Militair lukt het niet, dus probeert Poetin via politieke druk – lees: Donald Trump – het westen van de Donetsk-provincie te annexeren. Voor de Russische president gaat het niet alleen om de symboliek. De strategische fortengordel die Oekraïne er tien jaar geleden begon uit te bouwen, zou een nieuwe uitvalsbasis voor de Russische troepen zijn om verder het binnenland in te trekken. Voor Oekraïne is de opgave van de regio ondenkbaar.
Wat Rusland niet met gevechten kan veroveren, eist Poetin op een presenteerblaadje van Donald Trump, die druk kan uitoefenen op Oekraïne en Amerika’s Europese bondgenoten. Bovenaan Vladimir Poetins verlanglijstje staat het westelijke deel van de provincie Donetsk, dat nog stevig in Oekraïense handen is.
Maar het gaat hem niet enkel om de symboliek. Het echte doel is Oekraïne dwingen om zijn strategisch cruciale fortengordel op te geven: een 50 kilometer lange strook van vier steden en verschillende dorpen die niet alleen Poetins droom van de volledige inlijving van de Donbas dwarsboomt, maar ook de Russische mogelijkheid om andere regio’s te bedreigen.
De bouw van die fortengordel begon toen Oekraïense troepen de vier steden in 2014 terugwonnen van door het Kremlin gesteunde separatistische strijdgroepen. De gordel loopt van Slovjansk en Kramatorsk in het noorden tot Droezjkivka en Kostjantynivka in het zuiden. Andriy Zagorodnyuk, voormalig minister van Defensie en nu voorzitter van de denktank Centre for Defence Strategies, zegt dat er de voorbije tien jaar massaal is geïnvesteerd in militaire infrastructuur en versterkingen. Slovjansk, dat de Russen in 2022 tevergeefs probeerden te veroveren, en Kramatorsk zijn belangrijke logistieke knooppunten voor de Oekraïense strijdkrachten.
Het relatief verstedelijkte gebied, met gebouwen en industriële sites die op zich al een barrière vormen, is versterkt met lagen prikkeldraad, beton, grind en betonnen ‘drakentanden’. Na de val van Bachmoet en het mislukte Oekraïense tegenoffensief in 2023 zijn bijkomende inspanningen geleverd om zowel passieve versterkingen uit te bouwen, zoals bunkers en loopgraven die zich kilometers van front tot achterland uitstrekken, als actieve, zoals mijnenvelden en tankversperringen.
De Russische druk
Ruslands belangrijkste militaire inspanning van het voorbije jaar was de poging om Pokrovsk te veroveren, zo’n 65 kilometer ten zuidwesten van de fortengordel. Ondanks enkele recente terreinwinsten meent het Institute for the Study of War (ISW), een denktank in Washington DC, dat een poging om van daaruit de gordel te omsingelen en in te nemen ‘waarschijnlijk meerdere jaren in beslag zou nemen’. Nico Lange, voormalig kabinetschef op het Duitse ministerie van Defensie, zegt dat het niet alleen jaren zou duren om de fortengordel in te nemen, maar dat dit voor Rusland ook bijzonder veel slachtoffers en middelen zou kosten.
Voor veel Oekraïners zou het opgeven van de fortengordel zonder strijd neerkomen op capitulatie en een verraad van de offers van hun strijdkrachten.
Het verlies van de fortengordel via een deal met Poetin is voor de meeste Oekraïners ondenkbaar. Ten eerste is het idee dat Oekraïne gewoon zijn frontlijn kan terugtrekken en een nieuwe verdediging kan opbouwen, niet realistisch. Zoals Lange benadrukt, zou het aanleggen van nieuwe verdedigingsposities enorm duur en tijdrovend zijn, omdat de topografie elders veel minder gunstig is. Daarnaast wonen er volgens het regionale bestuur nog altijd meer dan 250.000 burgers in de door Oekraïne gecontroleerde delen van Donetsk, onder wie zo’n 18.000 kinderen die, indien ze zouden achterblijven, gevaar lopen om ontvoerd te worden. Hoewel Slovjansk en Kramatorsk vestingsteden zijn, gaat het leven er door en bloeit er een militaire economie.
De grootste vrees, zegt Zagorodnyuk, is dat de infrastructuur van de fortengordel als uitvalsbasis gebruikt zou kunnen worden voor verdere Russische agressie tegen Oekraïne. ‘Elke nederzetting in de nabije regio’s, inclusief Dnipropetrovsk, zou in enorm gevaar verkeren. De Russen weten dat heel goed.’
Het ISW bevestigt: ‘De Oekraïense overgave van het resterende deel van de provincie Donetsk, zou Russische troepen een voordelige positie geven om Dnipropetrovsk binnen te vallen.’ Lange stelt dat een verovering van de fortengordel ‘een operationele route zou openen naar de stad Charkiv en richting de stad Dnipro aan de oevers van de Dnjepr, en zo naar centraal Oekraïne.’
‘Een verovering van de fortengordel zou een operationele route openen naar de stad Charkiv en zo naar centraal Oekraïne.’
Voor veel Oekraïners zou het opgeven van de fortengordel zonder strijd neerkomen op capitulatie en een verraad van de offers van hun strijdkrachten. Weinig mensen geloven dat Rusland zich zou houden aan beloften om de oorlog niet voort te zetten zodra dat in zijn voordeel is.
Ook is het onwaarschijnlijk dat veiligheidsgaranties die afhankelijk zijn van Trumps consistentie en betrouwbaarheid, als voldoende compensatie zullen gelden. Toch, merkt Lange op, zouden zulke garanties veel overtuigender zijn als ze worden gecombineerd met de huidige Oekraïense verdedigingsposities, in plaats van wanneer de fortengordel aan de Russische indringers wordt overhandigd.
