Er bestond weinig twijfel over: het zou een mooie verkiezingsnacht worden voor de Amerikaanse Democraten. De vraag was: worden de resultaten goed, of héél goed? Het werd dat laatste.
Het was een uitstekende stembusgang voor de Democraten. In twee overwegend blauwe staten werden gematigde, pragmatische Democraten verkozen tot gouverneur: Mikie Sherrill in New Jersey en Abigail Spanberger in Virginia. In New York trok het hoogste aantal kiezers in bijna zestig jaar naar de stembus om Zohran Mamdani te verkiezen, een 34-jarige socialist die de rijken zwaarder wil belasten, de huurprijzen wil bevriezen en gratis diensten wil aanbieden als burgemeester. Ondertussen werd in Californië een referendum goedgekeurd dat de Democraten daar toelaat om de kiesdistricten in hun voordeel te hertekenen – wat gevolgen zal hebben voor de tussentijdse verkiezingen van volgend jaar.
De Democraten opereerden in een voor hen gunstig nationaal klimaat. In jaren zonder presidentsverkiezingen heeft de oppositiepartij doorgaans een opkomstvoordeel. Zulke verkiezingen trekken vooral de meest geëngageerde kiezers aan, van wie velen niets liever willen dan de president afstraffen. En Donald Trump is bijzonder onpopulair bij Democraten en linkse onafhankelijken. Het aandeel Amerikanen dat de president afkeurt, ligt 19 procentpunten hoger dan dat van wie hem steunt – een dieptepunt in Trumps tweede ambtstermijn.
Virginia en New Jersey
Ook electoraal lagen de kaarten gunstig voor de Democraten. Zowel New Jersey als Virginia stemmen doorgaans Democratisch bij presidentsverkiezingen, al kiezen ze geregeld Republikeinse gouverneurs. De vraag was nu of Spanberger en Sherrill de overwinning van Kamala Harris in die staten vorig jaar zouden kunnen overtreffen.
Zelfs Jay Jones, een kandidaat voor procureur-generaal met een reeks schandalen achter zich, behaalde in Virginia een nipte overwinning.
Dat deden ze. Spanberger was op weg om Harris’ marge in Virginia met meer dan zes procentpunten te overtreffen. Het Democratische enthousiasme was zo groot dat zelfs Jay Jones, een kandidaat voor procureur-generaal met een reeks schandalen achter zich, een nipte overwinning behaalde.
Sherrill had het moeilijker in New Jersey. In 2024 schoof de staat op richting Trump. Zouden de kiezers die vorig jaar van de Democraten waren weggelopen – vaak mensen van kleur en uit de arbeidersklasse – bij de Republikeinen blijven, of gewoon thuisblijven nu Trump niet op het stembiljet stond? Dat Sherrill een onpopulaire Democratische gouverneur zou opvolgen, hielp haar evenmin: sinds 1961 had geen kandidaat van een partij die een derde opeenvolgende termijn nastreefde nog gewonnen. Toch wist Sherrill niet alleen haar door Trump gesteunde uitdager Jack Ciattarelli te verslaan, maar ook Harris’ marge met meer dan vijf punten te overtreffen.
Zowel Spanberger als Sherrill zijn voormalige Congresleden met een achtergrond in nationale veiligheid: de eerste was CIA-agente, de tweede helikopterpiloot bij de marine. Beiden bleven weg van de culturele loopgravenoorlogen en uitten hun steun aan de politie. Ze stonden voor risicomijdende bekwaamheid. ‘We hebben aan de hele wereld getoond dat Virginia in 2025 pragmatisme boven partijpolitiek verkiest’, klonk het toen Spanberger na haar overwinning haar aanhang toesprak.
New York
Daartegenover stond Mamdani, een socialist met een dun cv en een scherpe tong – hij uitte felle kritiek tegen Israël en heeft een geschiedenis van onhandige uitspraken over de politie. De kiezers in New Jersey en Virginia lijken qua profiel meer op de algemene Amerikaanse bevolking dan die van het diepblauwe New York City. Mamdani’s succes zegt dus weinig over het progressieve enthousiasme elders. Als we iets kunnen leren van zijn opmerkelijke en razendsnelle opkomst, is het hoe je campagne kunt voeren. Mamdani legde de nadruk op betaalbaarheid – met energie, overtuiging en een onstuitbare bereidheid om overal zijn verhaal te doen, van Fox News tot talloze nachtclubs. Zijn voornaamste rivaal, Andrew Cuomo, een voormalige gouverneur met een zware rugzak, voerde daarentegen een afstandelijke campagne.
Mamdani’s succes zegt weinig over het progressieve enthousiasme elders.
Mamdani’s beleidsvoorstellen – door de staat gerunde supermarkten, betaalbare huisvesting en gratis bussen en kinderopvang – zijn erg duur. Zijn belofte om de huurprijzen voor een kwart van de woningen te bevriezen, zou de huur voor de rest net doen stijgen. Of hij zijn agenda kan waarmaken, hangt af van de bereidheid van Kathy Hochul, de gouverneur van New York, om de belastingen te verhogen – en dat lijkt ze niet van plan. Zijn mandaat zou dus weleens minder ambitieus kunnen zijn dan veel van zijn kiezers hopen.
Een even dringende vraag voor de stad is hoe Trump met Mamdani zal omgaan: zal hij New York straffen door federale middelen in te houden, of de spanningen aanwakkeren met een hard immigratiebeleid? Voor de verkiezing had Trump al gezegd dat het ‘hoogst onwaarschijnlijk’ is dat New York na een overwinning van Mamdani meer federale fondsen zal krijgen dan ‘het absoluut noodzakelijke minimum’.
Momentum
Het succes van de Democraten zal de partij geruststellen. Het wijst erop dat de indrukwekkende Republikeinse winst van vorig jaar bij jonge kiezers uit minderheden en de arbeidersklasse misschien niet blijvend is. Toch zou het onverstandig zijn om te veel betekenis te hechten aan een handvol verkiezingen waarin de Democraten structurele voordelen hebben. De tussentijdse verkiezingen van volgend jaar zullen veel bepalender zijn: dan staat de controle over het Congres op het spel. Daar wacht de Democraten een moeilijkere opdracht, door Republikeinse gerrymandering en hun numerieke voordeel in de Senaat. De herverdeling van de kiesdistricten in Californië – bekend als Proposition 50 – zal het Republikeinse voordeel bij de zetelverdeling in het Huis dan weer gedeeltelijk neutraliseren. De Democraten gaan 2026 in met zoveel momentum als ze in dit tussenjaar hadden kunnen hopen.
© The Economist
