In juni moeten de NAVO-lidstaten het eens raken over een nieuwe uitgavennorm voor defensie. De Europese landen zullen flink hun best mogen doen om Donald Trump gunstig te stemmen. ‘Zijn cijfers zijn compleet uit de lucht gegrepen.’
In juni vindt een belangrijke NAVO-top plaats in Den Haag. Het is de eerste keer dat de Amerikaanse president Donald Trump, die zelf aanwezig zal zijn, en de Europese bondgenoten elkaar in de ogen zullen kijken voor enkele moeilijke discussies.
Trump wil al langer dat Europese landen veel meer bijdragen aan het militaire bondgenootschap, maar heeft ondertussen ook duidelijk gemaakt dat men eigenlijk niet al te veel meer hoeft te rekenen op de Verenigde Staten.
Die mix zorgt ervoor dat politici in Europese hoofdsteden al maanden koortsachtig op zoek zijn naar meer geld voor defensie: omdat Trump het zo wil, maar ook omdat de VS niet meer te vertrouwen zijn.
Het vooruitzicht van de top in Den Haag volstond al voor de regering-De Wever om het regeerakkoord open te breken en de uitgaven voor defensie te versnellen. Nog dit jaar zal België twee procent van het bbp aan het leger uitgeven.
‘Maar de regering weet zelf ook wel dat dit niet voldoende zal zijn’, oordeelt Michelle Haas, defensiespecialist aan de UGent. ‘Het wordt nog knap lastig om die twee procent structureel gefinancierd te krijgen in de begroting, maar voor het einde van de regeerperiode zal er meer geld gevonden moeten worden.’
Maar hoeveel is genoeg?
Donald Trump zelf houdt het al een hele tijd op vijf procent. Dat zou voor ons land meer dan een verdubbeling betekenen, oftewel zo’n 30 miljard euro. Matthew Whitaker, de Amerikaanse vertegenwoordiger bij de NAVO, maakte het deze week al duidelijk aan de Europese lidstaten: het moet en zal vijf procent zijn. Het kind zou ook al een naam hebben: de Hague Defense Pledge, de defensiebelofte van Den Haag.
‘De Verenigde Staten komen zelf niet eens aan vijf procent en zijn ook niet van plan om dat percentage te halen.’
De secretaris-generaal van de NAVO, voormalig Nederlands premier Mark Rutte, voert ook al even campagne voor dat percentage, maar met een kleine nuance erbij: misschien kan anderhalve procent van de vijf wel aan andere zaken zoals nationale (cyber)veiligheid en weerbaarheid worden besteed, en slechts 3,5 procent aan defensie.
‘Rutte hanteert de verkeerde tactiek’, zegt Sven Biscop, die ook verbonden is aan de UGent. ‘Door mee te gaan in het idee van Trump om naar vijf procent te gaan, zul je die nooit tevreden kunnen stellen. Trump wil in zijn wispelturigheid altijd meer. Aan Taiwan zegt hij ondertussen dat het tien procent moet uitgeven aan defensie. Wat zal het over een jaar zijn? Die cijfers zijn compleet uit de lucht gegrepen. De Verenigde Staten komen zelf niet eens aan vijf procent en zijn ook niet van plan om dat percentage te halen.’
Na een historische week voor het NAVO-bondgenootschap: kan Europa het alleen?
Toxisch en corrosief
De meeste experts zijn het er wel over eens dat het bedrag in ieder geval hoger zal liggen dan twee procent. Alexander Mattelaer, defensie-expert aan de VUB, heeft een verklaring voor de vijf procent waar Trump op is uitgekomen.
‘In 2023 is de NAVO ook bij elkaar gekomen om nieuwe defensieplannen goed te keuren’, legt hij uit. ‘Daarvoor bleek een capaciteit nodig te zijn die ons al voorbij de twee procent, tegen de drie procent bracht. Alleen: die afspraken zijn gemaakt toen Joe Biden nog president was. Sinds Trump hem is opgevolgd, is de lijn van de VS: Europa moet zelf de broek kunnen ophouden. Daardoor moeten we nog meer uitgeven.
‘Als Trump daarnaast nog in rekening brengt dat er altijd wel enkele lidstaten zijn die hun beloftes niet nakomen, begrijp ik waarom de Amerikanen op die vijf procent uitkomen.’
De vraag welk bedrag er straks moet worden afgesproken, zal tot aan de top blijven rondzoemen. Uiteindelijk moet er ook in Den Haag een compromis worden gevonden, als de vergadering met Trump natuurlijk niet helemaal ontploft.
‘In de plannen van de Europese Commissie en Ursula Von der Leyen gaat men al uit van 3,5 procent. Het zal in die richting gaan, maar de lidstaten krijgen natuurlijk tijd om dat te implementeren. En de afspraken over de implementatie worden straks belangrijk.
‘Niemand zal van België verwachten dat het volgend jaar nog eens tien miljard euro extra zoekt. Het zou ook niet slim zijn om nu ongecontroleerd en snel-snel veel meer geld in defensie te pompen. Dat vraagt een strategische planning op lange termijn. Daarbij is het ook noodzakelijk om eerst de Europese industrie te versterken.’
Regeringspartijen CD&V en Vooruit hebben alvast laten weten dat ze niet veel zin hebben in een debat over nog meer uitgaven voor het leger. Ze zien de aartsmoeilijke begrotingsoefening die daartegenover zou staan niet zitten, en de verdere besparingen die daarop zouden volgen al helemaal niet.
‘Partijen die vinden dat twee procent voldoende is zeggen eigenlijk tegen andere lidstaten: voor ons zijn jullie slechts bufferzones waar we niet echt om geven.’
‘Maar naast die interne discussie heeft België geen enkel inhoudelijk argument om andere landen te overtuigen van verder uitstel’, vindt Mattelaer. ‘Partijen die vinden dat twee procent voldoende is zeggen eigenlijk tegen andere bondgenoten: voor ons zijn jullie slechts bufferzones waar we niet echt om geven. Diplomatiek is dat toxisch en corrosief. Die landen, zoals de Baltische staten, maar ook Finland en Polen, hebben hier allemaal ambassades. Zij volgen de Belgische discussies, het effect daarvan wordt onderschat.’
Joris Van Bladel, expert van het Russische leger: ‘Het poetinisme kan niet zonder oorlog’
Eén man, veel miljarden
‘Het moet voor België op termijn mogelijk zijn om drie procent uit te geven aan defensie’, vult Sven Biscop aan. ‘We hebben dat veertig jaar lang gedaan tot aan het eind van de jaren tachtig, en we zijn daardoor echt geen arm land geworden. Het grote verschil is dat er door de opeenvolgende staatshervormingen veel budgetten van het federale niveau overgeheveld zijn naar de deelstaten. Daar zal aan gesleuteld moeten worden. De deelstaten moeten mee bijdragen.’
Als West-Europeanen straks beginnen te merken welke opofferingen ze zich moeten getroosten voor een groter leger, zal die ene vraag ongetwijfeld nog eens de kop opsteken: moeten we dat echt wel doen, en indien wel, waarom dan? Het lijkt erop dat één man, Vladimir Poetin, ons veel miljarden gaat kosten. Is hij écht tot zo veel in staat?
‘De oorlog in Oekraïne is ondertussen drie jaar bezig’, zegt Alexander Mattelaer. ‘Rusland heeft honderdduizenden mensen verloren en Poetin gaat gewoon door. Hij heeft zijn economie ondertussen helemaal in oorlogsmodus gebracht: de output van de Russische industrie ligt hoger dan enkele jaren geleden. Om voor een realistische afschrikking te zorgen, zullen we dat ritme ook moeten halen.’
Militair expert Carlo Masala: ‘Poetin is geen onberekenbare gek. Hij is juist heel rationeel’