‘Na de eerste 100 dagen: het verzet tegen Trumps aanval op de democratie is klein’

Het is belangrijk oog te hebben voor de gestage erosie van de Amerikaanse democratie.

De eerste honderd dagen van de tweede presidentstermijn van Donald Trump zitten erop. Peilingen geven aan dat geen enkele recente president op dit punt ooit zo onpopulair was: amper zo’n 40 procent zou hem steunen. De grote massa is vooral bekommerd om haar koopkracht. Ze is het dan wel grotendeels eens met Trumps voornemen om Amerika opnieuw groots te maken en de industrie herop te bouwen, maar ze kan niet leven met de handelstarieven.

Trump blijft polariseren, maar veel Amerikanen keren de politiek ook gewoon de rug toe. Al tijdens de verkiezingen van vorig jaar bleek dat ondanks de suspense minder mensen het politieke nieuws volgden. Ongeveer een derde vindt dat verkiezingen nog echt een verschil maken. Vorige week onthulde een grote bevraging dat slechts 47 procent van de bevolking zich nog thuis voelt in een van de twee grote partijen: de Democraten of de Republikeinen. 

Amerika lijkt dus vooral gedesoriënteerd. Ongeveer een derde is nog tevreden over de democratie, en ongeveer een derde flirt met autocratie en sterk leiderschap. Trump speelt daarop in. Meer nog dan op zijn buitenlandse rivalen lanceert hij een frontale aanval op alle pijlers van de democratie: de scheiding der machten, de pers, het onderwijs, enzovoort.

De kans dat Trump zich zal ontpoppen tot een soort dictator, is klein. Daarvoor is hij eenvoudigweg niet populair genoeg en is de balans van zijn beleid te mager. Toch staat de Amerikaanse democratie er op lange termijn niet goed voor. Het gemeenschapsgevoel bij jongeren is laag en materialistische waarden nemen de bovenhand over zaken als verantwoordelijkheidsgevoel en maatschappelijke inzet.

Op zich is die trend niet nieuw. De onlangs overleden oud-president Jimmy Carter wees bijvoorbeeld al in 1979 op ‘het verafgoden van zelfgenoegzaamheid en consumptie’. Maar de trend wordt wel sterker en de morele grondvesten van de Amerikaanse democratie daardoor zwakker. Het verzet tegen die trend bestaat, uiteraard, maar het verzet is klein.

Het is belangrijk oog te hebben voor de gestage erosie van de Amerikaanse democratie. Het zou best kunnen dat de Amerikanen de huidige president spuugzat worden en dat hij electoraal verliest, maar dat betekent hoegenaamd geen remonte van de democratische krachten. In een klimaat van beperkt verantwoordelijkheidsgevoel, povere maatschappelijke betrokkenheid en materialisme wordt de democratie een lege doos, blijft onrust regeren en is het een kwestie van tijd alvorens nieuwe autoritaire populisten naar de macht grijpen.