‘Zelfs in vergelijking met de meeste tsaren zit Poetin lang in het zadel’, schrijft Jonathan Holslag (VUB).
Net nadat de Russische dissident Alexej Navalny opgepakt werd, verscheen op het internet een documentaire over de weelde van president Vladimir Poetin. In die opname bevestigde Navalny een publiek geheim: dat de president en zijn getrouwen een enorm paleis hadden opgetrokken aan een ongerept stuk kust van de Zwarte Zee. Terwijl de Russische elite de westerse wereld moreel verval aanwrijft en vroom de iconen zoent onder opgepoetste koepels, openbaart zich hier een tempel stampvol Italiaanse kitsch, met een Las Vegascasino en een volautomatische paaldansinstallatie. Van decadentie gesproken.
Met president Poetin ging Rusland terug naar de tsaren, die rusteloos hun invloedssfeer vergrootten, Europese rivalen argwanend in de gaten hielden, maar tezelfdertijd met dozijnen rococoarchitecten importeerden en verlichte intellectuelen fêteerden: exuberantie voor de paleisbewoners, heiligen en marsorders voor het gepeupel. Steeds meer mensen vragen zich af wat Poetins plannen zijn. Zijn fut lijkt weg. Hij was opvallend afwezig tijdens de coronacrisis. Zijn reactie op de onrust in Wit-Rusland en in de Kaukasus was geremd. In Oost-Oekraïne lijkt hij zich voorlopig te hebben neergelegd bij een staakt-het-vuren.
Steeds meer mensen vragen zich af wat Poetins plannen zijn. Zijn fut lijkt weg.
Poetin is 68 en zit nu twintig jaar aan de stuurknuppel. Onder zijn bewind hebben de Russen hun welvaart zien toenemen. Het bruto binnenlands product per inwoner is sinds 2000 vervijfvoudigd. En zelfs al is de inkomensongelijkheid groot, ook de armen hebben daarvan geprofiteerd. Rusland heeft zijn internationale prestige hersteld, het Westen een halt toegeroepen, en met de aanhechting van de Krim symbolisch vergelding genomen voor het aangevoelde ‘decennium van vernedering’ na de val van de Sovjet-Unie. Over de kosten van de inlijving van de Krim wordt weleens gemopperd, maar de meeste Russen vinden dat het offer waard.
Poetin betekent rust en voorspelbaarheid. De corruptie nemen de meesten erbij. Tenminste, de oudere Russen. De jonge Russen, die de moeilijke jaren negentig niet hoefden te ondergaan, hebben minder boodschap aan het primaat van stabiliteit en diplomatieke potentie. Zij kijken ook anders naar de economische toestand. De groei was er vooral tussen 2000 en 2013. Sindsdien is de glans verdwenen. Ruim de helft van de jonge Russen wil, zo blijkt uit peilingen, eigenlijk gewoon weg om een baan te zoeken, het liefst in Amerika of Duitsland. Vooral deze Russen zijn gevoelig voor de boodschap en de stijl van tegenstanders van het Kremlin zoals Alexej Navalny.
Twee grote vragen zijn geboden. Wat doet Vladimir Poetin? Waar gaat het naartoe met Rusland? Zelfs in vergelijking met de meeste tsaren zit Poetin lang in het zadel. Als hij er nog twee presidentstermijnen bij doet en regeert tot 2034, regeert hij langer dan tsarina Catherina de Grote en strandt hij op een zucht van Peter de Grote. Maar die laatste belandde als kind al op de troon. Er zijn veel scenario’s uitgedokterd. De meesten verwachten een oplossing zoals in Kazachstan, waarbij een aantal jongere politici naar voren worden geschoven maar de oude president van een afstand zijn macht laat gelden. Het nieuwe paleis aan de Zwarte Zee zou daar alvast een geschikte plek voor zijn.
Poetin betekent rust en voorspelbaarheid. De corruptie nemen de meesten erbij.
Belangrijker is hoe nieuw leiderschap het land een nieuw elan kan geven. Rusland heeft aanzienlijke geldreserves, en zijn energievoorraden zullen gewild blijven. Maar tenzij er zich ergens een geopolitiek drama voltrekt, is het weinig waarschijnlijk dat we de komende jaren een explosie van de energieprijzen zullen meemaken zoals dat rond 2000 het geval was. Eenheid brengen door een nog hardere buitenlandpolitiek te voeren, lijkt ook weinig haalbaar. De Russische krijgsmacht is te duchten, maar Moskou heeft ook door dat uitputting in het westen onvermijdelijk betekent dat China terrein wint in het oosten.
Het meest waarschijnlijk is dat we een soort vergulde stagnatie krijgen. Het Russische bbp per capita zal blijven hangen rond de 10.000 dollar. De bevolkingsaantallen blijven stabiel. Weg willen is één zaak, weg kunnen is nog iets anders. Geleidelijk aan zullen nieuwe leiders sier maken met praatjes over IT, ondernemerschap, kansen voor start-ups enzovoort. Rusland zal blijven inzetten op prestigeprojecten en internationale evenementen. Geopolitiek zal het zijn positie handhaven door een angstwekkend nucleair arsenaal en spectaculaire nieuwe wapens, en door als regionale grootmacht het midden te houden tussen China en het Westen. De stagnatie blijft, de marketing verandert.
