veroorzaken, inclusief de terugkeer van getraumatiseerde soldaten. In plaats van uitwegen te zoeken, verdubbelt Poetin zijn inzet. Dat vereist steeds meer ideologische controle en steeds hardere repressie.
