‘Een generatiewissel binnen het Iraanse regime zal vermoedelijk gepaard gaan met repressie, propaganda en spierballengerol in de beginfase, maar uiteindelijk zal het land moeten kiezen tussen pragmatisme of uitputting’, schrijft Jonathan Holslag.
Iran staat voor een regimeverandering, al is nog niet duidelijk op welke wijze. Israël had gehoopt dat de recente aanvallen en de onthoofding van het commando van de Revolutionaire Garde tot massaal verzet zouden leiden. Zover is het nog niet gekomen. Integendeel: de aanvallen hebben geleid tot een moment van nationale eenheid. De veiligheidsdiensten hebben dissidenten, van wie zij vermoedden dat ze met Israël samenwerkten, opgepakt en terechtgesteld.
Toch blijft regimeverandering onvermijdelijk. De hoogste leider, Ali Khamenei, is 86 jaar oud en zou al enige tijd in slechte gezondheid verkeren. Er komt dus sowieso een generatiewissel aan. Die nieuwe generatie zal moeten omgaan met drie belangrijke factoren.
Houdt het staakt-het-vuren tussen Iran en Israël stand? ‘Offensief kan snel weer hervat worden’
Om te beginnen wil de bevolking een koerswijziging in het buitenlands beleid dat zij, zo blijkt uit een recente peiling van Stasis, verantwoordelijk acht voor de talrijke economische problemen. Het bruto binnenlands product per hoofd van de bevolking, uitgedrukt in dollars, is de afgelopen vijftien jaar gehalveerd.
Daarnaast staat het regime voor een aanzienlijke militaire en strategische verzwakking als gevolg van de Israëlische campagne. Tot slot doet zich ook een opportuniteit voor: de regio verlangt naar stabiliteit. Zelfs Saudi-Arabië en de Emiraten willen de nadruk leggen op economische groei in plaats van op ideologisch fanatisme. Ook Israël kan dit tempo van militaire confrontatie niet jarenlang volhouden en zal vroeg of laat een akkoord moeten sluiten.
Dat alles maakt dat een nieuwe generatie leiders zal worden aangemoedigd, en wellicht ook de kans zal krijgen, om te kiezen voor economische groei in eigen land en pragmatisme op het wereldtoneel.
Khamenei zou drie opvolgers hebben aangewezen, maar hun namen zijn niet bekend. De naam van Hassan Khomeini, kleinzoon van de stichter van de Iraanse Revolutie, wordt vaak genoemd. Hij blijft publiekelijk oproepen om Israël van de kaart te vegen, maar over binnenlandse politiek heeft hij zich al meermaals opvallend terughoudend uitgelaten. Zo sprak hij over een groeiende crisis van ontevredenheid onder de bevolking en het falen van repressie. Of Hassan Khomeini uiteindelijk aan de macht komt, valt moeilijk te voorspellen, maar zijn uitlatingen tonen wel de grenzen van het regime aan.
‘Als het regime in Iran valt door Israël, zal de wereld onveiliger worden’
Iran is Noord-Korea niet. Het is een gigantisch land, met een goed geïnformeerde middenklasse en aanzienlijke interactie met het buitenland. Een generatiewissel binnen het regime zal vermoedelijk gepaard gaan met repressie, propaganda en spierballengerol in de beginfase, maar uiteindelijk zal het land moeten kiezen tussen pragmatisme of uitputting. Ik vermoed dat het, na een hevige aanloop, toch pragmatischer wordt.
Helpen Israëlische raketten het Iraanse verzet tegen de ayatollahs?
