Ondanks de nadrukkelijke Amerikaanse waarschuwingen om het niet te doen zette Israël door met zijn plan om een verwoestende aanval op Iran uit te voeren. Waarom durft Israël zijn voornaamste bondgenoot zo openlijk te tarten?
Donald Trump had het nochtans met zijn meest vermanende blik gevraagd. Benjamin Nethanyahu moest de Israëlische belegering op Gaza beëindigen, en stoppen met Iran te bedreigen. Al dat gedreig zou de onderhandelingen tussen Iran en Amerika ‘verknallen’, net nu Trump naar eigen zeggen een deal binnen handbereik zag. De boodschap was aangekomen, zo verzekerde Trump de wereld. Het gesprek ging ‘zeer goed, en zeer vlotjes’.
Nauwelijks drie dagen later zette Israël doodleuk door met zijn aanvalsplannen. Daarbij schakelde Israël Irans twee voornaamste militairen uit, net als een reeks officieren en verschillende nucleaire wetenschappers. Het viel Irans belangrijkste nucleaire site aan. De aanval komt er bovendien nadat Iran had gedreigd om bij een Israëlische aanval ook Amerikaanse doelwitten onder vuur te nemen, en twee dagen voordat Amerika en Iran elkaar zouden ontmoeten voor nucleaire onderhandelingen.
Het is niet zo dat Amerika totaal uit de lucht viel door de Israëlische aanval. De voorbije dagen trok het een deel van zijn diplomatiek personeel terug, een duidelijk teken dat Washington wel degelijk wist dat er ‘iets’ zat aan te komen. En toch kan Trump weinig anders dan zijn frustratie verbijten en zijn steun voor Israël uitspreken. ‘Iran moet een deal sluiten, voor er niets meer van over schiet’, aldus de Amerikaanse president.
Iran slaat terug na Israëlische aanval: ‘Israël heeft de doos van Pandora geopend’
Vrijpostigheid
Die Israëlische vrijpostigheid mag verbazen. Israël is, ondanks zijn eigen robuuste veiligheidsindustrie, bijzonder afhankelijk van Amerika. Israël ontvangt jaarlijks 3,8 miljard dollar (3,3 miljard euro, nvdr) militaire steun van Amerika. Wanneer de dreiging echt te groot wordt, heeft Israël Amerika nodig om hen te komen helpen. Toen Iran in oktober 2024 200 ballistische raketten op Israël afvuurde, hielp Amerika ze neerschieten. De militaire campagnes die Israël opzet tegen Hamas in Gaza en Hezbollah in Libanon kan het enkel bolwerken met (extra) Amerikaanse steun. Toen Joe Biden vorig jaar militaire steun aan Israël tegenhield om diplomatieke druk te zetten, leidde dat tot grote zenuwachtigheid binnen het Israëlische militaire establishment.
Israël slaagt erin zijn eigen afhankelijkheid als diplomatiek breekijzer te gebruiken.
Die vranke opstelling is nog opmerkelijker omdat Israël en Amerika geen formele alliantie hebben. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de NAVO heeft Amerika geen verplichting om Israël te hulp te schieten wanneer het wordt aangevallen. Het lijkt dus logisch dat Israël zich bescheiden zou opstellen, om de ‘grote broer’ niet tegen de haren in te strijken. Toch lijkt Israël zich van dat alles weinig of niets aan te trekken. Integendeel: het slaagt erin zijn eigen afhankelijkheid als diplomatiek breekijzer te gebruiken.
Geen vazal
Het is natuurlijk logisch dat Israël zijn eigen buitenlands beleid uittekent. Ondanks zijn afhankelijkheid is het geen Amerikaanse vazalstaat. Het heeft eigen belangen, die niet zelden ingaan tegen die van Amerika. Het is een fenomeen waaraan Amerikaanse presidenten zich al langer blauw ergeren.
Ondanks de nadrukkelijke tegenkanting van Obama breidde Netanyahu de nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever uit. Israël sluit – zeer tegen de zin van zowel Donald Trump als Joe Biden – vlotjes deals met Chinese technologiebedrijven. Ook Bidens (voorzichtige) bezwaren tegen de drieste manier waarop Israël te keer ging in Gaza werden vrijwel volledig genegeerd.
Het is verleidelijk om dat mechanisme volledig aan de persoonlijkheid van Benjamin Netanyahu toe te schrijven. De Israëlische premier laat geen gelegenheid schieten om zichzelf en de Amerikaanse president op hetzelfde niveau te plaatsen. Wie ontmoetingen tussen Netanyahu en de Amerikaanse president gadeslaat, ziet niet welke van de twee mannen de ‘junior partner’ vertegenwoordigt.
De kleine broer klauwt terug
Maar eigenlijk is het een fenomeen dat zich verbazend vaak voordoet bij landen die zich aan een ‘grote broer’ vastketenen. Ook een land als Noord-Korea is voor zijn voortbestaan vrijwel volledig afhankelijk van China. En toch vindt Noord-Korea er niets beters op dan China voortdurend te tarten. Kim Jong-un, de huidige Noord-Koreaanse leider, vermoordde in 2017 zijn halfbroer Kim Jong-nam, die toen onder bescherming van China stond. De dag voor het begin van de Olympische winterspelen in Peking van 2018 vuurde Noord-Korea testraketten af. Het ontwikkelde nucleaire wapens en wisselt wapentechnologie uit met Rusland: allemaal dingen die China absoluut niet wil. En toch ondervindt Noord-Korea geen gevolgen van zoveel gekkigheid.
Of neem de relatie tussen Belarus en Rusland. Belarus is al jaren een economisch bijhuis van Rusland. Toen Aleksandr Loekasjenko in 2020 omvergeworpen dreigde te worden, namen de Russische veiligheidsdiensten het land zowat over. En toch slaagt Rusland er niet in om Minsk in de pas te laten lopen. Loekasjenko heeft nog steeds geen Belarussische soldaten ontplooid. Het akkoord uit 1996 om een uniestaat te vormen houdt hij al even lang tegen. Kort nadat Poetin had aangekondigd om nucleaire wapens in Belarus onder te brengen, dreigde Loekasjenko terstond dat hij bereid was om zelf op de knop te duwen. En toch onderneemt Poetin, ondanks zijn zichtbare irritatie met Loekasjenko, nooit enige actie om hem echt onder druk te zetten.
Een Amerikaanse president die Israël te hard aanpakt, maakt zich in eigen land onmogelijk.
Het alternatief – de kleine broer een pak voor de broek geven of zelfs in de steek laten – is vrijwel altijd erger. Als Amerika Israël in de steek laat, verliest het zijn voornaamste partner in het Midden-Oosten. Als China Noord-Korea lost, verliest het – 72 jaar na dato – alsnog de Koreaanse Oorlog. En ook het idee dat Belarus aansluiting zou vinden bij het Westen, wordt in Rusland als een existentiële dreiging gezien.
Een Amerikaanse president die Israël te hard aanpakt, maakt zich in eigen land onmogelijk. Hoewel de steun in de Amerikaanse publieke opinie nooit lager lag en een meerderheid ondertussen de oprichting van een Palestijnse staat steunt, is de Amerikaanse steun aan Israël nog geen onderwerp van debat. Het scenario waarbij Amerika Israël verliest, is vanuit Amerikaans oogpunt altijd erger dan knarsetandend de Israëlische balorigheid goed te keuren. Het is een wetmatigheid die zelfs Donald Trump zal moeten ondergaan.
78 doden geteld in provincie Teheran
