Na zijn top met Vladimir Poetin in Alaska ontvangt Donald Trump vandaag de Oekraïense president Volodymyr Zelensky in Washington. Hoewel er uit de gesprekken met Poetin geen groot akkoord kwam, neemt de ongerustheid in Kiev en Europa toe. Er wordt gevreesd dat Trump steeds meer meegaat in de Russische visie van een ‘alomvattende vrede’, wat neerkomt op nieuwe territoriale concessies die voor Oekraïne onaanvaardbaar zijn.
Het tijdsverschil maakte dat de meeste Oekraïners pas zaterdagochtend hoorden hoe de top in Alaska was verlopen. Hun eerste reactie was opluchting, maar inmiddels vrezen ze wat er komen gaat. Die eerste opluchting was begrijpelijk: het gevreesde grote akkoord tussen Donald Trump en Vladimir Poetin was uitgebleven. De eerste berichten wezen erop dat de gesprekken op de Amerikaanse legerbasis in Anchorage voortijdig waren afgebroken en geen duidelijk resultaat hadden opgeleverd. ‘Ramp afgewend: Trump heeft ons niet verkocht’, zei een parlementslid meteen na de top.
Maar nu de schaarse details steeds meer lijken te wijzen op nieuwe eisen die voor Oekraïne onaanvaardbaar zijn, maakt het vertrouwen plaats voor onrust – niet in het minst over de geplande ontmoeting tussen Trump en president Volodymyr Zelensky, vandaag in het Witte Huis.
Alles of niets
Al vanaf het begin van de top afgelopen vrijdag waren er alarmsignalen. De rode loper die door Amerikaanse soldaten voor Poetins presidentiële vliegtuig was uitgerold. Trump die bij Poetins aankomst applaudisseerde. Het loutere feit dat er een top plaatsvond vóór een staakt-het-vuren was overeengekomen – ondanks Trumps eerdere stoere taal om het tegenovergestelde te bekomen, eerst wapenstilstand, dan een akkoord.
Hoe Rusland leerde met Donald Trump om te gaan
Oekraïense functionarissen benadrukken dat de onderhandelingen constructief kan zijn, en verwijzen naar Europese uitspraken over Amerikaanse veiligheidsgaranties voor Oekraïne. ‘Er wordt geprobeerd ergens te komen’, zei iemand. Maar stilletjes vrezen ze dat de Amerikaanse president zojuist het einde van de oorlog heeft laten herschrijven volgens Russische voorwaarden.
Stilletjes vreest Kiev dat Donald Trump zojuist het einde van de oorlog heeft laten herschrijven volgens Russische voorwaarden.
Het meest opvallende verschil is de nieuwe aanvaarding van Poetins voorkeursvolgorde. De kans op een volledig staakt-het-vuren als eerste stap is bij deze verkeken, alsook de zware sancties die Trump ooit had beloofd indien Poetin daar niet mee zou instemmen. Zaterdag herhaalde Serhiy Leshchenko, adviseur in het Oekraïense presidentieel kantoor, de Oekraïense positie: eerst een staakt-het-vuren, pas daarna een algemeen akkoord om het conflict te bevriezen of te beëindigen. Trump koos echter abrupt de kant van Poetin en stelt nu dat het onmiddellijke doel een alomvattende vrede moet zijn. Dat alles-of-nietsscenario kan gemakkelijk worden gesaboteerd door kwaadwilligen – of gebruikt om maximale concessies af te dwingen. Europese leiders overlegden gisteren tijdens een videoconferentie over hun antwoord en standpunt in de zaak.
‘Broederlijke relaties’
Oekraïense veiligheidsbronnen vrezen wat zo’n ‘alomvattende vrede’ in de praktijk inhoudt. Voor Poetin lijkt het nog steeds te betekenen dat de ‘oorzaken’ van de oorlog worden weggenomen, een visie die hij al in 2021 uiteenzette in een strijdlustig essay ter rechtvaardiging van de invasie: hij verzette zich tegen de oostwaartse uitbreiding van de NAVO sinds de val van de Muur en tegen de onafhankelijkheid van Oekraïne. In dat essay sprak Poetin over Oekraïne en Rusland als ‘één volk’. Afgelopen vrijdag temperde hij zijn toon enigszins door te verwijzen naar ‘broederlijke’ relaties, maar dat is voor de meeste Oekraïners nogal abstract, drieënhalf jaar na een brute invasie die leidde tot honderdduizenden doden en miljoenen vluchtelingen.
‘Onder Poetins betovering is Trump een verlamde politicus.’
Trump begreep mogelijk de intentie van Poetin, maar ging er niet tegenin. ‘Voor Poetin betekent een alomvattende vrede dat wij moeten veranderen’, klaagt een Oekraïense bron. ‘En nu lijken de Amerikanen mee te gaan, bewust of niet.’ Roman Bezsmertny, voormalig Oekraïens diplomaat, zegt dat Poetin de spot drijft met de Amerikaanse president en diens verlangen naar een Nobelprijs voor de Vrede. ‘Dit is geen tragedie voor Oekraïne. Het is een tragedie voor Amerika en voor de wereld. Onder Poetins betovering is Trump een verlamde politicus.’
Nieuwe territoriale eisen
In juli hadden geheime contacten tussen Oekraïne en Rusland de landen dichter bij een akkoord gebracht over een staakt-het-vuren. Maar daaropvolgende gesprekken tussen Poetin en Steve Witkoff, een vertrouweling van Trump uit zijn vastgoedperiode, brachten een reeks onmogelijke nieuwe territoriale eisen voor Oekraïne.
Joris Van Bladel, expert van het Russische leger: ‘Het poetinisme kan niet zonder oorlog’
Op de top eiste Poetin opnieuw dat Oekraïne zich zou terugtrekken uit de delen van de provincies Loehansk en Donetsk die het nog in handen heeft – de zwaarst versterkte delen van het front. Zo zou Poetin een veel betere uitgangspositie krijgen voor een nieuwe aanval, mocht hij dat ooit willen. In ruil bood hij aan om kleine stukjes bezet gebied in de provincies Soemy en Charkiv terug te geven, en de huidige linies in Zaporizja en Cherson te bevriezen.
Een Oekraïense inlichtingenofficier zegt dat de Amerikanen ‘ongelooflijk agressief’ zijn in hun druk om Oekraïne meer land te laten opgeven.
Na jaren van oorlog is de veerkracht van de Oekraïense bevolking uitgeput, terwijl Rusland blijft profiteren van zijn overmacht in manschappen en materieel. Niet verrassend tonen opiniepeilingen een duidelijke verschuiving naar pragmatisme rond concessies voor vrede. Een meerderheid is nu bereid het de facto verlies van reeds bezette gebieden te erkennen in ruil voor echte veiligheidsgaranties uit het Westen. Maar nog altijd is er een overweldigende meerderheid tegen verdere territoriale concessies aan Rusland. Volgens Anton Hrushetskyi, directeur van het Kiev Internationaal Instituut voor Sociologie (KIIS), is minder dan een op de vijf bereid om de landruil te aanvaarden waar Trump op zou aansturen.
Een Oekraïense inlichtingenofficier zegt dat de Amerikanen ‘ongelooflijk agressief’ zijn in hun druk om Oekraïne meer land te laten opgeven. Het Russische belang is duidelijk, zegt hij: ‘Ze willen het pakket maximaliseren dat ze in ruil krijgen – van sanctieverlichting tot de teruggave van in beslag genomen tegoeden, tot de heropening van energiemarkten.’ Veel minder duidelijk is waarom de regering-Trump zo hard duwt om de Russische belangen te bevorderen.
Vooruitblik
Ondanks de tegenwind lijkt Trump vastbesloten om zijn snelle vrede door te drukken. Volgens The Economist zou er al tegen het einde van volgende week een driehoeksontmoeting kunnen komen tussen Trump, Poetin en Zelensky. Voorafgaand daaraan wordt Zelensky vandaag dus in Washington verwacht, voor zijn eerste bezoek sinds zijn vernedering in februari. Europese leiders zullen hem vergezellen als teken van steun. Maar sommige elementen lijken onheilspellend veel op zijn vorige bezoek. In de logica van Poetin lijkt Trump zich al voor te bereiden om Oekraïne de schuld te geven mocht zijn plan mislukken, zo vrezen de Oekraïners. ‘Maak een deal’, adviseerde hij Zelensky via Fox News. ‘Rusland is een heel grote macht. You’re not.’
Trump heeft Rusland al meer gegeven dan het ooit durfde te dromen
