‘In de toekomst zullen er ongetwijfeld nog aanslagen volgen door teruggekeerde IS-strijders’, stelt Pieter Van Ostaeyen. ‘We mogen het gevaar van IS zeker niet onderschatten, maar ook niet overdrijven. Want dat speelt alleen maar in de kaarten van de propagandaoorlog van de terroristenorganisatie’, reageert professor Rik Coolsaet.
Sinds de aanhangers van de Islamitische Staat (IS), voorheen Islamitische Staat in Syrië en Irak (ISIS) op 29 juni het kalifaat uitriepen, bereiken gruwelverhalen ons dagelijks over ‘het kwaadste aller kwaden’. De IS-strijders deinzen er niet voor terug om gruwelmoorden te begaan en zelfs een Amerikaanse journalist trotst te onthoofden voor de camera. Maar moet het Westen daarom onmiddellijk vrezen voor een dreiging?
“Aangezien IS het kalifaat al heeft uitgeroepen, is de dreiging ideologisch gezien reeds daar”, zegt Arabist Pieter Van Ostaeyen. Hij volgt de vertrekkende Belgische strijders op de voet en bericht daarover op zijn blog. “De dreiging gaat vooral uit van de supporters en niet zo zeer van de leiders in Irak en Syrië zelf”, legt hij uit. “IS heeft een enorme aantrekkingskracht bij jonge moslims wereldwijd en zo raken verkeerde ideeën verspreid. Ik ben er dan ook van overtuigd dat er in de toekomst nog aanslagen gepleegd zullen worden. Ofwel door strijders die terugkeren, of door jongens die niet in Irak of Syrië geraken en in onze maatschappij gefrustreerd achterblijven.”
Kalifaat: centrum van kennis, tolerantie en multiculturalisme?
Ook volgens Rik Coolsaet, professor Internationale Politiek aan de Universiteit van Gent, gaat er een indirect gevaar uit van IS. Al benadrukt Coolsaet dat niet elke jongeman die terugkeert per definitie een tikkende tijdbom is. “Bovendien zijn zij die terugkeren in de minderheid”, zegt Van Ostaeyen. “Ze trekken naar ginder om een leven op te bouwen in het kalifaat, te vechten of om te sterven.”
“Concrete cijfers van de afgelopen zes maanden heb nog niet, maar ik denk wel dat het profiel van de vertrekkers sterk gewijzigd is. De propagandaoorlog van IS is niets voor niets geweest zodat het nu vooral amokmakers zijn die richting Syrië en Irak vertrekken.”
Hoewel IS via onder meer propagandafilmpjes toont wat voor een paradijs het islamitische kalifaat wel niet is, kan het huidige kalifaat niet vergeleken worden met kalifaten uit het verleden. Het Islamitische rijk is deze keer niet gebaseerd op kennis, tolerantie en multiculturalisme. Bij IS staan waarden als geweld, onderdrukking en een uiterst nauwe interpretatie van de islam centraal. Historici zijn het er over eens dat dit kalifaat in de verste verte niet lijkt op het islamitische rijk uit de begintijd van de islam, waarnaar IS maar al te graag verwijst. “De verwijzing is nochtans een bewuste strategie om buitenlanders aan te trekken”, vertelt Coolsaet. “Daarnaast toont het de megalomanie waaraan de leider Abu Bakr al-Baghdadi of de zelfverklaarde kalief Ibrahim leidt. Hij wil de wereld duidelijk tonen dat hij als kalief machtiger is dan Osama Bin Laden.”
“Volgens hun eigen logica misbruikt IS de waarden van het kalifaat niet”, zegt Van Ostaeyen. “Maar volgens andere, minder radicale, moslims is het kalifaat niet legitiem. Een kalifaat zou gesteund moeten worden door meerdere moslims, zo niet alle moslims wereldwijd. En dat gebeurt hier duidelijk niet, want organisaties als al-Qaida hebben IS openlijk aangevallen”, zegt Van Ostaeyen.
‘Al-Qaida is op sterven na dood’
In interviews verklaarde Osama bin Laden dat hij er niet op uit was om een kalifaat te stichten. “Eén moslim die over alle andere moslims heerst, volgens zijn lezing van de Koran, kon dat niet. Alleen in dat opzicht gaat Abu Bakr al-Baghdadi verder dan Bin Laden. Volgens de Amerikaanse minister van Defensie Chuck Hagel, is het duidelijk: “IS is gevaarlijker dan al-Qaida.”
“Hoewel IS ongetwijfeld beter georganiseerd is dan Al-Qaida, is de groep niet per definitie gevaarlijker”, nuanceert Coolsaets. Al-Qaida’s eisen waren overduidelijk mondiaal, terwijl dat bij IS enkel indirect het geval is. “Het grote verschil en tegelijkertijd de sterkte van IS, is dat verschillende voormalige officieren van het leger van Saddam Hoessein deel uitmaken van de terreurorganisatie. Daardoor kan de organisatie zich organiseren als een leger.”
“Al-Qaida is op sterven na dood”, stelt van Ostaeyen scherp. “De boodschap van IS spreekt op dit moment veel meer jongeren aan. En het voorbeeld van Nemmouche, de man die een aanslag in het Joods Museum in Brussel pleegde, toont aan dat de dreiging reëel is. Al denk ik niet dat hij gestuurd werd door IS, wel beïnvloed door de ideeën. Maar hij handelde alleen”, zegt Van Ostaeyen.
Wespennest in Syrië
Iets wat volgens Coolsaet niet voldoende onder de aandacht komt, is dat IS niet alleen christenen, Westerse journalisten en jezidi’s afslacht. Ook soennitische moslims worden massaal gedood. “Jongeren die met een idee van het goede versus het kwade (waarbij Assad het kwade voorstelt) vertrokken, kwamen terecht in een totaal andere situatie. De oorlog in Syrië, werd een strijd om uitbreiding in Irak, waarbij één simpele vijand niet bestaat. Beeld je een 25-jarige in, die in zo’n wespennest terechtkomt en na verloop van tijd terugkeert naar België. Zo’n persoon kan geradicaliseerd zijn, maar kan ook volledig ontregeld zijn. Vergelijk het met Amerikaanse soldaten die uit Afghanistan komen, ook zij zijn erg getraumatiseerd.”
Intussen bombardeert de VS Irak en klinkt de roep om ook militair te interveniëren in Syrië steeds luider. Maar kan de internationale gemeenschap zulke radicalen islamisten wel stoppen? “Het is erg moeilijk om te zeggen wat de internationale gemeenschap kan doen”, geeft Van Ostaeyen toe. “Al staat er volgens mij een ding vast. De NAVO had vroeger kunnen tussenkomen in Syrië, dan was de situatie in Irak ongetwijfeld niet zo geëscaleerd.”
Propagandaoorlog
Volgens Coolsaet is er al een kleine kentering zichtbaar. “Toen de Irakse oliestad Mosul werd ingenomen, leek de opmars van IS richting Bagdad ingezet. Maar door een coalitie van soennitische stammen, Koerden en de bombardementen van de VS kon die uitbreiding tegengehouden worden. Ook het autonome gebied Koerdistan wist zich goed te verdedigen.”
“Sommige invloedrijke emirs plooien zich op dit moment al terug op Syrië.” Waardoor we volgens de professor in Internationale Politiek naar een situatie “terug naar af” evolueren in Syrië. “De situatie daar is ontzettend complex en onbeheersbaar voor de internationale gemeenschap. Ik denk dat de situatie in Irak binnen enkele maanden geluwd zal zijn, maar de broeihaard in Syrië zal nog steeds even groot (misschien zelfs groter) en oncontroleerbaar zijn.”
“We mogen het gevaar van IS zeker niet onderschatten, maar ook niet overdrijven. Want dat is alleen maar in het voordeel van de propagandaoorlog van IS zelf”, aldus Coolsaet.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier