Theresa May: ‘Wij zijn niet bang om EU indien nodig zonder akkoord te verlaten’

Het Verenigd Koninkrijk is niet bang om, als dat ‘nodig’ zou zijn, de Europese Unie te verlaten zonder brexit-akkoord. Dat heeft eerste minister Theresa May woensdag gezegd op het congres van haar Conservatieve Partij in Birmingham. Een tweede referendum sluit May te allen prijze uit, en een opdeling van haar land zal ze nooit aanvaarden.

Nu de eindfase van de brexit-onderhandelingen aangebroken is, stond May voor de cruciale opdracht haar partij achter zich te verenigen. Dinsdag nog sabelde oud-minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson haar Chequers-plan voor een brexit-akkoord genadeloos neer. Hij ging wel niet zo ver haar openlijk uit te dagen over de leiding van de partij en van het land.

May zei op het partijcongres dat ze geen schrik heeft om de EU te verlaten zonder uitstapakkoord. “Als ik ‘no deal’ uitsluit, dan verzwakt dat onze onderhandelingspositie en moet ik toegeven aan de Europese Unie: ofwel sluiten we dan een akkoord dat ons de facto in de EU houdt, ofwel stemmen we ermee in Noord-Ierland uit het Verenigd Koninkrijk te snijden door het in de Europese interne markt te houden.”

Wat de EU nu op tafel legt, vindt May onaanvaardbaar, maar ze roept haar partijgenoten op hun “zenuwen onder controle te houden”. De komende dagen, zo raakte deze week bekend, zal May de Europese onderhandelaars een geactualiseerd voorstel doen om de moeilijke knoop van de Ierse grenskwestie te ontwarren. Een brexit-akkoord kan maar gefinaliseerd worden als die ook een noodoplossing (‘backstop’) bevat die vermijdt dat er opnieuw grenscontroles komen tussen Noord-Ierland en de Ierse republiek wanneer Londen en Brussel (nog) geen akkoord kunnen vinden over hun economische samenwerking na de brexit.

De ‘backstop’ moet in werking treden na afloop van de transitieperiode na de brexit. Die houdt in dat het Verenigd Koninkrijk op 29 maart 2019 dan wel uit de EU stapt, maar tot eind 2020 tot de Europese douane-unie en de interne markt blijft behoren. Volgens lekken in de Britse media zou May voorstellen dat er een “in de tijd gelimiteerde” noodoplossing komt die Noord-Ierland de facto in de interne markt houdt en het hele VK in een douane-unie met de EU. Douanecontroles tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland zouden dan niet nodig zijn, maar productcontroles worden wel een reële mogelijkheid. Na afloop van de overgangsperiode zullen de Britten namelijk hun eigen standaarden hanteren.

Op dat voorstel dat van haar verwacht wordt, ging May tijdens haar speech in Birmingham niet in, maar ze vraagt de EU wel om Groot-Brittannië te respecteren, zoals de Britten ook altijd de EU hebben gerespecteerd. Een eerder, gelijkaardig voorstel van de Britten schoot de EU in juni reeds af en ook nu zouden Europese diplomaten op enkele valkuilen wijzen. Zo mag de noodoplossing geen tijdelijk karakter hebben en zouden de Britten geen eigen handelsakkoorden kunnen sluiten – dat het VK dat als EU-lidstaat niet kan, is net een van de grootste verzuchtingen van de Britten. EU-hoofdonderhandelaar Michel Barnier zei enkele weken geleden wel dat hij bereid is zijn eigen voorstel aan te passen. Om grenscontroles op het Ierse eiland te vermijden, wil hij als ‘backstop’ Noord-Ierland in de interne markt én de douane-unie houden.

Theresa May weigert dat dan weer te aanvaarden, omdat het EU-voorstel een “grens” zou trekken in de Ierse Zee en het VK in tweeën zou splitsen. Die boodschap herhaalde ze woensdag tijdens haar toespraak. Nooit zal ze aanvaarden dat het VK verdeeld wordt, zei ze.

May wordt op dat vlak onder druk gezet door de Noord-Ierse unionistische DUP, die de minderheidsregering van de Britse premier de nodige steun geeft in het Britse parlement. Dinsdagavond, toen ze haar toespraak volop aan het voorbereiden was, moest May DUP-leidster Arlene Foster ontvangen. Zij vertelde May dat ze geen controles tussen Noord-Ierland en Groot-Brittannië zal aanvaarden, ook al gaat het niet om douane- maar om productcontroles. May zou naar verluidt menen dat ze de DUP en Foster van haar nieuwe plan kan overtuigen omdat “de backstop toch nooit geactiveerd zal moeten worden”.

Een brexit-akkoord met de EU is niet de finale stap van het hele proces in de aanloop naar 29 maart. Het akkoord moet dan nog goedgekeurd geraken in het parlement in Londen. Niet enkel de DUP kan daar dwars liggen, maar ook de voorstanders van een harde brexit, zoals Boris Johnson. Britse analisten concludeerden dinsdag dat Johnson wellicht niet genoeg steun heeft om May uit Downing Street 10 te verdrijven, maar de Tory-parlementsleden die vooraan in de zaal zaten om naar zijn toespraak te luisteren, waren wel met voldoende om het May bij de stemming in het parlement bijzonder lastig te maken.

Die verdeeldheid binnen haar eigen partij probeerde May te overstijgen. Ze waarschuwde dat de Tories zich geen intern geruzie kunnen veroorloven, want anders dreigt de brexit finaal helemaal niet door te gaan. Een tweede referendum over de brexit, dat dan over het akkoord met de EU zou gaan, sluit May dan ook categoriek uit. “Het zou erop neerkomen dat politici tegen de mensen zeggen hoe ze moeten stemmen. Denk er maar eens over na wat dit voor de democratie zou betekenen.”

Het meest opvallende aan de toespraak van May, naast de verschillende sneren naar Labour-leider Jeremy Corbyn, was dat ze heel zelfzeker overkwam. Dat was in het verleden haast nooit het geval.

May spotte ook met zichzelf door al dansend en op de muziek van ‘Dancing Queen’ van Abba het podium op te komen. Enkele weken geleden gingen beelden van May die “als een robot” stond te dansen tijdens een bezoek aan Zuid-Afrika nog de wereld rond.

Over twee weken moet op de Europese top in Brussel blijken of een brexit-akkoord haalbaar is. Behalve over de Ierse grens, moeten Londen en Brussel ook een akkoord sluiten over hun toekomstige relaties. Die ‘politieke verklaring’ dreigt echter bijzonder summier te worden – niet meer dan drie bladzijden – zodat het VK over zes maanden met een ‘blinde brexit’ opgezadeld dreigt te worden. Alle afspraken over economische samenwerking zouden in dat geval tijdens en na de transitieperiode gemaakt moeten worden. Met alle onzekerheid voor de Britse en Europese bedrijven als gevolg. rond.

https://twitter.com/business/status/1047441141082152961Bloomberghttps://twitter.com/business

Theresa May reprises her moves to the sound of "Dancing Queen" as #CPC18 speech begins https://t.co/r1zmSjL68c pic.twitter.com/ELOmq4Cw0q

— Bloomberg (@business) October 3, 2018