Vragen bij de verrassende verkiezingsuitslag in Congo

Felix Tshisekedi © Belga Image

Er komen heel wat reacties van ongeloof op de door de Congolese kiescommissie (Ceni) bekendgemaakte uitslag van de presidentsverkiezingen. Die zijn volgens Ceni verrassend gewonnen door oppositiekandidaat Felix Tshisekedi, maar er zijn vermoedens dat daar meer achter zit. Bij geweld na de bekendmaking zijn al zeker vier doden gevallen.

Tshisekedi is uitgeroepen tot winnaar met 38,57 procent van de stemmen. De tweede oppositiekandidaat Martin Fayulu behaalde 34,8 procent.

De Cenco herhaalt donderdag dat de uitslag ‘niet overeen komt’ met de gegevens van de Kerk. ‘We stellen vast dat de resultaten van de presidentsverkiezing zoals door de Céni gepubliceerd, niet overeenkomen met de gegevens die onze waarnemersmissie heeft verzameld aan de stem- en de telkantoren’, aldus Donatien Nshole, woordvoerder van de Congolese bisschoppenconferentie.

De invloedrijke bisschoppenconferentie zei ook nu niet wie ze denkt de verkiezingen te hebben gewonnen, maar algemeen wordt aangenomen dat het om Fayulu gaat. ‘We nemen akte van de publicatie van de voorlopige resultaten van de presidentsverkiezing die voor het eerst in de geschiedenis van ons land de weg opent naar een wissel aan de top’, klinkt het nog. De Cenco had een missie met ongeveer 40.000 waarnemers ontplooid tijdens de verkiezingen.

Duidelijkheid

De Franse regering oordeelt dat het resultaat van de Congolese presidentsverkiezingen ‘niet in overeenstemming’ is met de verwachtingen. ‘De bisschoppenconferentie van Congo heeft controles uitgevoerd en resultaten aangekondigd die helemaal anders zijn,’ zei minister van Buitenlandse Zaken Jean-Yves Le Drian aan CNews.

Parijs roept op tot duidelijkheid. ‘We moeten onze kalmte bewaren, confrontaties vermijden en er moet duidelijkheid komen over die resultaten, die omgekeerd zijn aan wat we verwachtten’, aldus de Franse minister. Hij herhaalde dat Fayulu ‘a priori’ op kop stond bij de verkiezingen.

Ook de Verenigde Staten eisen ‘verduidelijking’ rond de presidentsverkiezingen. ‘We vragen alle partijen om kalm te blijven bij de voortzetting van het electorale proces. We verwachten nog verduidelijking over een aantal vragen die tijdens de stembusslag zijn ontstaan’, luidt het in een persbericht.

Onze minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR) drukte zich op de RTBF voorzichtiger uit. Hij verklaarde begrip te hebben voor de bezorgdheid die op verschillende plaatsen al wordt geuit.

‘Waar we nu op wachten, is de reactie van de Congolezen zelf, net als die van de waarnemers die de kans hebben gehad om te zien hoe de verkiezingen zijn verlopen,’ zegt minister Reynders. ‘We hebben gevraagd dat de resultaten zouden worden gepubliceerd. De kiescommissie heeft een voorlopige publicatie gedaan, dat toont dat er vandaag sprake is van een evolutie in het debat en in het land, in elk geval met de verkiezing van een tegenstander van de kandidaat van het regime, maar het is een proces dat chaotisch is verlopen,’ ging de vicepremier voort.

De minister gaf nog aan dat hij kennis zou nemen van de bezorgdheid die wordt geuit en dat hij vervolgens zou reageren rond de tafel van de VN-Veiligheidsraad.

Reactie regering

De regerende coalitie in Congo laat enkel weten akte te hebben genomen van het voorlopige verkiezingsresultaat. Kinshasa behoudt zich wel het recht voor in beroep te gaan.

‘We zijn ontgoocheld door de slechte score die ons is toegeschreven, maar we nemen akte van de voorlopige proclamatie die de nationale onafhankelijke kiescommissie (Céni) heeft gedaan. Indien van toepassing, zullen we bekijken hoe we beroep indienen via de legale wegen’, aldus Lambert Mende, woordvoerder van de regeringscoalitie die de kandidaat Emmanuel Ramazani Shadary steunt.

Martin Fayulu
Martin Fayulu© Belga Image
Emmanuel Ramazani Shadary
Emmanuel Ramazani Shadary© Belga Image

Speculaties

Door oppositieleider Tshisekedi te laten verkiezen als Congolees president, heeft het kamp van ontslagnemend president Joseph Kabila een extra reden om de verkiezing te laten annuleren door het Grondwettelijk Hof, bijvoorbeeld vanwege het gesjoemel van Tshisekedi rond zijn diploma. Dat zegt onafhankelijk Congo-expert Kris Berwouts. De afgelopen dagen was bekendgeraakt dat er een deal in de maak was tussen het kamp van Tshisekedi en dat van Kabila.

‘Kabila heeft de verkiezingen eerst zo lang mogelijk uitgesteld, en als dat niet meer mogelijk was wilde hij zoveel mogelijk de controle behouden door zelf een opvolger aan te duiden. Het was de bedoeling om Shadary uit te roepen als winnaar, maar zijn score was zo laag, dat de tweede optie een deal was met Tshisekedi’, aldus Berwouts.

Volgens de expert moeten we in eerste instantie de reacties in binnen- en buitenland afwachten, aangezien veel mensen verbaasd gaan opkijken. Het is belangrijk dat de bisschoppen gedetailleerde resultaten op tafel neggen. Daarnaast is het afwachten hoe de mensen op straat gaan reageren, net als de partijkaders binnen de meerderheidspartij, met inbegrip van het leger.

‘De kandidaat voor de meerderheid werd door een heel kleine groep gekozen. De vraag is wat de mensen gaan doen die hun eigen ambities opzij hebben gezet voor Shadary. Dit gaat zwaar wegen op de cohesie binnen de partij, of wat daar nog van overblijft’, zegt Berwouts.

Het wordt ook uitkijken naar hoe de internationale gemeenschap reageert, en in het bijzonder de Afrikaanse landen. SADC, de economische vereniging van zuidelijke Afrikaanse landen, had voor de verkiezingen al opgeroepen om de keuze van de kiezer te respecteren.

‘De Afrikaanse landen zijn ongerust dat de instabiliteit in Congo een invloed zal hebben op hun eigen economische ontwikkeling. Zij zijn druk beginnen zetten nadat bleek dat Kabila er niet is in geslaagd om de stabiliteit te verzekeren. De vraag is nu of zij de resultaten geruststellend vinden, of of ze druk zullen blijven zetten.’

Berwouts wijst er nog dat Tshisekedi al een tijdje onder druk staat omdat zijn diploma dat hij in België behaalde, ongeldig zou zijn. ‘Eergisteren werden de officiële documenten die dat bewijzen op tafel gelegd. Daardoor kan hij nog steeds gediskwalificeerd worden, en kan gekozen worden om de verkiezingen te annuleren’, zegt hij. Het is het Grondwettelijk Hof dat daarover moet beslissen, en de grote meerderheid van de rechters zijn getrouwen van Kabila.

Volgens Berwouts was een annulatie door dat diploma van in het begin een duidelijke optie voor mocht Tshisekedi toch winnen. Als dat gebeurt moeten er nieuwe verkiezingen worden georganiseerd, en blijft Kabila tot dan aan de macht. ‘En ook het feit dat de verkiezingen in drie regio’s niet konden plaatsvinden, is voldoende voor het Grondwettelijk Hof om de verkiezing te annuleren.’

Doden

Fayulu verwerpt het verkiezingsresultaat en spreekt van een ‘electorale staatsgreep’. Aanhangers van Fayulu hebben intussen in Kisangani, in het noordoosten van Congo, gemanifesteerd. Getuigen berichtten dat de politie traangas gebruikte en in de lucht schoot om de manifestaties in drie van de vijf gemeenten van Kisangani uiteen te jagen.

Volgens een correspondent van AFP liggen de straten bezaaid met stenen en zijn banden en marktkramen in brand gestoken. ‘Ze hebben ons de overwinning gestolen’, riep een twintiger. Volgens kolonel Guy Diabongo hebben agenten van de politie ‘jongeren aangetroffen die de woning van het hoofd van de lokale afdeling van de Céni in brand staken. We kwamen tijdig aan om hen uiteen te jagen.’

Bij protesten in de zuidwestelijke stad Kikwit zijn zeker vier doden gevallen. Het gaat om twee politieagenten en twee burgers, volgens Dieudonné Mutepeke, hoofd van de politie in Kikwit.

Eerder op de dag meldde RFI-jorunaliste Sonia Rolley, op basis van een bron bij de veiligheidsdiensten, ook al dat in Kikwit zes doden en ook gewonden gevallen zijn. Het zou onder meer gaan om een journalist die ervan beschuldigd wordt nauwe banden te hebben met de coalitie die presidentstkandidaat Martin Fayulu steunt.

Nog in Kikwit werden vier gebouwen van de politie vernield, twee Transco-bussen brandden uit. Kikwit geldt als een bolwerk van Fayulu

De doden vielen bij ‘een operatie om de openbare orde te herstellen’, aldus Mutepeke. Hij maakt ook melding van tien gewonden.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content