Referendum tegen atoomenergie mobiliseert Zwitsers

Beznau I, de oudste kerncentrale ter wereld © REUTERS

Op zondag 27 november kunnen de Zwitsers in een referendum kiezen om sneller afscheid te nemen van atoomenergie. Een meerderheid van de Zwitsers is voor, de regering is tegen. ‘Wat ik niet begrijp, is dat de Groene Partij volgend jaar vieze kolenenergie uit Duitsland en atoomenergie uit Frankrijk wil importeren.’

Referendum in Zwitserland: wat u moet weten

Op zondag 27 november stemmen de Zwitsers over een versneld afscheid van atoomenergie. In 2017 moeten drie kerncentrales, die al meer dan 45 jaar in bedrijf zijn, dicht; in 2014 de vierde en in 2029 de laatste. Gelanceerd door de Groene Partij meteen na de kernramp in Fukushima, wordt het volksinitiatief gedragen door een brede alliantie van milieuorganisaties als Greenpeace, linkse politieke partijen en vakbonden. Regering en tegenstanders willen ook van kernenergie af, maar willen het einde van de exploitatie aan de industrie overlaten. Volgens hen zal een overijlde sluiting van drie centrales leiden tot elektriciteitstekorten, import van vieze kolenenergie en atoomenergie uit het buitenland.

De laatste peilingen van twee verschillende organisaties gaan uit van een meerderheid van 51%, respectievelijk 57% ja-stemmers. Naast de burgers, moet ook een meerderheid van de kantons ja zeggen.

Affiche die pleit voor een vroegere Zwitserse kernuitstap
Affiche die pleit voor een vroegere Zwitserse kernuitstap© /

‘Jonas hoeft geen atoomstroom’, zegt de tekst onder een grijnzend jongensgezicht (foto). Op een ander affiche steekt Sofie haar tong uit. Zwitsers zetten zelfs kinderen in bij de campagne die leidt naar de volksstemming van volgend weekend. Dan wordt gestemd over het volksinitiatief om de vijf kerncentrales die het land rijk is in een versneld tempo te sluiten. Volgens de laatste peilingen is een meerderheid van de Zwitsers ervoor. Het betekent dat drie van de vijf kerncentrales volgend jaar al dicht zouden moeten. De Zwitserse regering is ertegen: de gevolgen voor de energievoorziening zijn te groot. Er wordt een hoge opkomst verwacht. Het gaat erom spannen.

Zwitserland ziet zichzelf graag als ‘de waterburcht van Europa’. Wie door de bergen rijdt ziet naast een klaterende bergstroom vaak een kleine elektriciteitscentrale. Maar ook al komt 60 % van de elektriciteit uit bergbeken en hooggelegen waterreservoirs, 33 % komt uit kernenergie. De atoomcentrale Beznau I tussen Bazel en Zurich is de oudste kerncentrale ter wereld met een volcontinu bedrijf van 47 jaar. Twee andere die in de buurt liggen, zijn al 45 jaar open. De gemiddelde leeftijd bij sluiting van een kerncentrale ligt internationaal gezien bij 21 jaar.

De oudste kerncentrale ter wereld, met 47 jaar volcontinu bedrijf, ligt in Zwitserland

De initiatiefnemers van de volksstemming, afkomstig uit de Groene Partij, vergelijken de situatie in Zwitserland dan ook met een Russische roulette. Volgens hen is er geen enkele garantie dat de oude centrales veilig zijn. Omdat de verliesgevende kernenergiebranche zijn investeringen nog lang niet terug heeft verdiend, zal ze onverantwoordelijk lang doorgaan met de exploitatie van steeds onveiliger centrales, zegt het ja-kamp.

Twee van de vijf zijn op het moment al tijdelijk van het elektriciteitsnet genomen, omdat er zwakke plekken in de reactorhuls zijn geconstateerd. Wat er precies aan de hand is, wordt geheimgehouden. De regering houdt de producenten van kernergie de hand boven het hoofd en wijst erop dat ze steeds goed uit internationale veiligheidstests komen. Dat klopt. Maar het vooruitzicht dat de industrie met miljardenclaims komt, als het volk volgende week ja zegt, zal vast ook een rol spelen.

Zwitsers minister van Energie Doris Leuthard
Zwitsers minister van Energie Doris Leuthard© REUTERS

‘Wat ik niet begrijp’, zei de Zwitserse minister van Energie Doris Leuthard (foto) in het tv-programma Arena, ‘is dat de Groene Partij volgend jaar vieze kolenenergie uit Duitsland en atoomenergie uit Frankrijk wil importeren’. Want dat is volgens de minister het gevolg van een versnelde sluiting van het eigen atoomcentralepark.

Een cynisch argument, zegt Jan van Beilen (55), bestuurslid van de VCS, een soort milieubewuste VAB. ‘De minister is te beroerd om te kijken naar de alternatieven in duurzame energie die er hier volop zijn ‘zegt de biowetenschapper. ‘Als je het aan de industrie overlaat wanneer ze de kerncentrales van het net halen, dan kun je niet planmatig werken aan zonne- en windenergie, die de energie uit waterkracht prachtig aanvullen.’ Dat er geen enkele oplossing is voor de opslag van kernafval, noch in Zwitserland, noch elders ter wereld, is volgens Van Beilen een extra argument voor sluiting.

Ook voor Sebastian Alleman (30) weegt dit argument zwaar, hoewel de elektro-ingenieur ook wel ziet dat er nog amper windmolens in Zwitserland zijn. ‘Het gaat gewoon te snel, je kunt niet binnen een jaar zowel de windmolens en zonnepanelen in bedrijf hebben als de netleidingen die die stroom verspreiden’. Het scenario van de regering, die een horizon van 2050 hanteert voor de afbouw, is dan realistischer.

Een week voor het referendum staat Regula Ritz, voorzitter van de Groene Partij’ nog pakjes JA-tabletten te verdelen op het station in Bern. De pakjes lijken op de jodiumtabletten, die jaarlijks aan 5 miljoen inwoners worden verdeeld die in een omtrek van 50 km rond de centrales wonen. Voor het geval het mis zou gaan. De campagne onderstreept hoe dichtbij de nucleaire risico’s zijn voor een meerderheid van de Zwitserse bevolking.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content