Of Tokio 2020 dit jaar wel doorgaat, is nog niet helemaal zeker. Duidelijk is wel dat het dan de duurste olympiade aller tijden zal worden.
Een jaar flikkerde ze in een museum – eerst in een opslagruimte, daarna in een vitrinekast – maar op 25 maart begint de olympische vlam eindelijk haar tocht door Japan. Wegens corona wordt het niet de blijde intrede die de fakkelreis onder normale omstandigheden is. De sobere tocht start in Fukushima, tien jaar na de tsunami en de kernramp. Vervolgens doorkruist de vlam alle Japanse prefecturen. Langs het parcours is juichen of roepen verboden. Toeschouwers mogen hun enthousiasme tonen door te klappen. Om een volkstoeloop te vermijden, blijft het traject tot het laatste moment geheim. Fakkeldragers hoeven geen mondmasker te dragen. Een protocol treedt in werking zodra een van hen besmet blijkt. Hopelijk overkomt het Kane Tanaka niet. De oudste vrouw ter wereld is 118, en zal enkele stapjes zetten met de fakkel.
Volgens opiniepeilingen wil 80 procent van de Japanners dat de Spelen worden uitgesteld of zelfs geschrapt.
Een jaar geleden, net voor de vlam zou vertrekken, werd Tokio 2020 uitgesteld. Of de Olympische Spelen dit jaar wel zullen doorgaan, is veel minder zeker dan de organisatie laat uitschijnen, maar met het verstrijken van de tijd groeit de hoop. Bronnen bij het Olympisch Comité beschouwen de fakkeltocht als officieuze deadline: vertrekt de vlam, dan staat het licht op groen. De Japanse Marc Van Ranst vindt het een slecht idee. ‘Vandaag is de situatie gevaarlijker dan vorig jaar’, zegt Kentaro Iwata, professor infectieziekten aan de universiteit van Kobe en Japans vaakst opgevoerde corona-expert. ‘Als je het risico in 2020 te groot vond, waarom zou je dan nu wél Olympische Spelen organiseren?’
Al sinds het begin van de pandemie plaatst hij vraagtekens bij de levensvatbaarheid van Spelen tijdens een gezondheidscrisis. De Japanse coronacijfers vallen vanuit westers perspectief nochtans mee. 8335 Japanners zijn al aan corona gestorven, op een bevolking van 126 miljoen. Rond de jaarwisseling steeg het aantal besmettingen, wat meteen paniek veroorzaakte, al praten we over statistieken die in België zouden volstaan om het ‘rijk der vrijheid’ te laten beginnen. Tokio was het zwaarst getroffen, maar bouwt de coronamaatregelen alweer af. Vandaag telt de Japanse hoofdstad gemiddeld 290 besmettingen per dag.
Gat in de kas
Volgens opiniepeilingen wil 80 procent van de Japanners dat de Olympische Spelen worden uitgesteld of zelfs geschrapt. Dat ligt niet in de eerste plaats aan corona. De Japanners zwoeren dat het hen niet zou overkomen, maar ook bij deze Spelen is het budget ontspoord. Tokio 2020 wordt zelfs de duurste olympiade aller tijden. Het officiële prijskaartje is opgelopen tot 12,9 miljard euro, maar overheidsrapporten schatten de werkelijke kosten dubbel zo hoog. Het hangt ervan af welke infrastructuurwerken je meetelt. De oorspronkelijke begroting blijkt onrealistisch of zelfs leugenachtig, en de Japanners voelen zich bedrogen.
Corona doet de rekening nog oplopen, en nu er wellicht geen buitenlandse toeschouwers afreizen, groeit het gat in de kas. Een veeg teken is dat het organisatiecomité de afwezigheid van buitenlandse supporters, toch een domper op de feestvreugde, lijkt te verkopen als een besparing: minder kosten voor hospitality en pr. De naam Tokio 2020 blijft trouwens behouden wegens de al gefabriceerde merchandising. Dat Japan al een bom geld in de Spelen stak, vindt Iwata geen argument. ‘Is dat niet de redenering van een gokverslaafde? Die verliest geld maar blijft doorgaan met inzetten, in de hoop ooit zijn verlies goed te maken.’
Vaccins uit de EU
Premier Yoshihide Suga hoort het niet graag. Zijn populariteit is in vrije val. Dat Suga onpopulaire Spelen moet zien te verkopen aan een onwillig publiek helpt niet, en in oktober zijn er parlementsverkiezingen. Suga paaide de publieke opinie met de belofte dat de hele Japanse bevolking ingeënt is voor de openingsceremonie van 23 juli. Officieel staat die belofte nog overeind, al gelooft niemand dat het lukt. Op 5 maart waren amper 46.500 spuiten gezet. Voor nieuwe medicijnen eist Japan eigen klinische proeven, op Japanse bodem, met Japanse proefpersonen. Enkel het Pfizer-vaccin verkreeg al goedkeuring, de onderzoeken van Moderna en AstraZeneca lopen nog. Japanners zijn sowieso niet happig op vaccins. Bovendien vreest men, en dat wordt momenteel druk besproken in de Japanse kranten, dat bestelde vaccins zullen worden tegengehouden aan de Europese grens. Sinds de leveringsproblemen bij Europa’s eigen bestellingen, besliste de EU dat de uitvoer van vaccins eventueel kan worden opgeschort.
Van de vele redenen waarom Japan doorzet met de Spelen van Tokio is er één die zelden openlijk wordt besproken: China.
Ook voor het Internationaal Olympisch Comité worden vaccins een hoofdpijndossier. Olympische atleten wordt ‘sterk aangeraden’ om zich te laten inenten, al is het niet verplicht. De Japanners zouden het liever anders zien. Dat duwt het IOC naar een discussie die men graag wil vermijden. De Jamaicaanse sprinter Yohan Blake liet bijvoorbeeld weten dat hij liever thuisblijft dan dat hij zich laat vaccineren. Trekt de viervoudige medaillewinnaar naar de rechter, dan kan hij wellicht ook zonder inenting deelnemen. In grote delen van de wereld is men hoe dan ook nog lang niet aan vaccineren toe. Dat dreigt het eerlijke speelveld te ondergraven. Landen zoals China en Rusland, maar ook Hongarije, Servië en Israël hebben hun atleten allang ingeënt.
Ook Team Belgium vroeg vijfhonderd vaccins aan, om de prik net na de risicopatiënten te krijgen, maar de Taskforce Vaccinatie wil er niet van weten. Belgische olympiërs schuiven aan bij de rest van de algemene bevolking. 23 juli, de opening van de Spelen, komt wel heel dichtbij. De medische dienst van het Belgisch Olympisch Comité is er bezorgd om. Een inenting betekent mogelijk een tot twee dagen lichamelijke last, iets wat olympiërs zo kort bij de Spelen zich niet kunnen permitteren. Een besmetting is nog veel schadelijker, en opvallend veel Belgische atleten raakten besmet: in januari telde het BOIC 33 gevallen op 150 mogelijke olympiërs. Medaillekandidaten zoals Nafi Thiam en Nina Derwael liepen het virus op. Besmette atleten riskeren een prestatieverlies van dertig procent, en dat tot twaalf weken na een positieve test, zeggen de dokters van het BOIC.
‘Betere feestjes’
Waarom zou Japan de Olympische Spelen onder dat slechte gesternte laten doorgaan? Een commentaarstuk in The Japan Times van begin maart werpt licht op de zaak. ‘Van de vele redenen waarom Japan doorzet met de Spelen van Tokio is er één die zelden openlijk wordt besproken: China. Het is onze grootste handelspartner en tegelijk de grootste bedreiging voor onze veiligheid. (…) Hoewel Japan niet langer kan concurreren met China in termen van economische omvang of militaire macht, zouden we er in normale tijden op zijn minst wel in slagen om betere feestjes te geven.’
In februari 2022 organiseert Peking de Winterspelen. Die vinden hoe dan ook plaats, benadrukte president Xi Jinping, toen hij in januari de olympische site bezocht. ‘Het wordt een spectaculair, uniek, extravagant evenement’, toeterde Xi. Japan dat afzegt, terwijl de rivaal enkele maanden later grote sier maakt? Die vernedering zullen de Japanners niet slikken.
