Snel rijk worden met cryptotokens? Oplichting loert via Facebookadvertenties om de hoek

Door verhalen over bitcoinmiljonairs en lage interesten op spaarboekjes lijken cryptomunten en andere virtuele tokens interessante beleggingsmogelijkheden. Maar op sociale media is een groot deel van de cryptoaanbiedingen ronduit oplichting.

Pas op met Initial Coin Offerings (ICO’S)’ waarschuwde de federale Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA) al in november 2017. Ze beschreef een fenomeen waarbij bonafide start-ups – maar ook regelrechte oplichters – fondsen inzamelen via de verkoop van online cryptomunten of andere tokens. De FSMA waarschuwde investeerders in de eerste plaats dat geld pompen in start-ups sowieso risicovol is, met een reële kans op kapitaalverlies. Maar ze wees er ook op dat bepaalde ICO’s als enige bedoeling hadden om mensen op te lichten, dat het lege dozen zijn met onrealistische beloftes over winsten. ‘Ook wanneer er een hype gecreëerd wordt, bijvoorbeeld door een erg korte intekenperiode of opdringerige reclame of promotie door een bekende persoonlijkheid, is voorzichtigheid aangewezen.’

Meer dan vier jaar later is dat fenomeen nog steeds alomtegenwoordig. Dagelijks beloven advertenties op sociale media je gouden bergen, op voorwaarde dat je maar vroeg genoeg op de trein springt bij een bepaalde cryptomunt of token.

Metaverse

Oplichters die waardeloze coins of tokens verkopen, proberen die meestal in waarde te laten stijgen door hun karretje vast te haken aan een daadwerkelijk bestaand fenomeen. Bekend zijn de misleidende advertenties die beweren dat een bepaalde cryptomunt ‘het nieuwste project’ zou zijn van een bedrijf als Tesla of een magnaat als Elon Musk (zie Knack van 17/11/2021). Maar er bestaan ook heel wat andere varianten.

Verschillende scams draaien rond de digitale munten die sommige landen momenteel uittesten. China, bijvoorbeeld, lanceerde in 2021 de digitale yuan, die op de komende Winterspelen in Peking als officieel betaalmiddel kan worden gebruikt. De digitale yuan verschilt van echte cryptomunten omdat hij wordt uitgegeven door de Chinese centrale bank – munten als bitcoin, ethereum en dergelijke zijn in China zelfs verboden. Sinds enkele weken proberen oplichters via Facebookadvertenties in ons land mensen valse versies van de digitale yuan te verkopen.

Een ander fenomeen zijn cryptomunten die inspelen op ontwikkelingen in de techwereld. Vorig jaar kondigde Facebookbaas Mark Zuckerberg aan dat zijn bedrijf zou worden omgedoopt tot Meta. Hij zette de toekomstvisie van Facebook uiteen, die draait rond de evolutie naar een ‘metaverse’, een combinatie van de fysieke en de virtuele wereld. Sindsdien is de term metaverse alomtegenwoordig, en dus proberen oplichters via advertenties op sociale media ook ‘Face Meta-tokens’ te verkopen waarmee je terecht zou kunnen in het Facebook-metaverse – hoewel dat nog zeker een decennium op zich zal laten wachten.

Wie op die advertenties klikt, wordt afgeleid naar een website die er erg professioneel uitziet en bulkt van officiële logo’s van Meta en foto’s van Zuckerberg en andere hoge piefen bij Facebook. Een aftelklok geeft aan wanneer de verkoopperiode van de tokens zal aflopen. ‘Face Meta’ heeft ook profielen op alle grote socialemediaplatformen – een chatgroep op Telegram met geïnteresseerde investeerders telt al meer dan 20.000 leden. Een bijna identieke website beweert trouwens tokens te verkopen voor het ‘Apple Metaverse’, terwijl Apple al duidelijk heeft laten blijken geen dergelijke plannen te hebben. De merknamen van Facebook en Apple worden hier ronduit misbruikt om naïeve investeerders te misleiden.

Squid Game

Maar valse cryptomunten of tokens laten zich steeds vaker ook inspireren door sport, populaire cultuur en tijdelijke hypes. In de sportwereld bestaan er verschillende teams die ‘fan tokens’ zijn gaan verkopen, via gespecialiseerde platformen zoals Socios. Formule 1-team McLaren en de Turkse voetbalclub Fenerbahçe lanceerden er recent. Eigenaars van tokens mogen vervolgens meebeslissen over het clubbeleid via enquêtes en beschikken over bepaalde exclusieve privileges, als ‘partners’ van het team. Fan tokens fungeren niet alleen als een soort alternatief lidmaatschap, maar zijn ook onderhevig aan koersschommelingen, want je kunt ze als een investering aankopen en doorverkopen. Verschillende cryptoscams baseren zich daarom op die praktijk. Zo circuleerde onlangs een advertentie over een ‘exclusieve voorverkoop’ van fan tokens die de Amerikaanse basketbalcompetitie NBA zou hebben gelanceerd. Maar die bestonden helemaal niet.

Berucht is het recente geval van SquidToken, gebaseerd op de populaire Netflixserie Squid Game. Het positioneerde zich als een zogenaamd play-to-earn-token, waaraan een spel verbonden is. Mensen kunnen daarbij – meestal met andere cryptomunten – tokens kopen om toegang te krijgen tot een onlinegame. Door te spelen kunnen vervolgens nieuwe tokens verdiend worden, waarvan beloofd wordt dat je ze uiteindelijk kunt inruilen tegen andere coins of zelfs cash. Er werden voor miljoenen tokens verkocht in oktober 2021 en de koers explodeerde, maar begin november – rond de datum waarop de lancering van de game beloofd werd – verdwenen plots de website en de sociale media van SquidToken. De organisatoren waren met de noorderzon verdwenen.

In de cryptowereld heet dat een rug pull: het tapijt wordt van onder de hele onderneming weggetrokken en enkel de initiële investeerders verdienen er iets aan. Het is vergelijkbaar met pump-and-dump schemes die al langer bestaan bij de handel in aandelen. Opvallend is dat beroemdheden met een groot bereik op sociale media zich er geregeld toe lenen. Vorige week nog werden realityster Kim Kardashian en voormalig bokser Floyd Mayweather aangeklaagd door een groep gedupeerden wegens hun vermeende medewerking aan het artificieel oppompen van de cryptomunt EthereumMax. Na een Instagrampost van Kardashian over EthereumMax steeg de waarde van de munt met meer dan duizend procent, waarna hij crashte tot een fractie van dat bedrag.

Dogecoin

Hoe onderscheid je een cryptomunt met eventueel investeringspotentieel van een oplichtingspoging? Hoe weet je of een land of een sportteam echt een digitale munt of token gelanceerd heeft, en waar je die kunt kopen? SquidToken kon je bijvoorbeeld terugvinden op legitieme tradingplatformen als Binance maar het bleek uiteindelijk oplichting. Andere coins begonnen dan weer ronduit als een grap maar worden momenteel in alle ernst verhandeld. Het beste voorbeeld is Dogecoin, een aanvankelijk satirische cryptomunt uit 2013 die werd geïnspireerd door een bekende internetmeme, maar uitgroeide tot een van de tien grootste cryptomunten in de wereld.

In beleidskringen en bij instellingen als het Internationaal Monetair Fonds klinkt al langer een roep om internationale afspraken over de cryptosector. De vele hardnekkige oplichtingspraktijken in de marge zorgen niet alleen voor risico’s bij investeerders, maar leveren ook extra munitie voor die pleidooien tot regulering.