Waarom is Chodorkovski vrijgelaten?

© EPA
Jeroen Zuallaert

Waarom hij vrij komt, begrijpt hij op dit moment zelf geeneens. Toch is de vrijlating van Michaïl Chodorkovski een mijlpaal in de Russische geschiedenis.

Wat een jaar geleden nog volslagen ondenkbaar leek, is vanmorgen gebeurd. Michaïl Chodorkovski, voormalig oliemagnaat, liberaal politicus en de beroemdste gevangene van Rusland, is vrij. Gisteren nog kondigde de Russische president Vladimir Poetin aan dat Chodorkovski gratie zou krijgen. Vandaag werd hij ontslagen uit het beruchte strafkamp Segezja.

Toen hij in oktober 2003 gearresteerd werd, was de ster van Chodorkovski rijzende. Hij was een van de beruchte oligarchen, die na de val van de Sovjetunie op een slinkse manier staatsbedrijven opkochten en in korte tijd multimiljonair werden. Chodorkovski richtte in 1995 olieproducent Yukos op en bouwde het bedrijf in een mum van tijd uit tot een miljardenonderneming. Ondanks de eerder creatieve manier waarop Chodorkovski fortuin had gemaakt, leek hij buiten schot te kunnen blijven, tot hij een grote fout maakte. Hij toonde politieke ambities.

Jacht op oligarchen

In 2003 was de toestand immers volledig veranderd. Werden de oude getrouwen onder het presidentschap van Boris Jeltsin nog vrolijk ongemoeid gelaten, dan maakte zijn opvolger Vladimir Poetin juist jacht op de oligarchen. Hun miljoenen mochten ze doorgaans grotendeels houden, maar hun politieke invloed geraakten ze onverbiddelijk kwijt. Met onophoudelijke controles, inspecties en processen brak Poetin de macht van de ‘rovers’. Dat hij zijn eigen pionnen op die manier naar belangrijke posities loodste, was aangenaam meegenomen.

En toch durfde Chodorkovski het aan de nieuwe orde het hoofd te bieden. Eerst hielp hij de liberale oppositiepartijen met financiële steun, en vervolgens kondigde hij aan zelf in de politiek te willen stappen, en een gooi te willen doen naar het presidentschap. De aanklachten lieten niet lang op zich wachten. Grootschalige belastingontduiking, fraude, diefstal, valsheid in geschrifte: xxx. Hij wordt tijdens een tussenlanding in Novosibirsk door een eskader van twintig FSB-agenten van zijn vliegtuig geplukt. In 2005 wordt hij een eerste keer veroordeeld, en in 2010 wordt zijn celstraf (voor de zekerheid) nog eens verlengd.

Vrij

En nu is Chodorkovski dus vrij. Hij zou in augustus 2014 sowieso vrijkomen, maar kennelijk heeft Vladimir Poetin daarover anders beslist. Samen met een duizendtal andere gevangenen krijgt Chodorkovski amnestie. Volgens experts kadert de amnestiewet in een heus pr-initiatief, waarmee Poetin het internationale blazoen van zijn land wilt oppoetsen. Met de wetgeving zouden vooral de in het Westen bekende gevangenen vrijkomen, zoals Chodorkovski, de bandleden van Pussy Riot en de van hooliganisme betichte Greenpeace-activisten (de zogenaamde Arctic 30). Met de Olympische Winterspelen van Sotsji voor de deur is goede reclame altijd meegenomen.

Belangrijker dan de zogenaamde pr-stunt is de vaststelling dat Vladimir Poetin zijn oude rivaal kennelijk niet meer als een bedreiging beschouwt. Politieke en rechterlijke macht zijn in de Russische Federatie innig met elkaar verstrengeld. Als Chodorkovski vandaag vrijkomt, is dat met de expliciete goedkeuring van Vladimir Vladimirovitsj. De beeldspraak waarvan een bepaalde Belgische staatssecretaris gruwde, vervult de Russische president van trots: Vladimir Poetin is een Romeinse keizer die naar eigen goeddunken de duim opsteekt.

Biografie

De vraag is of Poetin zich niet misrekent. Want hoewel Chodorkovski in de cel het grootste deel van zijn fortuin is kwijtgeraakt, is de oligarch van weleer nog steeds strijdvaardig. Zo schreef hij in de gevangenis een biografie, die zijn vrouw in stukjes de cel uitsmokkelde.

Een maand geleden publiceerde hij nog een strijdvaardig opiniestuk in The International New York Times, waarin hij de huidige armoedige toestand van zijn land aan de kaak stelde en zijn weerstand tegen het systeem-Poetin bevestigde. Chodorkovski heeft ook altijd aangekondigd dat hij zijn vaderland niet zal ontvluchten, zoals zoveel oligarchen hem hebben voorgedaan.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content