In de aanloop naar het WK voetbal in 2030 maakt Marokko zich klaar voor een nieuw tijdperk. Terwijl het land in ijltempo moderniseert, verdwijnen kleine dorpjes om plaats te ruimen voor grootschalige toeristische projecten.
‘Ik hoop dat dit het nieuwe Bali wordt’, vertelt Siham met fonkelende ogen wanneer ze in de strandbar wacht op klanten. Langs de vijf kilometer lange boulevard van het miljoenenproject Taghazout Bay in het zuiden van Marokko rijst het ene resort naast het andere op.
Luide groepjes joggers wekken gepensioneerde toeristen uit een diepe siësta, kinderen skeeleren wankel tussen de palmbomen. ‘Hier was vroeger nooit iets te doen, maar dankzij sociale media krijgen we eindelijk wat aandacht. Als ik de wereld niet kan zien, moet de wereld maar naar mij komen’, zegt ze. Siham is trots op haar job, want wie een baan kan bemachtigen in een van de nieuwe hotels heeft het ver geschopt.
26 miljoen toeristen
Steeds meer jongeren uit de dorpen benoorden Agadir ruilen het zware vissersleven van hun ouders voor een kans in de toeristische sector. Toerisme is booming in Marokko: surfhostels en hippe eettentjes openen sneller dan ze ingericht kunnen worden, luxeresorts en bouwkranen veranderen de horizon.
‘Ze ruimen heel de kust op’, vertelt Hamza, een tiener die op het strand paardrijritjes aanbiedt aan toeristen. ‘Alles wat “niet goed” is, moet weg, dus ook huizen en familiezaakjes.’ Hij wijst naar rotsblokken half onder het zand, overblijfselen van een afgebroken woning. Het gerommel en gegier van betonmolens en slijpschijven is nauwelijks te harden. Marokko heeft haast, want over vijf jaar verwacht het land 26 miljoen toeristen voor het wereldkampioenschap voetbal.
‘Ze ruimen heel de kust op. Alles wat “niet goed” is, moet weg. Dus ook huizen en familiezaakjes.’
200.000 banen
‘Le Mondial 2030’, zeggen de meeste bewoners met opgetrokken schouders. Het is hét antwoord op de vraag waarom deze dorpjes in recordtempo uitbreiden of juist volledig verdwijnen. Marokko organiseert samen met Portugal en Spanje een derde van de WK-wedstrijden in 2030. De overheid hoopt daarmee zo’n 2,7 miljard euro op te halen en 200.000 extra directe en indirecte banen te creëren.
Met de Africa Cup eind dit jaar, die zal plaatsvinden in het pas gerenoveerde Moulay Abdellahstadion, laat het land regionale concurrenten als Egypte, Tunesië en Algerije voorlopig achter zich. Na zes mislukte pogingen om het WK voetbal te organiseren grijpt Marokko nu een strategische kans die veel verder reikt dan sport alleen.
In drie uur naar Marrakesh
Het wereldkampioenschap is de katalysator van een ambitieus toeristisch masterplan dat het land moet transformeren. Centraal in die hervorming staat de modernisering van de infrastructuur. Van wegen tot havens, van luchthavens tot hernieuwbare energie: de vernieuwing gaat breed.
Met 4,2 miljard dollar aan investeringen verdubbelt de luchthavencapaciteit, waardoor het aantal passagiers moet stijgen van 38 miljoen vandaag naar 80 miljoen in 2030. Ook de spoorinfrastructuur breidt uit: 18 nieuwe hogesnelheidstreinen zullen reizigers in drie uur van Tanger naar Marrakech brengen.
Hilton en co.
Ook internationale hotelketens happen toe. Hilton verdubbelt zijn aanwezigheid in Marokko, en er komen 150.000 hotelkamers bij. Grootschalige investeringen worden beloond met overheidssubsidies, die kunnen oplopen tot 30 procent van de totale kosten. Toerisme moet dus een sleutelrol gaan spelen in de nationale economie, met voorrang voor grote spelers en buitenlandse investeerders.
De passie van Marokkaanse voetbalfans tijdens het WK in Qatar in 2022 wekte de nieuwsgierigheid van nieuwe buitenlandse toeristen, en sindsdien blijft hun aantal gestaag groeien. In de eerste zeven maanden van dit jaar waren het er 11,8 miljoen, een stijging van 16 procent tegenover dezelfde periode het jaar ervoor, goed voor 3,2 miljard euro. Vooral de zuidelijke provincies rond Agadir en Dakhla gaan erop vooruit, mede dankzij nieuwe luchtverbindingen.
Spookdorpen
Met het ambitieuze megaproject zet de overheid volop in op grootschalige toeristische ondernemingen, maar kleine familiebedrijven hebben vaak moeite om het tempo bij te houden. Ze staan voor de keuze: hun zaak aanpassen aan de opgelegde moderne normen, of plaatsmaken voor de grote spelers.
‘Mensen komen voor een sportevenement, niet per se voor de cultuur van een land. Zullen bezoekers wel blijven komen?’
Volgens hoogleraar Midden-Oostenstudies Waleed Hazbun (University of Alabama), die toerisme in Noord-Afrika en het Midden-Oosten onderzoekt, ontsnapt toerisme vaak aan de controle van lokale gemeenschappen. ‘Zodra een plek zich openstelt voor toeristen en grote investeerders begint er een proces van verandering dat de lokale bevolking zelden nog in de hand heeft’, legt hij uit. ’Meestal gaat het om een langzame culturele verschuiving waarbij bewoners hun invloed verliezen over wat ooit hun plek was. Die transformatie is onomkeerbaar.’
Hij waarschuwt bovendien voor wat er na het WK 2030 kan gebeuren. ‘Mensen komen voor een sportevenement, niet per se voor de cultuur van een land. Zullen bezoekers wel blijven komen? Zullen de hotels weer moeten sluiten omdat ze misschien niet vol raken?’ Marokko worstelde eerder al met mislukte ontwikkelingsprojecten, zoals de spookstad Tamesna bij Rabat en aan het Marchica-meer.
Surfersparadijs
Een van de grote metamorfoses is te zien in het populaire surfdorpje Imsouane, op anderhalf uur rijden van Taghazout. In januari 2024 werd The Cathedral, het hart van Imsouane waar tientallen woningen en surfhuisjes stonden, in één keer van de kaart geveegd. ‘Er hing een briefje aan de deur met de boodschap dat we 24 uur de tijd hadden om te vertrekken’, vertelt hosteluitbater Mahdi Bairou verslagen. Zijn vader en oom bouwden hier in de jaren tachtig het eerste surfkamp en maakten Imsouane mee bekend als surfbestemming.
Een petitie tegen de sloop verzamelde meer dan 30.000 handtekeningen maar kon de plannen niet tegenhouden. Veel huizen in Marokko, waaronder ook die van Imsouane, zijn illegaal gebouwd in de jaren zestig, toen de overheid nog een oogje dichtkneep. Nu er economische kansen liggen langs de kust, moeten ze plaatsmaken voor grote bouwprojecten die in lijn liggen met de modernisering van het land.
1/2
Waar eerst de strandhuisjes van Imsouane stonden, komt binnenkort een golfbaan.
2/2
1/2
Waar eerst de strandhuisjes van Imsouane stonden, komt binnenkort een golfbaan.
2/2
Ook van het dorp Tifnit, voorheen een geliefde bestemming onder surfers, is niets meer over. In Dahomey, niet ver van Rabat, zijn meer dan 500 huizen verdwenen en is de kleurrijke kustplaats veranderd in een spookdorp. Die trend zet zich door tot in het noorden, zoals in Oulja, ooit een centrum voor ambachtslui, dat nu door de bouw van hotels tot puin is herleid. Voor de Marokkaanse overheid zijn die dorpen niet de authentieke parels die toeristen erin zien, maar chaotische nederzettingen die modernisering in de weg staan.
‘Ik beschouw het als herbeginnen met een schone lei. Nu krijgt iedereen dezelfde kansen.’
Toch blijft niet iedereen verslagen achter. De kleurrijke huisjes van The Cathedral waren volgens sommigen ook gewoon vervuilend. ‘De charme van het dorp is misschien weg, maar het is nu veel properder’, vertelt Adnan, een student uit Agadir die in de zomer bijklust in een nieuwe koffiebar naast de vissershaven. ‘De riolering ging vroeger rechtstreeks naar de zee, waardoor sommige toeristen ziek werden van het water. Werknemers werden ook makkelijk uitgebuit, er was geen controle. Nee, ik beschouw het als herbeginnen met een schone lei. Nu krijgt iedereen dezelfde kansen.’
Instagrammificatie
Terwijl projectontwikkelaars grond claimen in de regio rond Agadir klappen de matcha slurpende digitale nomaden hun laptops open in de nog onaangeroerde hoekjes van Marokko. Professor Hazbun wijst daarbij op een opvallende trend die de toeristische sector ingrijpend verandert: ‘Je ziet een soort instagrammificatie van een bestemming. Toerisme wordt steeds vaker gestuurd door wat visueel scoort op sociale media’, zegt hij. ‘De aantrekkingskracht van een bestemming ligt niet langer in haar cultuur of erfgoed, maar in een paar fotogenieke plekken die viraal gaan. Dat zorgt voor een onvoorspelbare dynamiek: plotselinge populariteit zonder duidelijke reden – behalve hoe het eruitziet op Instagram.’
‘De aantrekkingskracht van een bestemming ligt niet langer in haar cultuur of erfgoed, maar in een paar fotogenieke plekken die viraal gaan.’
Veel Europeanen gebruiken hun ondernemerskennis om eigen surferslocaties te ontwikkelen tegen woekerprijzen, wat knaagt bij lokale ondernemers. Er is nog geen wetgeving voor het buitenlandse werkvisum, waardoor iedereen hier een onderneming kan opstarten. Door de zichtbaarheid op sociale media veranderde de regio in een oogwenk in een toeristische magneet.
‘Hoe meer toeristen op zoek gaan naar het “authentieke”, hoe groter de economische druk op uitgerekend die plekken’, legt Hazbun uit. ‘Wat begint als een duurzaam alternatief groeit al snel uit tot een nieuwe hotspot. Dat is het probleem met gentrificatie, en de paradox van duurzaam toerisme: je promoot kleine ondernemingen en lokale ervaringen, maar zodra een land populair wordt, trekt het ook dat soort toeristenmassa’s aan. En dan ontstaat hetzelfde probleem als in Griekenland of op Mallorca: overtoerisme op de plekken die men oorspronkelijk wilde beschermen.’