Donald Trump komt steeds dichter bij een aanval op Iran. De Amerikaanse president eist de ‘onvoorwaardelijke overgave’ van het geestelijke regime. Werkt zijn dwangdiplomatie dit keer wel? En krijgt hij zijn MAGA-aanhang mee?
De oorlog tussen Israël en Iran is tot dusver het meest prangende buitenlandse beleidsdilemma van Donald Trumps turbulente tweede ambtstermijn. Moeten de Verenigde Staten zich aansluiten bij de aanvallen van Israël op de Islamitische Republiek?
De inzet is enorm, de gevolgen van militaire actie zijn volledig onvoorspelbaar, en de politieke beweging van de president is verdeeld. Toch laat de president nu doorschemeren dat hij Israël mogelijk zal helpen om de nucleaire installaties van Iran te vernietigen.
Op 17 juni waarschuwde hij dat ‘ons geduld opraakt’ en eiste hij een ‘onvoorwaardelijke overgave’. Vervolgens kwam hij bijeen met zijn nationaleveiligheidsadviseurs in de Situation Room. Er is een militaire opbouw aan de gang. Volgens ingewijden zal Amerika binnen enkele uren in staat zijn om Iran aan te vallen.
Het vliegdekschip USS Nimitz is onderweg naar de Golf met een gevechtsgroep, waarmee het aantal Amerikaanse carriers in de regio wordt verdubbeld. Volgens websites die vliegtuigbewegingen volgen, is er een ‘grote stroom’ van Amerikaanse tankvliegtuigen op weg naar het Midden-Oosten.
Winnend team
Trump voelt zich aangetrokken tot succes, en Israël heeft de wind mee: het nucleaire waakhondagentschap IAEA heeft net bevestigd dat ondergrondse verrijkingsinstallaties bij Natanz, een nucleaire site, schade hebben opgelopen. Het aantal Iraanse aanvallen op Israël neemt af. ‘Trump overweegt serieus om in te grijpen. Het lijkt erop dat Israël aan de winnende hand is. En Trump sluit zich graag aan bij het winnende team’, zegt Dana Stroul van het Washington Institute for Near East Policy.
De economische gevolgen – waarschijnlijk een belangrijk aandachtspunt voor Trump – zijn tot dusver beperkt gebleven. Twee olietankers zijn met elkaar in botsing gekomen in de Straat van Hormuz, Iraanse boten zijn daar actief, en Qatar heeft schepen met gas verzocht om de zeestraat te mijden. Ondanks die verstoringen blijft de olieprijs onder de 80 dollar per vat en ligt de benzineprijs in Amerika nog rond de 3 dollar per gallon (1 gallon = ongeveer 3,78541 liter).
‘Als het regime in Iran valt door Israël, zal de wereld onveiliger worden’
‘Vertrouw Trump’
De sceptici binnen zijn regering zijn stil geworden. Neo-isolationisten zoals vicepresident JD Vance beschouwen het Midden-Oosten als een moeras. Prioriteitsdenkers zoals onderminister van Defensiebeleid Elbridge Colby willen zich op China richten (Colby heeft zich verzet tegen de herpositionering van troepen naar het Midden-Oosten). Maar voorlopig spreken ze met gedempte stem of stemmen ze zelfs voorzichtig in met een militaire actie.
Op 17 juni zei Vance: ‘Mensen hebben gelijk dat ze bezorgd zijn over buitenlandse verwikkelingen na 25 jaar idiote buitenlandpolitiek. Maar ik geloof dat de president op dit vlak enig vertrouwen heeft verdiend.’
Trumps positie over Iran is in veel opzichten vertrouwd: hij dreigt met enorme vergeldingen en eist enorme concessies. Eén duidelijke dreiging is de inzet van Amerika’s bunkerbom, de 13.600 kilo zware massive ordnance penetrator of GBU-57, afgeworpen vanaf een B-2 bommenwerper, om de nucleaire faciliteit van Iran in Fordow te vernietigen. Die ligt ondergronds en valt buiten het bereik van de Israëlische luchtmacht.
Hoe Amerika de oorlog tussen Israël en Iran kan beëindigen: 3 mogelijke scenario’s
‘Een echt einde’
De concessie die Trump nu eist van Iran is feitelijk de volledige ontmanteling van het uraniumverrijkingsprogramma op Iraanse bodem, en mogelijk ook beperkingen op hun raketten en steun aan milities. Trump zegt dat hij ‘een einde wil, een echt einde, geen staakt-het-vuren, maar een écht einde’ en een ‘volledige overgave’ van Iran. Tot nu toe heeft hij regimeverandering ondergeschikt gemaakt. Zo verklaarde hij dat het niet zijn bedoeling is om ayatollah Ali Khamenei, de opperste leider, te doden – ‘althans voorlopig niet’.
Trumps dwangdiplomatie is bijzonder ongeschikt voor een dynamische conventionele oorlog tussen hardnekkige vijanden.
Het gevaar voor Trump is dat zijn dwangdiplomatie, die elders weinig succes heeft gehad, bijzonder ongeschikt is voor een dynamische conventionele oorlog tussen hardnekkige vijanden. Volgens zijn defensieminister is het ‘onze taak om sterk te zijn… in de zoektocht naar een vredesakkoord’. Het probleem is dat de Iraanse leiders nooit eisen voor ‘nulverrijking’ hebben geaccepteerd, oftewel de mogelijkheid opgeven om splijtbaar materiaal te concentreren voor kernreactoren en atoombommen.
Om hun nucleaire programma te laten varen, zouden ze Amerikaanse en Israëlische beloftes moeten geloven dat hun regime daarna nooit meer zal worden aangevallen, iets wat in de praktijk bijzonder onwaarschijnlijk is. Volgens Ali Vaez van de denktank International Crisis Group denkt het regime in Teheran dat een overgave aan Amerika gevaarlijker is dan Israëlische bombardementen.
Vreedzame machtsoverdracht?
Er zijn enkele scenario’s waarin Trump als winnaar uit de bus kan komen. Zijn dreigementen zouden tegen alle verwachtingen in kunnen leiden tot een plotselinge concessie van Iran. Een geconcentreerde Amerikaanse aanval op Fordow zou het nucleaire programma van Iran aanzienlijk kunnen terugdringen zonder de oorlog te doen escaleren. Een vreedzame machtsoverdracht in Iran is niet uitgesloten.
Maar er zijn ook veel verontrustende scenario’s. Iran zou met een intact regime kunnen achterblijven dat vastberadener is dan ooit om in het geheim een bom te ontwikkelen. Het zou kunnen terugslaan tegen Amerikaanse troepen in de regio, terreur zaaien en de Straat van Hormuz afsluiten. Een regionale oorlog of het ineenstorten van het regime zou een chaos veroorzaken die de grenzen overstijgt.
Binnen de MAGA-beweging heerst grote onrust: aanhangers vrezen opnieuw een ‘eindeloze oorlog’. Tucker Carlson, een mediafiguur aan de rechterzijde, zei dat de politieke coalitie van de president door de chaos in het Midden-Oosten ‘uit elkaar dreigt te spatten’.
Voor Trump zijn er geen gemakkelijke beslissingen als het over Iran gaat.
