Nieuwe bewind in Sudan haalt banden aan met Rusland en houdt vast aan sharia

‘Wat de Russen voor hun blijvende steun in ruil willen, is nog niet duidelijk’, schrijft Jonathan Holslag, professor internationale betrekkingen aan de VUB.

Even, heel even leek er een eind te zullen komen aan de tirannie in het Oost-Afrikaanse land Sudan. Op gevaar van eigen leven waagden Sudanese jongeren zich op straat om de afzetting van Omar al-Bashir te eisen. De president wankelde, viel en werd vervolgens vervangen door een militaire leider die met de steun van Russische huurlingen even hard toesloeg. Dode dissidenten worden uit de Nijl opgevist. Net zoals Bashar al-Assad in Syrië, Sissi in Egypte en tal van andere autoritaire leiders, wisten Bashir en zijn opvolgers in Khartoem de nieuwe internationale wanorde virtuoos te bespelen.

Bashir had een bloederig palmares. Hij werd aangeklaagd bij het Internationaal Strafhof voor oorlogsmisdaden in Darfur, trad genadeloos op tegen dissidenten en wekte zich de woede van Washington op de hals door zijn steun aan terroristische organisaties, waaronder Al-Qaeda. Zonder Bashir was er wellicht geen ‘9/11’ geweest. In 2017 werden de Amerikaanse sancties echter afgezwakt. Officieel gebeurde dat om humanitaire redenen, maar Bashir heeft zich ook nuttig gemaakt in de strijd tegen de door Iran gesteunde Houthi-rebellen in Jemen, aan de andere kant van de Rode Zee.

Er lopen barsten door het nieuwe autoritaire project en alles staat of valt met de nieuwe spil: Saudi-Arabië.

Sudan heeft honderden janjaweedstrijders gestuurd om aan de zijde van Saudi-Arabië de strijd met die Jemenitische rebellen aan te binden. Saudi-Arabië ging bijgevolg in Washington lobbyen om de sancties te beperken. Ook de Europese Unie toont zich pragmatisch. Hoewel ze de meeste sancties behield, heeft ze bijna tweehonderd miljoen dollar besteed aan Sudan om de vluchtelingen- en migratiestroom uit Oost- en Centraal-Afrika in tomen. De man die Osama Bin Laden onderdak bood en de troepen die zich in Darfur bezondigden aan volkerenmoord worden nu dus plots partners in de strijd tegen Iran in Jemen en om de migratie naar Europa te beheersen.

Veel invloed levert dat pragmatisme niet op. Omar al-Bashir is van het toneel verdwenen, maar de nieuwe sterke man, generaal Abdel Fattah al-Burhan, haalt de banden verder aan met Rusland. Russische huurlingen, ingevlogen met officiële toestellen van het Russische leger, patrouilleren in de hoofdstad en leiden Sudanese militairen op aan de grens met de Centraal-Afrikaanse Republiek. Bashir maakte in het verleden herhaaldelijk gebruik van een Russisch regeringsvliegtuig om zich internationaal te verplaatsen en zo aan het arrestatiebevel van het International Strafhof te ontsnappen. Wat de Russen voor hun blijvende steun in ruil willen, is nog niet duidelijk: de westerse invloed in Afrika ondermijnen, een haven voor de Russische marine in de Rode Zee, toegang krijgen tot de Sudanese uraniummijnen, goud?

Het nieuwe bewind klampt zich ook vast aan China. Het was China dat Bashir tijdens de burgeroorlog in Darfur, zo tussen 2003 en 2008, de hand boven het hoofd hield. Het was China ook dat deels de regie in handen had van de opdeling van het land in Sudan en Zuid-Sudan. China had enorme oliebelangen in het Zuiden en door de oorlog kwamen die in het gedrang. Dus kocht Peking een vredesakkoord. In ruil voor ongeveer acht miljard dollar aan kredieten, militaire steun, diplomatieke steun en een deel van de olie-inkomsten, ging Bashir akkoord met de splitsing. De militaire junta dringt er bij China opnieuw op aan om de olieproductie in het zuiden op te drijven.

De militaire junta dringt er bij China opnieuw op aan om de olieproductie in het zuiden op te drijven.

Turkije profileert zich als investeerder, in infrastructuur bijvoorbeeld, en in de mijnbouw. Dat geldt ook voor de Golfstaten. De hoofdstad Khartoem heeft zich het voorbije decennium getransformeerd van een stoffige woestijnstad in een megapolis van glas en staal. De fondsen van Saudi-Arabië, Qatar en de Verenigde Arabische Emiraten worden ook aangewend om de conservatieve islam te ondersteunen. Onder Bashir werd de sharia ingevoerd in Sudan en werd het land een belangrijke uitvalsbasis voor extremisme en terrorisme naar de rest van Afrika. De generaals die nu de plak voeren, zeggen het terrorisme te bestrijden, maar houden vast aan de sharia. Zij zijn ook afhankelijk van de janjaweed, waarvan de smokkelroutes verbonden blijven met allerlei andere gewapende groepen in de buurlanden. De janjaweedstrijders zijn misschien geen radicaalislamitische terroristen, het blijven wel terroristen.

Sommigen hopen op een verbond van autoritaire landen rondom Saudi-Arabië, een behoudsgezind blok dat de stabiliteit terugbrengt in de regio. Dat blok blijkt nu reeds een illusie. Er lopen barsten door het nieuwe autoritaire project en alles staat of valt met de nieuwe spil: Saudi-Arabië. Ook de idee dat Sudan de migratie- en vluchtelingenproblematiek zou kunnen indammen houdt geen steek, want steeds meer mensen vluchten weg uit Sudan zelf.