De Amerikaanse president Barack Obama werd bij zijn bezoek aan Saudi-Arabië ontvangen door de gouverneur van Riyad. De plaatselijke tv-stations zonden de aankomst van Obama niet uit. De betrekkingen tussen de VS en het koninkrijk zitten duidelijk in een dal.
De koele ontvangst van de Amerikaanse president, door een relatief lage figuur, terwijl leiders van buurlanden enkele uren eerder aan de luchthaven werden opgewacht door de 80-jarige Saudische koning Salman, wijst op het wantrouwen dat in Saudi-Arabië over Barack Obama bestaat, of zelfs op het wederzijds wantrouwen tussen de landen. Volgens sommige Amerikaanse waarnemers wacht het Saudisch regime gewoon op de volgende Amerikaanse president, en heeft het alle hoop opgegeven dat Obama tussen nu en januari nog van nut kan zijn.
Obama bezoekt Saudi-Arabië in het kader van een top met leiders van Golfstaten, die vandaag doorgaat.
Hij wil onder meer de violen stemmen over de strijd tegen Islamitische Staat, maar de wrevel bij vele leiders uit de regio, en met name bij de Saudi’s, over Obama is groot.
Als jong Congreslid noemde Obama Saudi-Arabië “onze zogenaamde bondgenoot”, en tijdens een recent interview met The Atlantic zaten weer enkele sneren naar de meestal niet bij naam genoemde Saudi’s. Hij vond dat ze meer hun verantwoordelijkheid moeten opnemen, dat ze moeten leren hun regio te delen met die andere regionale supermacht, Iran. Hij toonde zich in dat interview ook kritisch over de vorm van islam zoals die met groot geld vanuit de Golf over de wereld wordt verspreid. Op de vraag of de Saudi’s dan niet de bondgenoot van de VS waren, antwoordde Obama: “Het is gecompliceerd”.
In de steek gelaten
Die complexiteit speelt op vele niveaus. De VS leveren wapens voor de oorlog die een Saudische coalitie in Jemen voert, maar zijn niet tevreden met de gang van zaken – Al Qaeda maakt van de chaos gebruik om opnieuw machtsposities op te bouwen in Jemen.
Saudi-Arabië en de andere Golfstaten zijn meer tegen het regime Assad in Syrië gekant dan tegen IS, en steunen de gewapende oppositie tegen dat regime. Ze vinden dat de VS te weigerachtig staan tegen wapenleveranties aan die milities – de Amerikanen vrezen dat de wapens in handen van extremisten zullen belanden.
De Saudi’s vinden dat Obama te veel de kant kiest van Iran, onder meer met het nucleair akkoord maar ook met de voorzichtige manier waarop de president het door Iran ondersteunde Syrisch regime bekampt. De Saudi’s nemen Obama kwalijk dat hij de Egyptische president Mubarak liet vallen tijdens de Arabische Lente. Als hij de ene bondgenoot in de steek laat, is hun redenering, laat hij misschien ook de andere verpieteren. Ze vinden dat de Amerikanen te weinig begrip tonen voor de moeilijkheden die de rijke olielanden ondervinden ten gevolge van de lage olieprijs.
‘Gezuiverde atmosfeer’
In de VS, die minder dan tevoren afhankelijk zijn van Saudische olie, groeit het anti-Saudisch sentiment. De groeiende roep om de geheime 28 pagina’s uit het parlementair rapport over 11 september vrij te geven is daar een voorbeeld van. Die 28 pagina’s bevatten aanwijzingen – volgens de Saudi’s onbewezen tot weerlegde aanwijzingen – over Saudische betrokkenheid bij de aanslagen op de Twin Towers en het Pentagon.
Mensenrechtengroepen en enkele commentatoren riepen Obama op om de mensenrechten in Saudi-Arabië ter sprake te brengen, onder meer inzake de tot 1.000 slagen veroordeelde blogger Raif Badawi en zijn gevangen advocaat Walled Abu al-Khair.
In het VS-parlement ligt een voorstel ter tafel, met aanzienlijke steun uit beide partijen, dat nabestaanden van slachtoffers van 11 september in staat zou stellen om landen aan te klagen die terrorisme financieel of met andere middelen steunden. Obama probeert het voorstel tegen te houden, maar de Saudi’s, die zich geviseerd weten, hebben al gewaarschuwd dat ze de 750 miljard dollar die ze in de VS hebben, zullen terugtrekken als het voorstel wet wordt. Waarop de nabestaanden van de aanslagen Obama aanschreven met de boodschap dat ze het Saudisch dreigement “ongepast” vonden.
Na zijn koele ontvangst, die, zei een woordvoerder, niet als een blamage wordt gezien, had Obama een onderhoud met de Saudische koning Salman. Die ontmoeting, aldus een woordvoerder van Obama die door CNN werd geciteerd, “zuiverde de atmosfeer”.