Terwijl Israël vecht in wat het zijn laatste campagne in Gaza noemt, ontstaat er een strijd over wie het woestijngebied zal besturen. De Britse ex-premier Tony Blair is kandidaat.
Gaza is een hel. Israëlische tanks hebben de steden met de grond gelijkgemaakt en de infrastructuur verwoest. Zelfs in de afgelopen week hebben soldaten een half miljoen mensen uit Gaza-Stad verdreven. Maar wat nu?
Terwijl westerse mogendheden in de rij staan om de staat Palestina te erkennen bij de Verenigde Naties, worstelen ze achter de schermen met de vraag wie Gaza moet overnemen. Sinds het begin van de oorlog in oktober 2023 hebben meer dan een dozijn regeringen en door de overheid gesponsorde denktanks plannen voorgesteld voor na de Isräelische invasie.
Ze gaan van de New York-verklaring, die amper 7 pagina’s telt en in juli door de Franse president Emmanuel Macron en de Saoedische minister van Buitenlandse Zaken Faisal al-Saud bij de VN werd onthuld, tot een 200 pagina’s tellend ‘groenboek’ dat in januari werd gepubliceerd door Hamas, de islamitische militanten die nog enige controle over de strook hebben.
De regeringen van Groot-Brittannië, Denemarken, Egypte, Israël, Palestina en Amerika hebben allemaal documenten opgesteld, net als een door de regering gesteunde denktank in de Verenigde Arabische Emiraten en zakenlieden in regionale en westerse hoofdsteden.
Jared Kushner
Misschien wel het meest enthousiast is Tony Blair, de voormalige Britse premier. Binnen enkele weken na het uitbreken van de oorlog in Gaza bracht hij herhaaldelijk een bezoek aan Jeruzalem en liet hij zijn in Londen gevestigde stichting een plan opstellen voor een mandaat voor na de oorlog. Volgens meerdere betrokkenen zou Blair aan het hoofd kunnen komen van een orgaan met de naam Gaza International Transitional Authority (GITA).
‘De meeste Gazanen maakt het niet uit wie er regeert, zolang de bombardementen maar stoppen en er voedsel is.’
Die zou streven naar een VN-mandaat om gedurende vijf jaar de ‘hoogste politieke en juridische autoriteit’ van Gaza te zijn. Als het plan wordt goedgekeurd, zou Blair een secretariaat van maximaal 25 mensen krijgen en een zevenkoppige raad voorzitten die toezicht houdt op een uitvoerend orgaan dat het gebied bestuurt. De Golfstaten zouden hiervoor betalen.
‘Hij is bereid zijn tijd op te offeren. Hij wil echt een einde maken aan de oorlog’, zegt een bron die Blair kent.
Het plan van Blair heeft machtige voorstanders, van leiders uit de Golfstaten tot Jared Kushner, de schoonzoon van de Amerikaanse president. Het belangrijkste is misschien wel dat het, in tegenstelling tot andere plannen, de zegen van Donald Trump lijkt te hebben. Blair, Kushner en Steve Witkoff, de Midden-Oostengezant van de president, hebben het plan op 27 augustus tijdens een bijeenkomst met de president bepleit. (Ron Dermer, vertrouweling van de Israëlische premier en minister van Strategische Zaken, nam telefonisch deel.)
Op 23 september zou Trump het idee hebben voorgelegd aan de leiders van Turkije, Pakistan, Indonesië en vijf Arabische landen. ‘Misschien kunnen we er nu meteen een einde aan maken [de oorlog in Gaza]’, zei Trump tegen hen.
Geen ‘Rivièra’
Voor de Palestijnen is het voorstel een duidelijke verbetering ten opzichte van het plan dat Trump in februari presenteerde. Toen pleitte hij ervoor om de inwoners van Gaza te verbannen en een kunstmatig aangelegde ‘Rivièra’ te bouwen zodra ze weg waren.
Volgens peilingen die het team van Blair in mei publiceerde, was meer dan een kwart van de inwoners van Gaza voorstander van een of andere vorm van internationaal bestuur, tegenover een derde voor de Palestijnse Autoriteit (PA), de regering van president Mahmoud Abbas op de Westelijke Jordaanoever. Bijna niemand wilde dat Hamas, dat sinds 2007 de Gazastrook bestuurt, aan de macht zou blijven. De meesten maakt het niet uit wie er regeert, zolang de bombardementen maar stoppen en er voedsel is, zegt een voormalig ambtenaar die uit Gaza-stad is gevlucht.
Goed geïnformeerde bronnen zeggen dat GITA is gemodelleerd naar de internationale besturen die toezicht hielden op de overgang van Oost-Timor en Kosovo naar een eigen staat. In eerste instantie zou het kunnen worden gevestigd in El-Arish, een Egyptische provinciehoofdstad nabij de zuidelijke grens van Gaza. Zodra de situatie in de Gazastrook stabiel is, zou het bestuur Gaza binnenkomen, vergezeld door een multinationale troepenmacht. Volgens het plan, zo benadrukken die bronnen, zouden Palestijnen niet worden aangemoedigd om Gaza te verlaten, zouden Gaza en de Westelijke Jordaanoever worden herenigd en zou Gaza geleidelijk worden overgedragen aan de Palestijnse Autoriteit.
Er dreigt weer een bezetting, waarschuwt een adviseur van Abbas over het plan van Blair.
Maar mandaten hebben de neiging langer te duren dan gepland. In november 1917 vaardigde Groot-Brittannië de Balfour-verklaring uit, waarin het de Joden een thuisland in Palestina beloofde; op dezelfde dag veroverde het snel Gaza. Het gebruikte Gaza als luchtmachtbasis en tussenstop voor Imperial Airways (een voorloper van British Airways). Het bleef daar 30 jaar. Nu vrezen sommige Palestijnen dat Groot-Brittannië dit opnieuw gaat doen.
Abbas overtuigen
De staat van dienst van Blair in de regio maakt hem niet bepaald geliefd bij hen. Als premier sloot hij zich in 2003 aan bij Amerika bij de invasie van Irak. In zijn acht jaar als gezant van het Kwartet, een groep bestaande uit Amerika, de EU, Rusland en de VN, die tot taak had een routekaart naar een Palestijnse staat te implementeren, heeft Israël Gaza vier keer aangevallen en zijn greep op de Palestijnse gebieden versterkt.
Het zal moeilijk zijn om Abbas te overtuigen. Hij heeft de steun van de Arabische staten om Gaza na de oorlog te besturen en lijkt bereid zijn tegenstanders uit te schakelen. Toen een Palestijnse zakenman, Samir Hulileh, voorstelde dat hij gouverneur van Gaza zou worden, liet Abbas hem opsluiten. Er dreigt weer een bezetting, waarschuwt een adviseur van Abbas over het plan van Blair.
Volgens Egyptische bemiddelaars zou Hamas, op voorwaarde dat er een politieke visie is, zijn wapens inleveren en een technocratische Palestijnse regering de strook laten besturen. Maar als zijn leden worden uitgesloten van werk in het onderwijs en de gezondheidszorg, zoals onze bronnen suggereren, zou de groep wel eens kunnen weigeren.
En dan is er nog Israël. Na Gaza met enorme kosten te hebben veroverd, willen de messiaanse ministers het land behouden. Bezalel Smotrich, de minister van Financiën, stelt ‘een vastgoedbonanza’ in het verschiet. Vroeg of laat, zegt hij, zal de wereld medelijden krijgen met de Gazanen en hen elders onderdak bieden.
Blair belt regelmatig met Benjamin Netanyahu, de premier van Israël, in de hoop hem te overtuigen van zijn visie. Maar net als bij de tweestatenoplossing zou hij kunnen ontdekken dat gesprekken over de toekomst Israël alleen maar tijd opleveren om in het heden alternatieve feiten te creëren.
