Een verbazingwekkende Oekraïense inval met drones, diep in Rusland, herschrijft de oorlogsregels.
Op 1 juni, kort na de middag, brachten Russische sociale media de wereld op de hoogte van de stoutmoedigste operatie tot nu toe van Oekraïne op Russisch grondgebied. In de provincie Irkoetsk, in het oosten van Siberië, op 4000 kilometer van Oekraïne, postten inwoners filmpjes van kleine drones die uitzwermden uit vrachtwagens, en vervolgens koers zetten naar een nabijgelegen vliegveld, thuisbasis van strategische bommenwerpers.
‘Ik werk in een bandenhandel’, schreef iemand. ‘Ik zag een vrachtwagen stoppen, drones vlogen eruit.’ Gelijkaardige verhalen kwamen van een luchthaven bij Moermansk, in het noorden van Rusland: ‘De chauffeur rent rond, drones vliegen uit zijn vrachtwagen, naar de basis.’ Andere alarmerende posts volgden van bij luchtmachtbases in de provincies Rjazan en Ivanovo, in centraal Rusland.
Oekraïnes veiligheidsdienst SBU eiste de verantwoordelijkheid op voor de operatie – codenaam ‘Spinnenweb’. Het agentschap claimt dat op vier bases minstens 41 Russische vliegtuigen vernield of beschadigd werden, inbegrepen bijzonder dure A-50’s (Ruslands tegenhanger van de AWACS) en strategische bommenwerpers van het type Tu-22M3 en Tu-95.
Het gaf ook beelden vrij van zijn immer strijdlustige chef, Vasily Maliuk, die de operatie becommentarieert. ‘Russische strategische bommenwerpers’, zegt hij met zijn typisch grommende timbre, ‘branden heerlijk’.
De aanval is een van de zwaarste oplawaaien die Oekraïne aan Rusland in deze oorlog heeft uitgedeeld. Rusland bezit relatief weinig strategische bommenwerpers – waarschijnlijk minder dan 90 Tu-22’s, TU-95’s en Tu-160’s.
‘Ik zag een vrachtwagen stoppen, drones vlogen eruit.’
De vliegtuigen kunnen kernwapens dragen, maar worden gebruikt om conventionele kruisraketten af te vuren op Oekraïense doelen, zoals vorige week nog het geval was. Daardoor hebben ze voor Oekraïne een hoge prioriteit als doelwit. Veel van die vliegtuigen zijn niet langer in productie (de recentste Tu-22M3’s en Tu-95’s zijn dertig jaar oud) en hun vervangers, van het type Tu-160, worden maar aan een tergend traag tempo opgeleverd.
Dat Oekraïne in staat is zoveel Russische geavanceerde vliegtuigen te vernietigen of te beschadigen, en ook nog eens vanop zo’n grote afstand, is een uitvloeisel van zijn programma ’toeslaan in de diepte’. Het geeft ook een idee van de hoge mate waarin Oekraïne geheime operaties tot een goed einde kan brengen.
Operatie Spinnenweb
Sinds de start van de Russische invasie zijn zulke operaties gegroeid in ambitie, sofisticatie en actieradius. Westerse landen dragen daaraan bij – op 28 mei beloofde Duitsland nog Oekraïense langeafstandsdrones te financieren – maar het merendeel van de technologie en de planning is van eigen makelij.
Operatie Spinnenweb zal waarschijnlijk de geschiedenisboeken ingaan als een van de belangrijkste raids in de moderne oorlogvoering. Naar verluidt heeft de planning 18 maanden geduurd. Rusland verwachtte zich weliswaar aan nachtelijke droneaanvallen, maar veeleer door grotere drones met vaste vleugels en dichter bij de grens met Oekraïne. De Oekraïners veranderden die drie variabelen in hun omgekeerde: een aanval overdag, met kleine drones, en ver van het front.
Waarnemers schatten dat er zo’n 150 drones en 300 bommen Rusland binnengesmokkeld werden. De drones zaten kennelijk in houten kratten, die op vrachtwagens waren geladen en vanop afstand werden geopend. Waarschijnlijk wisten de chauffeurs niet eens wat ze vervoerden. De drones gebruikten Russische mobiele telefoonnetwerken om beelden van de raid naar Oekraïne te sturen, tot groot jolijt van de Oekraïners.
Uitgekiend schaakspel
Een Oekraïense bron vergelijkt Operatie Spinnenweb met de aanslag van Kertsj in 2022, toen een bom in een vrachtwagen een deel van de brug wegsloeg tussen de Krim en het vasteland. ‘Zulke operaties zijn heel ingewikkeld, en sleutelfiguren worden vaak in het ongewisse gehouden over wat er werkelijk staat te gebeuren’, zegt hij.
Het is als een uitgekiend schaakspel, zegt hij. Eerst werden de Russen met gerichte aanvallen op bepaalde bases gepusht om hun vliegtuigen in andere bases samen te trekken, waarna de drones toesloegen. Daar is iets voor te zeggen: rapporten zeggen dat drie dagen eerder aanzienlijke aantallen vliegtuigen naar de basis van Olenja waren verhuisd – precies daar waar Spinnenweb het meeste schade zou toebrengen.
Istanboel
Oekraïne werd de afgelopen maanden geteisterd door Russische aanvallen van soms wel honderden drones tegelijk. Bij een nachtelijke aanval op 31 mei waren zelfs 472 drones betrokken, aldus de Oekraïense autoriteiten. Kiev was op zoek naar manieren om Vlamidir Poetin een koekje van eigen deeg voor te schotelen. Maar deze operatie werpt wel een schaduw over de vredesbesprekingen die op 2 juni beginnen in Istanboel.
De vraag is nu of ze een verschil kan maken, of alleen maar de inzet heeft verhoogd. Op Russische patriottische sociale medianetwerken wordt intussen luid geroepen om vergelding, en wordt de vergelijking gemaakt met Pearl Harbour in 1941, toen de Japanners de Amerikaanse vloot aanvielen. Een Oekraïense functionaris erkent dat het risico bestaat dat westerse partners zich van Oekraïne kunnen afkeren.
‘Dit zou ons Sinop kunnen zijn’, zegt hij, een cryptische verwijzing naar een Russische aanval op een Ottomaanse haven in 1853, waarna Rusland internationaal alleen kwam te staan.
Westerse militairen zouden ook hun lessen moeten trekken. Jarenlang hebben ze hun luchtmachten samengetrokken op steeds minder luchtmachtbases uit besparingsoverwegingen; er is niet geïnvesteerd in versterkte hangars of verdediging tegen drones en raketten; de strategische bommenwerpers van de VS zijn zelfs te zien op voor iedereen toegankelijke satellietbeelden.
‘Stel je voor,’ zegt Tom Shugart van CNAS, een denktank in Washington, ‘dat op een dag dat iedereen naar een sportwedstrijd kijkt op tv, Chinese containers in treinstations, of op schepen in de haven, of op vrachtwagens op parkeerterreinen de luiken openen… en duizenden drones uitspuwen die zich storten op de kroonjuwelen van de Amerikaanse luchtmacht. Dat is, weten we nu, een volkomen haalbare operatie’.
