‘Met Trump als president zullen we meer dan ooit zelf onze eigen toekomst veilig moeten stellen,’ zegt Jonathan Holslag. ‘We hoeven niet meteen te komen tot een eengemaakt Europees leger, maar wel bijvoorbeeld tot een meer gespierd gezamenlijk optreden.’
Veel branie maar weinig strategie: dat is mijn evaluatie van president Donald Trump. Ik ging er aanvankelijk van uit dat het grillige temperament van Trump in toom gehouden zou worden door de politieke realisten in zijn regering. De Amerikanen zouden hun belangen harder gaan verdedigen, maar die belangen zouden minstens duidelijk en voorspelbaar zijn. Niets van dat dus: Trump heeft van zijn regering een boeltje gemaakt en zijn buitenlandbeleid is dat van een onbesuisde straatvechter. Amerika blijft voor Europa een historische bondgenoot, maar met deze president zullen we meer dan ooit zelf onze eigen toekomst veilig moeten stellen.
Dat begint bij het besef dat Europa en de Verenigde Staten anders zijn. Beide hebben hun wortels in de waarden van de verlichting, het humanisme en het christendom, maar beide vullen die waarden verschillend in. Ondanks zijn problemen blijft West-Europa een menselijkere, sociaal rechtvaardigere en duurzamere samenleving. Die moeten we koesteren en verstevigen. Ook onze geopolitieke oriëntatie is anders. De VS worden door twee oceanen gescheiden van de rusteloze oostelijke hemisfeer. Europa is een continentale macht die door een streepje Middellandse Zee en vlaktes verbonden is met drie landmassa’s: Afrika, Eurazië en het Arabische schiereiland. Daardoor liggen de prioriteiten onvermijdelijk anders.
Minder soldaten in de kazernes en meer aan de frontlijnen van Europa
Daarbovenop komt nu de roekeloosheid van Trump. Hij speelt gevaarlijk spel in de achtertuin van Europa. Neem Rusland. Hoewel Poetin hem aan zijn verkiezingsoverwinning heeft geholpen, drijft Trump Rusland nog verder in de armen van China. Hetzelfde geldt voor Iran en zelfs voor Turkije. De aversie ten aanzien van het Westen was nog nooit zo groot. We moeten de machtsbalans in de regio in ons voordeel houden, maar tezelfdertijd hebben we wel dialoog nodig, wederzijds begrip en een strategie om samen te werken. Op Trumps Midden-Oostenbeleid valt gewoon geen pijl te trekken. Aan de ene kant wil Washington het islamterrorisme bestrijden, aan de andere kant heeft het niet het minste benul hoe het om zal gaan met de Israëlisch-Palestijnse kwestie, de regionale sponsors van de radicale islam, de toekomst van Syrië, de transitie van Irak, laat staan de bevolkingsexplosie in de regio.
Dat betekent niet dat we het bondgenootschap met de Verenigde Staten moeten opblazen. Heel veel Amerikaanse beleidsmakers en generaals blijven erg toegewijd aan het partnerschap met Europa. Het betekent vooral dat we de Europese positie binnen de alliantie moeten versterken en ervoor moeten zorgen dat we de versplintering van Europa stoppen, de interne markt versterken én onze harde militaire macht op peil brengen. Europa moet meer besteden aan defensie. Niet omdat Trump dat wil, maar omdat we anders niet langer in staat zijn om de talrijke dreigingen in onze omgeving te beheersen, helemaal niet meer ernstig genomen worden door de regionale grootmachten en gewoon niet meer meedoen in de ontwikkeling van de wapensystemen die het strijdperk van deze eeuw zullen bepalen.
Heel veel Amerikaanse beleidsmakers en generaals blijven erg toegewijd aan het partnerschap met Europa
Europa moet vooral inzetten op militaire aanwezigheid aan de Europese buitengrenzen. Minder soldaten in de kazernes en meer aan de frontlijnen van Europa. We hoeven niet meteen te komen tot een eengemaakt Europees leger, maar wel bijvoorbeeld tot een meer gespierd gezamenlijk optreden, zoals nu in de Baltische Staten of in de Indische Oceaan. Europa zou ook permanente militaire steunpunten moeten hebben in strategische regio’s, zoals de Rode Zee, de Middellandse Zee, de Golf van Guinee en de Atlantische Oceaan. Ik geloof dat we naar het voorbeeld van de Verenigde Staten moeten werken met maritieme gevechtsgroepen, waarbij Europese marines samenwerken rond grote commandoschepen, dat we de militaire inlichtingenvergaring moeten verbeteren en dat we vaker Europese gevechtstroepen moeten ontplooien in onstabiele regio’s.
Die capaciteit kan worden ingezet in NAVO-operaties, maar de Europese landen moeten de inspanning wel leveren om binnen de NAVO een tweede volwaardige pijler naast de Verenigde Staten te worden en investeren in een eigen strategische cultuur. Het doel is een evenwichtiger Trans-Atlantisch bondgenootschap, een arbeidsdeling ook waarbij Europese landen opnieuw de verantwoordelijkheid nemen voor het beveiligen van hun eigen omgeving en de Verenigde Staten zich zullen concentreren op hun grootste strategische uitdaging: de opkomst van China en de kenterende machtsbalans in de Stille Oceaan. Mijn ervaring is alvast dat Amerikaanse generaals niet weigerachtig tegenover dit idee staan. ‘Bondgenootschappen blijven enkel bestaan als we naast gedeelde bezorgdheden ook gedeelde inspanningen opbrengen’, vertelde mij een admiraal. ‘Van onze kant kunnen we het alleen maar aanmoedigen dat Europa zijn verantwoordelijkheid neemt en de ambitie toont om zelf een strategische speler te worden.’
