Seksschandaal rond radioster leidt tot ‘nationale inkeer’ in Canada

De grootste radioster van Canada is door de CBC, de Canadese versie van de VRT, ontslagen. Hij was het uithangbord van de zender, een soort sexy, progressieve teddybeer, maar nu blijkt uit eensluidende getuigenissen dat hij tegelijk extreem gewelddadig was in relaties en kortstondige contacten. Canada kijkt diep in het eigen hart: waarom deden hoogopgeleide vrouwen geen aangifte?

Jian Ghomeshi ziet er, zag er, want hij is al twee weken niet meer in het openbaar gesignaleerd, jeugdig uit voor zijn 47 jaar. Hij was geboren in een familie van Iraans-Engelse origine en, dat valt moeilijk te negeren, hij had succes. Na studies en een periode als drummer en zanger in een folkrockgroep, ging hij voor de Canadese publieke omroep CBC werken.

Vanaf 2007 werd hij het gezicht van het programma Q, dat al gauw Q with Jian Ghomeshi ging heten.

In dat programma kon je interviews horen, commentaar van Ghomeshi, debatten. De teneur was progressief. Vrouwenrechten, verkrachting, … het kwam aan bod onder leiding van een hoorbaar sympathiserende Ghomeshi (hij had aan de universiteit het vak ‘vrouwenstudies’ gevolgd, liet hij ooit weten; op de recentste vrouwendag tweette hij dat hij uitkeek naar de dag dat vrouwen de macht zouden overnemen). Ruim 800.000 luisteraars volgden hem in Canada, en door zijn toedoen was het programma ook in de VS door 160 publieke stations overgenomen.

Softie

Ghomeshi interviewde binnen- en buitenlandse sterren, hij deed ook interviews voor tv, hij was de presentator tijdens aids-benefieten en bij prijsuitreikingen. Sympathiek, was een woord dat hem omschreef, maar ook soft, informeel, goedig. Soft was hij ook in zijn interviews, hij peuterde naar wat hij wilde horen eerder dan dat hij rechttoe rechtaan vragen stelde.

De dag na de aanslag op het parlement las Ghomeshi nog een commentaar voor. Die commentaren, hebben we intussen geleerd, liet hij doorgaans door medewerkers schrijven. “Dit is niet wat we doen, wie we zijn”, zo sprak hij met een stem die wel eens werd omschreven als een “fluwelen bariton”, over de man die met een jachtgeweer een soldaat aan het monument van de gevallenen had gedood. “We geloven te sterk in dit land, deze cultuur, dit collectief. Een natie is dankbaar, denkt aan jou. Ik ben Jian Ghomeshi. Dit is Q.”

Een dag later kondigde hij aan dat hij een tijdje ophield met het programma om wat orde te scheppen in zijn privéleven. In de pers werd toen nog welwillend aangevoerd dat hij het er moeilijk mee had dat zijn vader onlangs was gestorven.

‘Ruwe seks’

Nog twee dagen later volgden twee ontnuchterende mededelingen. CBC kondigde aan dat Ghomeshi “op basis van nieuwe informatie” op staande voet werd ontslagen (achteraf bleek dat de zender al sinds juni onderzoek voert naar de presentator). En Ghomeshi zelf (of een advocatenbureau, werd naderhand gesuggereerd) reageerde snel op Facebook. Een ex met wie hij twee jaar af en aan samen was geweest, en met wie hij avontuurlijke seks had gehad, zou hem, omdat ze de breuk maar moeilijk kon verwerken, in samenspraak met een journalist, ten val proberen te brengen. De termen “ruwe seks” en “BDSM” doken op. “Laat me de eerste zijn om te zeggen dat mijn voorkeuren in de slaapkamer niet voor iedereen verteerbaar zullen zijn. Maar dit is mijn privéleven. En niemand, zeker geen werkgever, heeft wat te zeggen over wat mensen met wederzijdse instemming uitrichten in hun privéleven.” Hij spande een proces in tegen CBC en eiste 55 miljoen Canadese dollar schadevergoeding, goed 38 miljoen euro.

De tegenaanval leek te werken. Ghomeshi’s repliek haalde binnen enkele uren, op een zondagavond, 100.000 likes.

Maar de volgende dagen begon de Toronto Star anonieme getuigenissen te publiceren. Vervolgens kwam op CBC zelf een anonieme vrouw getuigen. Dan kwamen twee bij naam genoemde vrouwen getuigen. Intussen zijn er 10 beschuldigende getuigenissen geteld, 9 van vrouwen en 1 van een man die tijdens zijn studies door Ghomeshi wreedaardig bij de ballen zegt te zijn gegrepen.

De getuigenissen van vrouwen gaan van: “Ghomeshi greep mijn kont en fluisterde in mijn oor: ik wil je haatneuken”, over hard tegen de muur geduwd worden, wurggrepen, onwelkome penetratie met vingers, tot “hij sloeg me met zijn vuist en open hand aan de zijkant van mijn hoofd tot ik zwijmelde”. Dat hij de zijkant verkoos kan ermee te maken hebben dat die slagen geen zichtbare sporen nalaten. En in de tien gevallen gebeurde het geweld nooit met wederzijdse instemming. In alle gevallen was er sprake van een plotse stemmingswissel bij Ghomeshi. Hij was charmant en innemend, en zonder overgang begon hij te slaan. Naderhand was hij weer charmant en innemend.

Stagiairs

De rol van CBC werd in vraag gesteld. Zijn meestal vrouwelijke medewerkers leefden al langer in terreur, zij het niet in de eerste plaats seksuele terreur. Ghomeshi stond bekend voor zijn woedeaanvallen. Hij kwam systematisch (veel) te laat op afspraken, liet zijn medewerkers tot het laatste moment wachten op het onderwerp van de dag, maar kon ziedend worden als een inderhaast geproduceerde tekst niet op niveau was. Later kon hij dan weer wel innemend opduiken en plooien gladstrijken. Dat patroon, aandacht en affectie zoeken en dan afstand creëren, schrik aanjagen, was zowel van toepassing op de werkplaats als in relaties (ook in relaties die niet fysiek gewelddadig waren, en die waren er ook). Ook seksuele intimidatie moet op het werk een bekend fenomeen geweest zijn. Vrouwelijke stagiairs bij CBC werd afgeraden voor Q te kiezen.

CBC had blijkbaar geen grote behoefte om het goudhaantje te slachten. De organisatie offerde liever anderen op.

Op Twitter deed een foto de ronde, niet zo’n beste foto maar hij werd eindeloos gedeeld, van werklui die de affiches met de kop van Ghomeshi weghaalden van CBC-publiciteitsborden.

Apparently Jian Ghomeshi’s picture has been removed from the #CBC atrium. Via @UnionSt. #ghomeshigate pic.twitter.com/FgI44PO9ID

— Evan Hughes (@ehues) October 27, 2014

De reputatie van de ster ging met elke onthulling de dieperik in. En de discussie verplaatste zich vrij snel van de details van het misbruik naar de vraag waarom slachtoffers geen aangifte hadden gedaan. Een oude feministe sprak in een lezersbrief aan The Globe en Mail haar ontgoocheling uit over de jongere generatie. “Wij zongen in de vroege jaren zeventig: ik ben vrouw, hoor me brullen”. Maar er wordt nu niet gebruld, er wordt gezwegen, klaagde ze.

Seksueel verleden

De vrouwen die in eigen naam getuigden over hun wedervaren met Ghomeshi legden uitvoerig uit waarom ze niet onmiddellijk na de feiten hadden getuigd. De advocate, Reva Seth, die ineens wurgende handen rond haar keel had gevoeld, en de kleren van het lijf gerukt werd in wat tot dan een situatie van licht flirten en voorzichtig zoenen was geweest, had naderhand geen aangifte gedaan. “Ik deed niets omdat het leek alsof er niets te doen was”, schreef ze in The Huffington Post. “Ik was niet verkracht. Ik had geen behoefte om hem opnieuw te ontmoeten of om de politie in mijn leven te hebben. Ik wilde mijn leven zoals het was verderzetten. En zelfs al wilde ik wel iets doen, dan wist ik als advocaat dat ik in een ‘mijn woord tegen het zijne’ situatie zat. Dat ik als vrouw die een glas of twee ophad, die een joint had gerookt, die zonder dwang meegegaan was naar zijn huis en die een seksueel verleden had, voor de rechtbank afgeslacht zou worden.”

“Van even groot belang was: ik vond het de moeite niet waard. De meeste van mijn vriendinnen hadden wel een verhaal over een ongemakkelijke, vunzige, kwade of zelfs schrikbarende ontmoeting met een kerel. Niemand deed daar iets aan, behalve vriendinnen vertellen dat ze hem beter konden mijden. En dat deed ik. Ik wilde hem niet terugzien. Ik voelde me goed. Ik was druk bezig en ik probeerde die nacht en hem uit mijn gedachten te bannen.”

Ze is intussen getrouwd en moeder van drie kinderen. Ze is nu behalve advocate ook opvoedingsspecialist.

Een voormalig procureur, Sandy Garossino, somde op met welke vragen vrouwen die wel klacht neerleggen worden geconfronteerd. Haar opsomming werden duizenden keren gedeeld.

Enkele voorbeelden: “Hoeveel geld verdien je?” (suggestie: je doet mijn cliënt een proces aan om er rijker van te worden), “Ben je in behandeling bij een psychiater? De rechtbank heeft de resultaten vrijgegeven, laten we ze een voor een bekijken.” “Heb je problemen met drugs of alcohol?”, “Kun je zeggen welke boodschap er op je tatoeages staat?”, “Heb je piercings?” Of de losse opmerking: “Je bent wel een ervaren vrouw, is het niet? Je hebt ervaring met ruwe seks, seks op het randje?” Of nog: “Je hebt wel een hele collectie naaktfoto’s naar mijn cliënt gestuurd, hier zijn ze, laten we ze bekijken”. “Heb je je schaamhaar verwijderd door scheren of waxen? Dat doe je voor het plezier van je partners, is het niet?” Dit alles wordt tijdens een proces over seksueel geweld gevraagd aan de veronderstelde slachtoffers. Dus, concludeert Garossino, welke vrouwen doen geen aangifte? Iedereen die dronken was tijdens het vergrijp, in een relatie was met de dader, of een lagere status had. Prostituees doen geen aangifte, First Nations doen geen aangifte, vrouwen die gedeeltelijk ingestemd hadden, die geflirt hadden en het wel oké gevonden hadden tot het uit de hand liep, doen geen aangifte. Een vrouw uit een minderheidsgroep doet geen aangifte. De vrouw die al een vergeefs een verkrachting probeerde te laten vervolgen, doet geen aangifte. Elke vrouw die haar seksleven voor haar familie of omgeving verborgen wil houden, doet geen aangifte. Vrouwen met een veroordeling, doen geen aangifte.

En ze ging met haar opsomming nog wel even door.

Hashtags

Het nieuwstijdschrift Maclean’s geeft in zijn recentste editie de statistieken die lage aangiftegraad illustreren (afkomstig van Statistics Canada). Er zijn in Canada naar schatting per jaar 460.000 gevallen van seksueel geweld tegen vrouwen. Daaruit komen 15.200 formele klachten voort, waarvan 2.824 de rechtbank halen. Op iets meer dan de helft van de rechtszaken (54 procent) volgt een veroordeling. Als je van de 460.000 vertrekt wordt slechts in 0,3 procent van de gevallen een veroordeling uitgesproken. Maar misschien, zegt Maclean’s in een editoriaal, moeten we naar de 54 procent kijken.

Maclean’s belooft, Canadees genoeg, dat het de zaak van ongerapporteerd seksueel geweld niet zal laten rusten vooraleer er een kentering komt.

Dat het onderwerp de gemoederen beweegt, blijkt onder meer uit de nieuwe hashtags die opduiken. Zoals #YouCantShutMeUp Of #BeenRapedNeverReported. Met die laatste is volgens de krant Toronto Star (een journaliste van de krant hielp de hashtag lanceren) “een tsunami aan tweets” op gang bracht, van vrouwen die uitleggen wat hen is overkomen en waarom ze geen klacht hebben neergelegd. Maar ook: waarom het fout was dat ze geen klacht hadden neergelegd.

#BeenRapedNeverReported hashtag has sparked a global discussion since its creation last week: http://t.co/c15WtPqdgO pic.twitter.com/73TYpAlHQZ

— TorontoStar (@TorontoStar) November 5, 2014

Symbolisch genoeg werd ook het parlement, “een paleis van testosteron” volgens een commentator, deze week getroffen door de verzuchting dat het eindelijk eens anders moet. Twee parlementsleden werden door hun liberale fractie geschorst nadat jonge verkozenen van een andere partij (NDP) zich over hun gedrag hadden beklaagd. De vrouwen waren niet blij dat de liberale leider hun klachten bekendmaakte – ook al werden hun namen niet genoemd, zij wilden in deze liever volledig uit de publiciteit blijven. De NDP kreeg op haar beurt een klacht binnen van een parlementair medewerkster die ontslagen was nadat ze geklaagd had over seksuele intimidatie door een collega. De collega mocht na deliberatie blijven, zij moest vertrekken.

Drie weken geleden zou dit alles het onderwerp geweest zijn dat in het programma Q with Jian Ghomeshi doordacht en met invoeling zou worden behandeld. Intussen is de politie een onderzoek tegen Q-presentator Ghomeshi gestart.