Ondanks de brutale moord op Jamal Khashoggi heeft kroonprins Mohammed bin Salman de touwtjes nog strak in handen, zegt arabist Paul Aarts.
10 november 2018
Uit geluidsopnames blijkt dat de dissidente journalist Jamal Khashoggi is gefolterd en vermoord door de Saudische geheime dienst. Khashoggi verdween op 2 oktober in het Saudische consulaat in Istanbul.
Paul Aarts (Universiteit van Amsterdam): Er zijn de voorbije maanden enorm veel Saudi’s achter de tralies gezet. Mensenrechtenactivisten, zakenlui, prinsen, religieuze leiders: zowat iedereen die maar een beetje kritiek had op het beleid van kroonprins Mohammed bin Salman is opgepakt. De moord van Khashoggi is daar achteraf gezien het logische gevolg van. Al geef ik toe dat de brutaliteit waarmee hij vermoord is ook mij verraste.
Is het vreemd dat Khashoggi net in het Saudische consulaat werd vermoord?
Aarts: Dat heeft mij vanaf het allereerste moment verbaasd. Iedereen die Khashoggi kende, wist dat hij voortdurend reisde. Er waren legio momenten om hem iets aan te doen. En toch kozen de Saudische geheime diensten net voor een plek die onlosmakelijk verbonden is met de Saudische overheid. En dan nog in de grootste stad van Turkije, alsof je urineert in de voortuin van president Recep Tayyip Erdogan. Het doet me vermoeden dat er tussen het bevel en de uitvoering van de opdracht iets verkeerd is gelopen.
Zo’n moord in de grootste stad van Turkije is alsof je urineert in de voortuin van president Erdogan.
Hoe schat u de Saudische geheime diensten in?
Aarts: Op het gebied van contraterreur scoren Arabische inlichtingendiensten zeer goed. Zowel Amerikaanse als Europese inlichtingendiensten zijn opgetogen over de samenwerking. Op het gebied van operaties gaan de Saudi’s eerder amateuristisch te werk. Er zijn heel wat weerspannige prinsen of activisten die op weinig subtiele manier vanuit het buitenland zijn ontvoerd.
Weet de gemiddelde Saudische burger van de moord op Khashoggi?
Aarts: Sinds het koningshuis heeft toegegeven dat er ‘iets is misgegaan’, wordt er druppelsgewijs over geschreven. Al krijgt het relatief weinig aandacht.
Brengt dit de positie van Mohammed bin Salman in gevaar?
Aarts: Zijn reputatie heeft internationaal een knauw gekregen. Voor politieke leiders is hij voorlopig politiek radioactief: iemand met wie je liever even niet gezien wordt. In de Amerikaanse Senaat zie je stilaan een anti-Saudische coalitie vorm krijgen. Dat kan zijn relatie met Washington bemoeilijken.
Dat laat onverlet dat hij in eigen land nog steeds ontzettend populair is. De meerderheid van de Saudische bevolking is jonger dan 30 en heeft alle hoop gevestigd op de economische hervormingen die Mohammed bin Salman beloofd heeft. Onderschat ook niet de impact van zijn sociaal-culturele hervormingen. Vrouwen mogen nu autorijden. Er komen bioscopen. Mannen en vrouwen kunnen samen naar concerten en voetbalmatchen. In de Saudische context betekent dat echt veel.
Acht u het mogelijk dat hij aan de kant wordt geschoven?
Aarts: In het huis van Saud is alles mogelijk, maar het wordt moeilijk. Sinds juni 2017 is Mohammed bin Salman erin geslaagd om alle potentiële rivalen uit te schakelen. Het is mij niet duidelijk wie zo’n paleisrevolutie nog kan leiden.
